Artçıların tesiri daha yüksek olacak

Güldağ: Dayanacak diyorduk, enflasyon yüzde 50’ye dayandı. Ocakta yıllık yüzde 48.7. Natürel TÜFE’den bahsediyoruz. ÜFE 93 küsur. Her ikisi de daha yüksek çıkabilirdi. Çıkmamasının en kıymetli nedeni elektrik ve doğalgazın enflasyon sepetindeki tartıları düşürüldü. 2022’de sepetteki tartıları daha az olacak. Hem elektrik hem doğal gaz bildiğiniz üzere Ocakta oldukça de yüklü artırım görmüşlerdi. Sigaranın da yükü düşürüldü. Yükü artan arabada ise artırım yok. Müellifimiz Alaattin Aktaş yüzde 12 civarı olarak yaptığı Ocak TÜFE iddiasını de bu münasebete dayandırmıştı. Aylık 11.1 geldi. Görünen o ki, tırmanış sürecek.

Ağaoğlu: Ben şöyle diyeceğim:- Piyasalarda aslolan faizdir. Enflasyon konuşuyorduk nereden çıktı dersen şunu söylüyorum: Piyasada önemli bir dengesizlik görüyoruz. Enflasyon yüzde 50’ye dayanmış, mevduat faizleri 16-17, kredi faizleri 20-22 seviyesinde şu sıralar. Kur da görece yatay seyrediyor. İstikrar sorunu var. Bu istikrar sürekli faizle kurulur. Biz faizi yanlışsız yönetmediğimiz için onun tesirini birincinin kurda gördük, artık enflasyonda görüyoruz.

Güldağ: Soru şu: Devam edecek mi? Enflasyonda son 19 yılın rekorunu kırdık. Lakin artık kurlar çok daha sakin. Doğal ki, enflasyonun tek nedeni kurlar değil lakin çok değerli bir etken olduğu da inkar edilemez. Bu türlü giderse enflasyonun da gerilemesini bekleriz.

Ağaoğlu: Biz şu anda kurun artçılarını yaşıyoruz. Üretici fiyatları ikiye katlandı. TÜFE yüzde 50’ye merdiven dayamış olsa da bir o kadar fark tüketiciye aktarılmayı bekliyor. Bu ortada, enflasyonun sebeplerinden birisi de benim. Zira kur ve enflasyon telaşı devam ederken bugün tüketeceğim malların bir kısmını dün aldım.

Güldağ: Birçoğumuz üzere…

Ağaoğlu: Enflasyona talep tesiri yarattım, benim kabahatim da orada. Maliyet enflasyonu esasen vardı. Talep enflasyonu da kattım. Neden bu türlü bir talep yarattın dersen, tasarrufl arımı değerlendirdiğimde enflasyon kadar getiri elde edemeyeceğimi düşündüğüm için yaptım. Maruz kalacağım enflasyonu en aza indirebilmek ismine evvelden bir talep gösterdim. Bana vaat edilen faizin enflasyonu karşılamayacağını düşünerek gereksinim duyacağım kimi malları evvelce aldım. Bazen de muhtaçlık duymadığım kimi şeyleri alıyorsun. Bunların yarattığı enflasyon da talep enflasyonu.

Güldağ: Yeniden de talep enflasyonunun toplam içindeki hissesi maliyet enflasyonunun hissesi yanında devede kulaktır.

Ağaoğlu: Bizim şu an içinde bulunduğumuz durumun büyük bir kısmı maliyet enflasyonu, kur ve yurtdışından ithal ettiğimiz enflasyon. Lakin talep enflasyonunun hissesi da hatrı sayılır seviyede. Bunların yüzde kaçı taleptir, yüzde kaçı maliyettir desen; kabataslak yüzde 80-85’lik kısmı maliyet enflasyonu, yüzde 10-15’lik kısmı talep enflasyonudur.

Güldağ: Fiyatı artacak diye daima evvelce alım yapamayız ki… Geçim maliyetindeki artışlar talep enflasyonunu kahvaltıda yer eninde sonunda…

Ağaoğlu: Katılırım. Bu saatten sonra talep enflasyonun da tesiri azalacak. Zira geçtiğimiz yıl yapılan artırımlar maalesef artçı tesirler yaratacak. Fiyatlara yapılan artırımlar süratli bir formda eriyecek demiştik, o denli de oluyor.

Güldağ: Evvel ocakta pik yapar denildi artık Bakanımız, enflasyon nisanda tepe yapacak lakin yüzde 50’yi aşmayacak diyor…

Ağaoğlu: Ben yüzde 50’nin üzerine geçeceğimizi düşünüyorum. Zira benim ıspanak-ceviz endeksim yıl sonu itibariyle yüzde 60’ı aşmış durumda. Artık bunun üzerine gelen artçılar var. Mesela ıspanak 2 hafta içinde yüzde 40 arttı. Ispanak derken yaş meyve-sebze.

Güldağ: Daha da artacak. Hava kuralları sebze-meyve üzerinde hala tesirli. ‘Kar yağdı diye bu kadar kıymetlenir mı’ diye soruyoruz lakin oluyor. Eserini soğuktan korumak için örtü altında kömür yakılıyor mesela. Eser ölçüsü düşüyor. Lakin bize nazaran daima hatalı fırsatçılar. Kesinlikle fırsatçılar da vardır. Lakin bence, uygun yönetemeyen hükümetlerin halka hatalı olarak IMF’yi maksat göstermesi üzere bir hal var bu işte…

Ağaoğlu: Sera üretiminin de maliyeti arttı. Ki bunların da artçıları daha gelecek. Nisan-mayıs üzere 50’yi aşmayız diyen sayın bakan korkarım ki ‘bunlar geçicidir’ diye bize yeni karşılık verecektir. Ben bu artçıların tesirlerinin daha yüksek olacağı kanaatindeyim. Yeni doruklar nerede olur dersen, ben ÜFE’deki yani üretici fiyatlarındaki artışın durduğu yerde tüketici fiyatlarında tepeye yaklaşacağımızı düşünüyorum. Lakin bakın, üretici fiyatları da artmaya devam ediyor.

Güldağ: Kurlar cephesinden bakınca bir diğer artçı şok da cari istikrar fayından gelebilir. ‘Türkiye iktisat modeli’ cari fazla vermeye dayanıyor. O denli söylendi. Doğrusu cari açıkta söylendiği kadar olmasa da bir güzelleşme görülüyordu. Fakat cari istikrarın en değerli ögesi sayılan dış ticaret istikrarında ocakta büyük bir gedik açıldı. Açık lisana kolay yüzde 241 arttı. İthalat yüzde 55 arttı, ihracat yüzde 17 civarında artış gösterdi. Ocak ayı tam bir gösterge olamaz. Sanırım 20 Aralık’tan sonra 18’lerden 13 liralara inen dolar ‘aman kurlar düşmüşken ithalat kontağımızı yapalım’ yaklaşımıyla bu türlü fırladı. Aksi takdirde durum sürdürülemez.

Ağaoğlu: Cari açık tarafında bakarsak; aralık ve ocak çok fazla hareketin olmadığı, görece olarak bizim ithalatın çok fazla olmadığını gördüğümüz aylardır. Lakin bu sefer ocak yüksek geldi. Bunun gerisinde iki sebep var bence. Birincisi, dışarıdan ithal etmiş olduğumuz hammadde ve güç fiyatlarının artması. İkincisi ise ‘ne olur ne olmaz ileride döviz bulamam, stoklarımı yerine koyayım’ diye düşünen geniş bir üretici bölümünden gelen ithalat talebi tesiri.

Güldağ: Şubat ve martta daha olağanlaşır diye düşünüyorum. Fakat enerjiyi ağır kullanan dallarda bir iştah kaçması var. Fiyat vermekte zorlanmaya devam ediyorlar. Güç sorunu sanki devam edecek mi sorusu da iştah kaçırıyor. Siparişi alırım lakin taahhütlerimi vaktinde yerine getiremezsem, kar yerine büsbütün ziyan ederim kuşkusu var. Türkiye’nin arz güvenliği ile ilgili kuşku duyulan bir ülke olmaktan derhal çıkarılması lazım.

Ağaoğlu: Merkez Bankası lideri yılın ikinci yarısında bir de son 4-5 ayında cari fazla vereceğiz bu sayede döviz arzı artacak diyordu. Orası çalışmadı. Bu ay cari fazla verilecek beklentisi vardı, ben katılmadım. İnancı tesis etmediğimiz sürece bu sert hareketler devam edecektir. Buna karşılık şirketlerin yaptığı aksiyonlardan bir tanesi de ithalatlarını öne çekmek oluyor. Tıpkı ‘enflasyona sebep olan benim’ derken kastettiğim durumu şirketler tarafında da yaşıyoruz. Cari açık tarafı bu açıdan kritik.

Güldağ: Bir diğer sıcak gündem, DTH’ların bozulması ve kur muhafazalı TL mevduata geçiş sorunu. Biraz hareket var ancak asıl şirketlerin, getirilen vergi istisnasi avantajından yararlanarak DTH’larını bozdurup bozdurmayacağı. Şimdilik döviz hesaplarında da 5 milyar dolara yakın bir düşüş olduğunu, DTH’ların 228 milyar dolar düzeylerine geldiğini görüyoruz…

Ağaoğlu: Evet lakin kur muhafazalı TL mevduatın açıklandığı tarihten neredeyse 1,5 ay geçmesine karşın hala daha hukukî şahıslarla ilgili düzenleme eksikliği yaşanıyor.

Güldağ: Orada yerden göğe haklısın. Kanunda olmasına karşın, bildiride 3 aylık mevduata yer verilmemesi beklenen etkiyi azaltabilir. Olağan Merkez Bankası bu ortada bildirimi değiştirmezse…

Ağaoğlu: Sonuçta belirsizlik devam ediyor. Kur yararlarını hesaplama prosedürü ile ilgili birinci giren birinci çıkar diye bir formül geliştirilmiş. Bu eseri bir manada kadük hale getirecek düzenlemelerle sıkıştırılmaya çalışılıyor. Dediğin üzere istenen sonuçları alamayabiliriz. Bu belirsizlik hala daha devam ediyorsa yorum yapmak için daha erken. İhtimaldir ki beyanname tarihi de ertelenecek.

Güldağ: Şu anda 17 Şubat…

Ağaoğlu: Tahminen niyeti olan birileri varsa bile bekliyorlar. Sayı ve yorum için hala daha erken.

Güldağ: Şunu netleştirelim.Sana nazaran, ‘Şoku yedik, artçılar devam edecek’ mi? Yoksa ‘daha turpun büyüğü heybede’ halindemiyiz?

Ağaoğlu: Enflasyon için diyorsan, turpun büyüğü heybede değil. Burada tahminen doğal gazda blok bir artış gelebilir, elektriği de etkileyecektir. Ben değerli kısmını aştığımızı düşünüyorum. Bundan sonra şayet denetim altına alamazsak, bir hiperenflasyon devirleriyle uğraşmak zorunda oluruz. O vakit buyurun bir Arjantin’e, buyurun bir Venezüella’yı çalışmaya başlayalım derim.

Güldağ: Bir çatal ağzına hakikat geliyoruz desene… Ya enflasyonu denetim altına alacağız. Ya da demeyeceğim. Zira Türkiye’de hiç hiper enflasyon yaşanmadı.

Ağaoğlu: Haziranda buna karar vereceğiz. Haziranda bir çatal ağzı bekliyor bizi. Denetim altına alıp durdurulabilirsek, ki kuru durdurduk, benzeri bir formda enflasyonu da durdurabilirsek, kademeli bir geri çekilme ile onu çözme yoluna gidebiliriz. Yeni iktisat modelinin vaatlerinden biri de ‘haziran ayına kadar bekleyin’ diyor. Sonunda meyvelerini görürsek, o vakit işi çatal ağzından ana yola götürürüz, lakin beceremezsek çataldan hiperenflasyon sapağına gireriz.

Güldağ: Oraya kadar da artçılar sert gelecek görünüyor…

Ağaoğlu: Artçılar bitmeyecek kolay kolay.

Güldağ: Bunun daha besin enflasyonu var. Evet kar yağışı büyük bir rahmet getirecek . Lakin öte yandan soğuk hava rekolteyi düşürüyor. Geçen katıldığım bir webinarda işin uzmanları 7-17 Şubat ortasında şiddetli soğukların geleceğini söylüyordu. Ve güçte yeni kesintiler olmaması için Silivri ve boşalan Tuz Gölü doğalgaz depolarının soğuklar başlamadan evvel kesinlikle doldurulması gerektiğini söylüyordu. İran’ın soğuklar bastırınca şu sıralarda kontratın yarısı kadar gönderdiği doğal gazı tekrar göndermeme ihtimali yüksek zira.

Ağaoğlu: Dua edelim Ukrayna tarafında bir meşakkat yaşanmasın.

Güldağ: Kur için ne diyorsun?

Ağaoğlu: Kurda daha evvel bir karar veririz. Şu anda Merkez Bankası ile ilgili açıklanan karar, yaklaşık 49 milyar liralık bir ihtiyat ve kar… Bu ortada kar yıl sonunda bir kalem oyunuyla yapılmış bir kar, o karı da Hazine’ye aktarıyorsunuz, aslında bir çeşit para basma üzere bir operasyon da diyebilirsiniz, o Hazine’ye aktarılıyor. Bunun tesirleri olacaktır. Zannetmeyelim ki, sakin bir para transferi bu. Hem kaynağı, hem de gittiği yerde tekrar enflasyon yaratma ihtimali olan bir şey var. Lakin piyasanın en fazla dikkat edeceği husus da bu kur muhafazalı mevduatlarda bozulan DTH’ların Merkez Bankası rezervlerine eklenip eklenmediği… Kura müdahale için kullanılmışsa o vakit çok önemli telaşlar oluşmaya başlayacak. Kurun anlaşılması enflasyondan çok daha evvel olacak. Kuru durdurduk, daha büyük bir darbe gelmesini beklemem. Bu sefer tesir yurtdışı kaynaklı gelmeyecek, ödemeler istikrarı üzerinden gelecek, biraz evvel bahsettiğim üzere dövize olan gereksinimi doğuran mevzular enflasyonun ne istikamete gideceği ile ilgili daha evvel ipuçlarını vermiş olacak. Onları değerlendireceğiz.

Güldağ: Borsaya da hafif bir yabancı girişi var gibi…

Ağaoğlu: Püf diye bir esinti olur ya… Ne bir rüzgâr ne bir meltem… Fırtına olmadığı ise kesin…

Ukrayna problemi petrolü üst çekmek için mazeret

Güldağ: OPEC’ten beklenmedik bir şey çıkmadı. 100 dolar beklentin devam ediyor mu?

Ağaoğlu: Beklenmedik bir şey yok. 400 bin varil artacaktı, arttı. Yanlışsız dürüst hiçbir açıklama yapılmadı. Ben dediğim üzere Ukrayna’da bir sıcak savaş beklemiyorum. Fakat bu petrol tarafında düzgün bir mazeret olarak kullanılıyor petrolü üst çekmek için. OPEC+’ın da işine geldiği için arz tarafını daha da yükseltecek bir karar açıklamadılar. Daha evvelki artışlarını da destekleyecek bir kapasite kullanımı da yapmadılar. Bu nedenle, petrolde talep tarafındaki toparlanma ile, hafif hafif arz tarafındaki kısıntıların tesiri daha net hissediliyor. Oradaki küçük bir püf büyük bir fırtına yaratıyor. Petrolde 82,5 altına inilmediği sürece 100 dolar hala daha fotoğrafın içinde. Türkiye için de bu kritik bir mevzu.

Altın ve gümüşte çok fazla hareket olmaz

Güldağ: Altınla ilgili kıymetli bir trend değişikliği görüyor musun?

Ağaoğlu: Majör bir hareket görmüyorum. Bir orta altın ve gümüş çıktı ancak Fed’in faiz artış bildirileriyle birlikte yine gerilediler. Yatay seyri muhafazaya devam ediyorlar majör bir düşüş olmuyor şu anda. Bu sene daha güzel gitmesi gerekiyor onların lakin aslında geçen sene gitmesi gerekiyordu. Lakin geçen sene gitmiyorsa bu sene de işleri biraz daha sıkıntı üzere görünüyor. Kur yatay, altın ons fiyatları yatay olduğu için altın ve gümüş fiyatlarında çok fazla bir hareket beklemiyorum.

Paritede 1.1415 yeniden kritik

Güldağ: Pariteyi de istersen konuşalım…

Ağaoğlu: Orada 1.1415 düzeyi kritikti, üstüne çıktı, kalamadı geri döndü. 1.1415 tekrar kritik. Oraya çıkamazsa, paritede 1,12’lerin altına gelme ihtimali yüksek.

Güldağ: Bugüne kadar sen bu ihtimale pek prim vermiyordun…

Ağaoğlu: Evet lakin mart ayına gerçek bir daha bakıp kendimi o tarafa atmaya çalışacağım galiba.

Güldağ: Seni yakından izleyenler “1.1 olacak” diye itiraz ediyordu.

Ağaoğlu: 1’e 1’in vadesi ile ilgili anlaşalım. Tıpkı Euro’dan mı konuşuyoruz onda da anlaşalım. Zira benim bu mevzuda eski bir yazım var. AB birlik görünmekle birlikte tam bir birlik değil. Neyi var AB’nin ekonomik birliği, bir ortak parası ve ortak para siyaseti var. Neyi ortak değil? Anayasası ortak değil. Ortak bir ordusu yok. Ortak bir maliye sistemi yok. Bu 5 ayaktan 2’si var 3’ü yoksa orada bir birlikten kelam etmek güç. Koronavirüsten sonra da o mükemmel birliğin kâğıttan duvarlarla inşa edildiği görüldü. Bu birlik dayanamazsa bölünecek. Para ünitesi olarak bölünecek. Kuzeydeki güçlü ülkeler Kuzey Euro, Güney’deki zayıf ülkeler Güney Euro kullanabilir. Güney 0,60 olabilir, Kuzey ise 2,5 üzere bir şey olabilir. Bu durumda Euro 1’e1’e geldiğinde onlar kazanmış olmazlar. 1,1’de okeyim lakin 1’e 1’de yokum.