Çipte üstün güç rekabeti kızışıyor

Hilal SARI

Arzın talebe yetişmekte zorlandığı global çip kesiminde en büyük üreticilerin yatırımları sürat kazanırken, ABD, Çin, Avrupa Birliği (AB) ve İngiltere üzere devlet idarelerinin çip dalına yönelik adımları akıllı telefondan, arabalara, F-35 uçaklardan elektrikli mesken aletlerine birçok imalat bölümünde kritik kıymete sahip çip dalında muhteşem güç rekabetinin kızıştığına işaret ediyor. Dijitalleşmenin sürat kazanması ve kapasitelerin talebe yetişememesi Fed Lideri Jerome Powell’in de ortalarında olduğu birçok isme nazaran darboğazın en geç çözüleceği bölümlerden biri. Hala birçok bölümde üretimin yavaşlamasına neden olan çip darboğazının 2023’ten sonraya da sarkabileceği lisana getiriliyor.

Qualcomm CEO’sundan “Gladyatör savaşları” benzetmesi

Dünyanın en büyük çip üreticileri Taiwan Semiconductor Manufacturing Company, bu ay yaptığı açıklamada sermaye harcamalarını 44 milyar dolara – 2019’daki harcamasının üç katından fazla seviyeye – çıkaracağını söyledi. Güney Kore’de Samsung 2021 yılı içinde hükümetin çip dalına sağladığı büyük vergi muafiyetlerinin de tesiriyle 2030’a kadar non-memory çiplere 151 milyar dolar yatırım yapacağını duyurdu. ABD’li Intel geçen hafta Ohio’daki iki çip fabrikasına 20 milyarın üzerinde yatırım yapacağını açıkladı. Yeniden öbür bir ABD’li çip tasarım şirketi Qualcomm’un CEO’su kesimdeki rekabeti “gladyatör savaşları”na benzetiyor ve FT’ye verdiği demeçte “Eğer dövüşü kazanırsanız, aslında başardığınız tek şey Kolezyum’a bir defa daha girme hakkı elde etmek” diyor.

AB’nin 2030 amacı %20 hisse almak: Çip yasası hazırlığında

AB, 2030 itibariyle global çip pazarının yüzde 20’sini oluşturmak için hissesini iki katına çıkarma gayesi doğrultusundan çip tedariğini sağlama almaya yönelik adımlar atmaya hazırlanıyor. AB’nin iç pazar komiseri Thierry Breton, 29 Ocak’ta yaptığı açıklamada planlanan Çip Yasası’nda Avrupa’nın kendi çip kapasitesinin artması ve “çip tedariğini garantiye alabilmesi” için geniş bir tedbir paketi bulunduğunu söyledi. Breton’un ABD’nin savaş hallerinde ve pandemide harekete geçirdiği Savunma Üretim Yasası’na benzeyebileceğini işaret ettiği Çip Yasası, Brüksel’in bölüme müdahale edebilme gücünü artırıyor. Bahis birçok dalda dışa bağımlılığını azaltmaya çalışan AB’nin “stratejik otonomi gündeminin de kıymetli bir kesimi. Şubat ayı içinde açıklanması beklenen yasa Breton’un Asya’nın büyük hissesi olduğuna dikkat çektiği bölümde “AB çip pazarı, AB iktisadı ve jeostratejik çıkarları için çok büyük bir girişim”.

ABD’nin “Amerika Rekabette” yasası bu hafta Senato’da

ABD’de de bölümlerin evvelden 40 günlük çip tedariğiyle çalışırken bu mühletin 5 günün de altına düşmesi siyasetçileri harekete geçirdi. Çin’e karşı rekabeti artırmayı amaçlayan ve 52 milyar dolar çip imalat ve araştırma takviyesi de içeren bir yasa Senato’nun Temsilciler Meclisi kanadında bu hafta oylamaya sunuluyor. 2.900 sayfalık “Amerika Rekabette” yasası inovasyon, teknoloji ve gelişmiş ima lat teknolojilerini desteklemeyi amaçlıyor.

Tedarik zincirlerinin direncini artırmak ve üretim teknolojilerinin üretimini desteklemek maksadıyla 45 milyar dolarlık bir dayanak de tekrar birebir maddede öngörülen stratejik harcamalar. Aslında Senato’da daha evvel çip de dahil ABD teknoloji ve araştırmalarına takviye verecek 190 milyar dolar harcama öngören ABD İnovasyon ve Rekabet Yasası geçmişti. Yeni maddede Çin’e Sincan bölgesindeki Uygur siyasetleri nedeniyle ek yaptırımlar ve ticaret bariyerleri üzere eklemeler var. Ayrıyeten Çin’in idaresinde olan Hong Kong’lulara mülteci statüsü verilmesi üzere de “Amerika Rekabette” yasasının bir modülü.

Çin: Rekabet yasası değil “Çin’i engelle” yasası

Çin ise çipte kızışan rekabete karşı son teknolojilerde Batı’dan daha da bağımsızlaşma peşinde ve ABD’nin Huawei üzere devlere yönelik yaptırımları Çin’in çip üzere kritik alanlarda vites yükseltmesini tetikleyen bir öge olarak görülüyor. Çin’in devlete ilişkin yayını Küresel Times’da Bölgesel Kapsamlı Ekonomik İşbirliği (RCEP) ticaret paktında çip üzere bölümlerde gümrük vergilerinin düşürülmesinin değerlendirildiği aktarılıyor. South China Morning Post haberine nazaran ABD’li hafıza çipi üreticisi Micron Technology bu yılın sonunda Şangay’daki tesisini kapatıyor ve tesisteki 150 kadar Çinli mühendise “ABD yahut Hindistan’a göçmen paketleri” sundu. ABD Senatosunda bu hafta sunulacak yasa Çin’in Washington Büyükelçiliği sözcüsünün sözleriyle “Amerika Rekabette değil ‘Rekabet İçin Çin’i Pürüzle Yasası’ ve Çin’i hayali bir düşman üzere göstererek Çin’in içişlerine karışıyor.”

Kargo yoğunluğu da çip krizini derinleştirebilir

Ayrıyeten Çin’in sıfır COVID siyasetleri Şangay Limanı ve Pudong Havalimanı üzere lojistiğin kritik merkezlerinde kargo yoğunluğunu artırdığından, bunun çip dalındaki darboğazı daha da derinleştirebileceği tasaları paylaşılıyor. Samsung, Logitech ve Siemens üzere şirketlere tedarik zinciri hizmetleri veren Keelvar fi rması Şangay-ABD deniz yolu nakliyat müddetinin 2 ayı aşmaya başladığına dikkat çerek “Çiplerin ulaştırılması için bu bekleme müddeti çok uzun ve maliyetli” diyor ve Pudong Havalimanı hava kargo kapasitelerinin de yüzlerce kişinin karantinaya alınması nedeniyle düştüğünü aktarıyor.

İngiltere de Arm’ı ABD’li Nivida’ya kaptırmamak için uğraşıyor

İngiltere hükümeti de 2021 yılı içinde duyurulan ve İngiliz çip dizayncısı Arm’ın 54 milyar dolara ABD’li çip üreticisi Nvidia’ya satıldığı muahedeyi engellemeye çalışıyor. Şu anda hükümet “”ulusal güvenlik” kaygılarıyla satınalma muahedesine yönelik derinlemesine bir soruşturma başlattı. İngiltere rekanet otoritesi de temmuzda yapılan muahede için “çok önemli rekabet endişeleri” olduğunu lisana getirmişti. Arm’ın çip dizaynları neredeyse tüm akıllı telefon üreticileri tarafından kullanılıyor. Dijital ve Kültür Bakanı Nadine Dorries hususa ait açıklamasında “Arm’ın global teknoloji tedarik zincirinde çok eşsiz bir pozisyonu var ve bu mutabakatın sonuçlarının külliyen değerlendirdiğinden emin olmamız gerekiyor” diyor. Satınalma muahedesine yöneli geçen ay AB’de de bir rekabet soruşturması başladı. AB’nin rekabet ve dijital siyasetlerinden sorumlu Margrethe Vestager de Arm’ın Nvidia’ya satılmasının olumsuz sonuçları olabileceğini söylemişti. Arm’ın Japon sahibi SoftBank CEO’su Masayoshi Son ise optimist ve ocak ayında yatırımcılara mutabakata müsaade verilmesini beklediklerini söyledi.