Bu eserleri savaş korkusu sardı!

Evrim KÜÇÜK

Biri emtia üstün gücü, oburu ise memleketler arası güç üretimi ve geçiş rotalarının kıymetli bir oyuncusu olan Rusya ile Ukrayna ortasındaki kriz memleketler arası piyasalar tarafından kaygıyla izleniyor. Rusya’nın Ukrayna sonuna binlerce asker konuşlandırmasıyla iki ülke ortasında tırmanan gerginlik emtia fiyatları için üst istikametli tehdit oluşturuyor. Rusya buğdaydan petrol ve doğalgaza, paladyumdan alüminyuma kadar birçok emtiada ‘süper güç’ pozisyonunda. Birebir halde Ukrayna hem tahıl ve güç hem de çelik üzere temel eserlerde esas üretim üslerinden biri. Bu da buğday, endüstriyel metal, doğalgaz fiyatlarının yükseleceği ve zati yükselişte olan global enflasyonu körükleyeceği manasına geliyor. ANZ Research analistleri bu ülkelerin ortasında iplerin daha da gerilmesinin birçok piyasada hissedileceğini söylüyor. SP Küresel uzmanlar, mümkün bir çatışmanın ve Rusya’ya yönelik yaptırımların emtia tedarikini aksatabileceği ve fiyatları yükselteceği uyarısı yapıyor. UBS, “Karadeniz bölgesinde son aylarda buğday fiyatlarını etkileyebilecek jeopolitik riskler artıyor” diyor. Emtia arzının bu krizden ne biçimde etkilenebileceği ve muhtemel sonuçları için şunlar söylenebilir:

DÜNYANIN BUĞDAY VE MISIR DEPOSU

✔ RUSYA, yıllık 85 milyon ton üretimiyle dünyanın buğday deposu olarak niteleniyor. 2020/21 döneminde Rusya 38.5 milyon tonla buğday ihracatında dünya başkanı oldu. Rusya tıpkı vakitte değerli bir arpa, çavdar, mısır ve pirinç üreticisi.

✔ UKRAYNA’NIN 2021/22 devrinde toplam tahıl üretiminin 80.5 milyon tonu bulacağı varsayım ediliyor. Ülkenin 2021/22 döneminde dünyanın en büyük üçüncü mısır ihracatçısı ve dördüncü en büyük buğday ihracatçısı olması bekleniyor. S&P Küresel tahıl ve yağlı tohum kısım lideri Peter Meyer’e nazaran, Ukrayna’nın cari pazarlama yılında 24 milyon tonla global buğday ihracatının yüzde 12’sini gerçekleştirmesi bekleniyor. Ülkenin mısır ihracatının da 32.5 milyon tonla global ihracatın yüzde 16’sını oluşturacağı hesaplanıyor.

✔ MISIR ve buğday fiyatları, Rusya 2014’te Kırım’ı ilhak ettiği periyotta büyük bir sıçrama yapmıştı. UBS stratejisti Dominic Schnider, “Karadeniz bölgesinde son aylarda buğday fiyatlarını etkileyebilecek jeopolitik riskler artıyor” uyarısı yapıyor. Bölgenin tahıl akışında rastgele bir kesintinin besin enfl asyonunu daha fazla artıracağı belirtiliyor.

✔ CHİCAGO’DA buğday vadelileri şu sıralar arz telaşıyla kile başına 7.9 dolarla son 9 yılın doruğuna yakın seyrediyor. Son 1 ayda yüzde 2,5 yükselen mısırın kile fiyatı da 6 doların üzerine yerleşmiş durumda.

PETROL VE DOĞALGAZDA YÜKSELİŞ GLOBAL GSYH’Yİ YÜZDE 0.9’A ÇEKEBİLİR

✔ AVRUPA, doğal gazının yaklaşık yüzde 35’i için Rusya’ya güveniyor. Çoğunlukla Belarus ve Polonya’dan Almanya’ya giden boru sınırları, direkt Almanya’ya giden Kuzey Akımı 1 ve Ukrayna üzerinden gelen çizgiler Avrupa’yı besliyor. Gerginliklerin çatışmaya dönüşmesi halinde güç piyasaları darbe alabilir.

✔ SEB emtia analisti Bjarne Schieldrop, yaptırımların devreye girmesi halinde Rusya’dan Batı Avrupa’ya doğal gaz ihracatının gerileyeceğin ve gaz fiyatlarının, 2021’in son çeyreğindeki yüksek düzeylere geri döneceğini söylüyor.

✔ PETROL piyasaları da risk altında. Rusya günlük 10 milyon varilin üzerindeki petrol üretimiyle en büyük tedarikçilerden. JPMorgan, tansiyonların petrol fiyatlarında “ciddi bir artış” riski taşıdığını tabir ediyor. Kuruluş, fiyatların varil başına 150 dolara yükselmenin, global GSYH büyümesini yılın birinci yarısında yıllık bazda yüzde 0,9 düzeyine kadar çekeceğini, enfl asyonu ise ikiye katlayarak yüzde 7,2’ye çıkaracağını kaydetti.

✔ ANZ analisti Daniel Hynes ve Soni Kumari, güç konusundaki yaptırımların, AB’ye bu yıl gidecek 30 milyar metrüküp gazı etkileyeceğini söylüyor. UBS de “Enerji fiyatlarının yüksek kalmasını bekliyoruz. Bu yıl genel olarak güç talebinin güçlü olmasının da tesiriyle Brent petrolünün fiyatının ortalama 80-90 dolar ortasında süreç göreceğini, piyasanın üst istikametli risklere açık olduğunu düşünüyoruz” diyor.

ENDÜSTRİYEL METAL ARZINI TEHDİT EDİYOR

✔ ALÜMİNYUM, nikel ve bakırda Rusya dünyanın en büyük üreticilerinden. Fed’in faiz artıracağı beklentisine rağmen jeopolitik tansiyonlar ve arz tasası nedeniyle endüstriyel metallerin fiyatı yılbaşından bu yana yükseliyor. LME Metal endeksi yılbaşından bu yana yaklaşık yüzde 6 artış gösterdi. SP Angel analisti John Meyer, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi halinde metallerin mutlaka reaksiyon vereceği ve fiyatların daha da yükseleceğini belirtiyor.

✔ NİKELİN tonu Londra’da son 1 ayda yüzde 21 artarak 24.350 dolara çıktı. Ülke 7 milyon tonun üzerinde bir sayıyla dünyanın 4’üncü büyük nikel rezervine sahip. Endonezya ve Filipinler’in akabinde üçüncü büyük üretici. Nornickel, yeşil güce geçişte kritik olan nikel ve platin kümesi metallerde en önemli üreticiler ortasında. ING Economics datalarına nazaran Rusya şu anda global paladyum arzının yüzde 43’ünü sağlıyor.

✔ ALÜMİNYUMUN tonu yılbaşından bu yana yüzde 8 artarak 3 bin tonu aştı. Rus şirketleri global alüminyum arzının yüzde 6’sını gerçekleştiriyor. Çin’in akabinde ikinci büyük alüminyum üreticisi olan ülkenin tedarikinin 2018 yaptırımlarında olduğu üzere düşmesi, zati açık veren piyasada fiyatları cidde oranda üst itebilir.

✔ ÜÇ ay vadeli bakırın fiyatı da yüzde 3’ten fazla primle 10 bin dolara yaklaştı. Rusya dünya bakır rezervlerinin yüzde 10’una sahip.

✔ UKRAYNA DA metal piyasalarında kıymetli bir oyuncu. Ülke demir cevheri ve çelik üretiminde üst sıralarda. Ukrayna’nın yıllık çelik üretimi 20 milyon tonun üzerinde.