Merkez’den Hazine’ye 40-45 milyar lira gidecek

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası, bu yıl yeniden harika genel şura yaparak 2021 yılı devir kârından avans dağıtılması ve birikmiş ihtiyat akçesinin kâra katılarak dağıtılmasını görüşüp karara bağlayacak. Merkez Bankası’nın 2021 yılı vergi öncesi karının 60 milyar lira düzeyinde olmasını hesaplayan analistler evvelki yıllardaki gelişmelere dayanarak Hazine ve Maliye Bakanlığı’na 40-45 milyar lira düzeyinde kar hissesi dağıtmasını öngörüyor. Ayrıyeten birikmiş ihtiyat akçesini de kara katılarak dağıtılacak.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın evvelki gün yaptığı açıklama bütçe açığının aralıkta 145.74 milyar lira açık verdiğini 2021’in tamamında ise bütçenin 192 milyar lira açık yazdığını ortaya koymuştu. Bütçe açığının bu derece artmasının nedeni olarak ise analistler başta Botaş olmak üzere kimi KİT’lere verilen borçların tesirli olduğunu lisana getirmişti. Hazine’nin bütçede rekor açık bilgilerini açıklamasının çabucak akabinde Merkez Bankası dün verdiği ilanla 3 Şubat günü inanılmaz genel şura toplantısı yapacağını duyurdu.

Öte yandan yılın son günü Merkez Bankası analitik bilançosunda yaşanan büyük değişim memleketler arası ajansların ve ekonomistlerin gündemi olmuştu. Reuters’da ocak ayı başında yer alan bir haberde TCMB’nin analitik bilanço bilgilerinin Hazine’ye kâr dağıtımına hazırlandığına işaret ettiğine yönelik bir haber yer almıştı. TCMB’nin 120-130 milyar TL iddia edilen değişimi tek gecede yapması piyasada tenkitlere neden olmuştu. Bankacılar bu değişim için TCMB’nin açıklamasına muhtaçlık duyulduğunu söylemişlerdi. TCMB’nin 30-31 Aralık tarihine ilişkin analitik bilanço datalarında Hazine’ye kâr transferi için de kullanılan hesaplarda 120-130 milyar TL’lik bir değişime işaret etmişti.

TCMB datalarına nazaran 30 Aralık’ta -178 milyar TL olan değerleme hesabı 31 Aralık’ta -54 milyar TL oldu. Bu hesapta 31 Aralık tek günde yaşanan değişim 124 milyar TL oldu. Öbür kalemlerde ise 30 Aralık’ta 70 milyar TL bedeli 31 Aralık’ta -60.2 milyar TL oldu. Bu kalemde de tek günlük değişim 130.2 milyar TL oldu. Her iki kalem de TCMB’nin geçmişte Hazine’ye kâr hissesi dağıtımı yaptığında ya da yapmaya hazırlandığında fakat bu kadar yüksek bir değişim göstermişti.

2019’da yasa değişikliğiyle rekor transfer

Olağanda Merkez Bankası nisan ayında genel şura düzenleyerek Hazine’ye transferini nisan yahut mayıs ayında gerçekleştirirdi. Lakin 2019 ve 2020 Ocak aylarında alışılagelmişin bilakis, bütçeye, kârının büyük kısmını inanılmaz genel heyet düzenleyerek avans olarak aktarmıştı. Bu transfer haricinde birikmiş yedek akçe transferleri da gerçekleştirilmişti. Ayrıyeten 2019’da yapılan bir kanun değişikliğiyle Merkez Bankası’nın gereksinim akçesi ayrılmasına ait unsur değiştirilmiş ve olağanüstü ibaresi kaldırılarak son yılın karından ayrılan ihtiyat akçesi hariç birikmiş ihtiyat akçeleri her yıl kara katılarak dağıtılabilir unsuru eklenmişti. Değişiklik öncesi Merkez Bankası brüt kârın yüzde 20’sini “ihtiyat akçesi”, vergi karşılığı ayrıldıktan sonra kalan ölçü üzerinden de yüzde 10 “fevkalade ihtiyat akçesi” ayırıyordu. Öncelikle olağanüstü sözü metinden çıkarıldı.

2019 sonrası oran yükseldi

Tekrar yapılan değişiklikle unsur yürürlüğe girdiği tarihe kadar ayrılmış bulunan gereksinim akçelerinin tamamının birikmiş olağanüstü ihtiyat akçelerinin ise son yılın kârından ayrılan kısmı hariç tamamı Genel Heyet kararı aranmaksızın Hazine’ye verileceği düzenlenmişti. Böylelikle 2019 yılında Merkez Bankası’ndan Hazine’ye 88.9 milyar liralık rekor bir transfer gerçekleştirilmişti.

2021 yılında da analistlerin hesaplaması yapılan son gün değişikliğiyle 60 milyar lira düzeyinde olması bekleniyor. 2019 ve 2020 yıllarında kar transfer fiyatı 34 milyar lira ve 40 milyar lira olarak gerçekleşirken 2019 öncesinde vergi öncesi karın yaklaşık yüzde 57’si Hazine’ye kar hissesi olarak aktarılıyordu. 2019 sonrasında ise bu oran yüzde 70’e yükseldi. Tekrar analistlerin yaptığı hesaplara nazaran 2021 yılı için de kar hissesi transfer meblağının 40-45 milyar lira düzeyinde olması bekleniyor.

3 yıldır genel heyet öne çekiliyor

Merkez Bankası Genel Kurulu’nun 3 Şubat günü harika toplanması kararı alındı. Son üç yıldır, Merkez Bankası’nın genel konseyleri öne çekilerek, yıl kârından ortaklara dağıtılacak fiyatın büyük kısmının avans olarak verilmesi kararı alınıyor. Sembolik birkaç şahıs ve banka payı dışında Merkez Bankası’nın payları Hazine’ye ilişkin bulunuyor. Hazine’ye kârdan avans yanında birikmiş ihtiyat akçesinin de dağıtılması Genel Heyet gündemine alındı. İnanılmaz Genel Konseyde karara yönelik tek gündem hususu konuldu. Gündem unsurunda, “2021 yılı periyot karından avans dağıtımı yapılmasına ve son yıl karından ayrılan hariç, birikmiş ihtiyat akçesinin kara katılarak dağıtılmasına karar verilmesi konularının Genel Şura onayına arzı” denildi.