Üretim üsleri şalter indirdi

Yener KARADENİZ / İSTANBUL

Türkiye genelinde 360’ı aşkın Organize Sanayi Bölgesi’nde (OSB) bu hafta prestiji ile başlayan doğalgaz ve elektrik kesintisinin faturası büyüyor. OSB’lerde faaliyet gösteren 67 bini aşkın şirketten otomotiv, kağıt, dokumacılık boya ve terbiye ve yapı sanayi alanında faaliyet gösteren birçok şirket, gerisi gerisine üretimi durdurma kararı aldı. Kelam konusu kararda Cumartesi günü gerçekleştirilen tepede kesintiler ile ilgili belirsizliğin giderilememesinin de tesirli olduğunu lisana getiren bölüm temsilcileri, birçok bölümde üretime orta verilmesinin yalnızca bir haftalık maliyetinin milyar doları bulabileceğini belirtiyorlar. Üretime orta verilmesi konusundaki birinci adım otomotiv kesiminden geldi. Tofaş Bursa’daki fabrikasında elektrik kesintisi nedeniyle dün başlayarak perşembe gününe kadar üretime orta verdi. Ford Otosan ve Oyak Renault da üretime orta veren şirketler ortasında yer alıyor. Kelam konusu fabrikalarda dakikada bir aracın üretildiği düşünüldüğünde faturanın boyutu daha rahat görünüyor. Pazar günü ayrıyeten Kartonsan doğalgaz tedariğinde gidilen kısıtlama, Ege Sanayi ise elektrik kesintisi nedeniyle üretime süreksiz olarak orta verdiğini duyurdu. Benzeri durum hazır giysi kesiminde bilhassa boya ve terbiye kısmında yaşandı.

Hazır giyside 500 milyon dolar kayıp

Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği Lideri Ramazan Kaya, kesimde faaliyet gösteren şirketlerin yüzde 50’sinin, boya ve terbiyenin ise tamamına yakınının OSB’lerde yer aldığını anlattı. Boya ve terbiye kısmında 3 gün üretime orta verildiğini lisana getiren Kaya, kelam konusu gelişmenin faturasının 500 milyon doları bulabileceğini anlattı. Kaya, müşteri kaybetme, termin, lojistik üzere problemlerin ise bu sayısı çok daha üst taşıyabileceğini vurguladı. Otomotiv dalında ise yalnızca bir haftalık maliyetin 1 milyar doları bulabileceği lisana getirildi.

Demir-çelikte kayıp 1 milyar TL

Doğalgaz ve elektrik kısıtlamasının demir-çelik kesimine maliyetinin ise 1 milyar TL’yi bulabileceği vurgulandı. Doğalgaz ve elektrik kısıtlamasının kesimde yıllık yaklaşık yüzde 1 üretim gerilemesine eş kıymet olduğunu lisana getiren Çolakoğlu Metalurji Genel Müdürü Uğur Dalbeler, “Bu yalnızca çelik dalını değil gereç sağladığımız birçok imalat kolunu da olumsuz etkileyecek. Maliyetlerde artışlara sebep olurken dalda 1milyar TL kayba yol açacak. Üretim bantlarının durdurulamayan kısımlarından dolayı yüzde 40 doğalgaz kesintisi yaklaşık yüzde 60 öbür yandan 72 saat elektrik kesintisi en az 80 saatlik üretim kaybına sebep olacak. Eserde kayıp 500 bin tonu bulurken sıvı çelikte 300 bin ton üzere bir kayıp yaşanacak” diye konuştu. Ayrıyeten bu kesintiler ihracat tarafında vaktinde teslim edilemeyen siparişlerden dolayı iptaller, cezalar, indirimler kelam konusu olacağını tabir eden Dalbeler, “Yüklenmeyecek gemiler için bekleme bedelleri ve cezaları kelam konusu olacak fakat daha kıymetlisi Türk üreticilerin yurt dışında müşterileri nezdinde ileriye dönük performanslarına ait soru işaretleri yaratacak. Rekabette çok geri düşmemize yol açacak” dedi.

3 saatlik kritik tepe soru işaretlerini gideremedi

Güç kesintileri nedeniyle Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ve Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, OSB liderleri, TOBB bölüm meclis liderleri, oda liderleri, ASKON, MÜSİAD, TİM Genel Liderleri, BOTAŞ ve TEİAŞ’ın üst seviye yöneticilerinin katıldığı online toplantı düzenledi. Evvelki akşam 18:30 sularında başlayan ve yaklaşık 3 saat aşan online toplantıda seramikten cama, süt eserlerinden sıhhate kadar birçok bölüm güç kısıtlamasında muafiyet talebinde bulundu ve kesintilerin ne kadar süreceği ve takvim ile ilgili bilgi talep etti. DÜNYA’nın edindiği bilgilere nazaran kesintilerin ne kadar süreceği ile ilgili belirsizliğe yönelik soru işaretleri toplantıda giderilemezken kritik bölümlere ise sonlu ölçüde güç verilebileceği fakat rastgele bir bölüme müspet bir ayrımcılık uygulanamayacağı belirtildi. İran tarafı ile görüşmelerin ağır bir halde devam ettiği kaydedilirken, halihazırda stok ölçüsünün ise kullanımın yüzde 20’si kadar olduğu fakat bu ölçünün devreye alınmasının ise bir ekip gaz kontakları nedeni ile çok kolay olmadığı tabir edildi.

OSBÜK: Sanayi büyük hasar alacak

Evvelki gün gerçekleştirilen ağır iştirakli güç toplantısının açılışında konuşan OSBÜK Lideri Memiş Kütükcü, OSBÜK olarak bu sürecin en az dert ile aşılabilmesi için ağır bir gayret sarf ettiklerini vurguladı. Kütükcü, “Üretimin kesintiye uğradığı bu periyotta, endüstrimizin kıymetli bir hasar alacağı bir gerçek. Hepimiz bu süreci yanlışsız bir biçimde yönetmek, hasarı minimuma indirmek için çalışıyoruz” dedi. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank da, yaşanan süreci bir hadise olarak kabul edip, bununla en düzgün biçimde nasıl uğraş edileceği tarafında çalıştıklarını söyledi. Bakan Varank, “İran üzere büyük bir tedarikçinin bir anda doğal gazı kesmiş olması elbette kasvetler getiriyor. Bu noktada üretim kayıpları olacak bunu biliyoruz.” diye konuştu. Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ise, “İran’ın, kontratımızda yazılı olan basınçla ilgili kaideleri tutturamadığını görüyoruz. İran bize bir kaçak olduğunu söyledi, bizim takımlarımız de o bölgeye gittiler. Bizim yaklaşımımız bu kaçağın bir süre tehir edilmesi, kış koşullarının atlatılmasından sonra tamiratın yapılması istikametindeydi. Onlar bu risk alamayacaklarını söylediler. Sürecin başından bu yana İran le bakanlık seviyesinde görüşüyoruz. Bu süreci en kısa halde atlatmaya çalışacağız” tabirlerini kullandı.

BOTAŞ’tan üç kritik dala muafiyet

Türkiye’nin üç büyük doğalgaz tedarikçisinden İran’ın teknik arıza bildirerek 10 gün mühletle Türkiye’ye gaz akışını kesmesi sonrasında BOTAŞ doğalgaz santralleri ve büyük ölçekli tüketicilere olan gaz akışını azaltma kararı almıştı. Evvelki gün bakanlar ile gerçekleştirilen güç tepesinin akabinde ise kurum, ilaç, et ve et eserleri ile süt ve süt eserleri üreten işletmeler için doğalgaz kesinti uygulamasını sonlandırdı. BOTAŞ tarafından üreticilere gönderilen e-posta ile ilaç, et ve et eserleri ile süt ve süt eserleri üreten işletmeler için doğalgaz kesinti uygulamasının sonlandırıldığı bildirildi.

Kesinti borsayı da vurdu

Güç kesintisi nedeni ile endüstrinin dev şirketlerinin üretime orta vermesi, borsada da sanayi endeksi öncülüğünde düşüşe yol açtı. Borsa İstanbul yüzde 0,3 düşüşle hafif negatif başlangıç yaptığı dün öğlenden sonra sanayi şirketlerine gelen sert satışla negatife döndü. Bankacılık endeksinde de satışlar öğlenden sonra hızlandı. Sanayi endeksi yüzde 4,3’ün üzerinde düşerken BİST100 endeksinde düşüş de yüzde 3,7’yi aştı. Üretme orta veren Kartonsan payları dün saat 12 prestiji ile yüzde 2,1, Ege Sanayi payları de birebir saatte yüzde 1,15 kayıp yaşadı.

Besin kesimi muafiyet istedi

Güç kısıtlaması kararının akabinde besinden cama, seramikten çimentoya kadar birçok kesim muafiyet istedi. Muafiyet isteyen kesimler ortasında Sirkeciler de yer aldı. Sirke Üreticileri Derneği (SirkeDer) Lideri Gürhan İnanç, “Gıda ve üretim endüstrisi bu karardan muaf tutulmalı, bölümde geri dönülemez ziyanlar yaşanabilir” dedi. İstanbul Yemek Sanayicileri Derneği (İYSAD) de, üyelerinin kesintilerden muaf tutulması isteğiyle Güç Bakanlığı’na başvurdu. İYSAD açıklamasında, “Temel girdilerimiz olan besin eserlerinin bozulmaması, korunabilmesi, soğuk zincirinin sürdürülebilmesi kesintisiz güç kullanımına bağlıdır. Üretim ve servisin her evresinde sıcaklık denetimli, soğuk/donuk eserlerin koruması, güç kesintisine gidilmesi halinde sekteye uğrayacaktır” denildi.