Herkesin aklına takılan o soru: ‘Dolar yükselmedi pekala fiyatlar nasıl artıyor?’
Dolar kurundaki artış son periyotta rölâtif olarak yavaşlasa da bilhassa market fiyatlarındaki artış durdurulamıyor.
2021 yılı sonlarında dolardaki yükselişin getirdiği enflasyon geçişlerini anlayabilirken, 2022 boyunca ve 2023 yılında dolar/TL kurundaki hareketlerin sonlu olmasına karşın fiyatlardaki yükseliş baş karıştırıyor.
2021 yılında 8 liralardan 18 liralara birkaç ay içinde yükselen dolar, enflasyon geçişkenliği ile fiyatlamaları çok etkilemişti. Sonrasında KKM’nin sakinleştirici tesiri kurlara yansırken, Merkez Bankası da liralaşma konusunda kararlılığını göstermişti. Bunun enflasyona deva bulması beklenirken, fiyatlarda yükseliş vites küçülterek ilerlemeye devam etti.
TÜİK’e nazaran mart ayında tüketici fiyatları yüzde 2.29 arttı. Birinci çeyrekteki artış yüzde 12.52 oldu, mart sonundaki yıllık artış ise yüzde 50.51’e geriledi. Yıllık oran geriliyor, nisanda daha da gerileyecek.
Dolar son sekiz ayda yaklaşık yüzde 5 kıymet kazandı. Yani fiyatlar üstünde kur baskısı yok denecek ölçüde düşük. Dolarda yüzde 5 kadar bedel artışı yaşanan bu sekiz aydaki fiyat artışı ise yüzde 27’yi buldu.
İktidarın şu periyottaki en büyük eforu döviz kurunun seçime kadar çok artmasını önleyebilmek. Zira kur arttığı takdirde hem algı bozulacak, hem fiyatlar birden tırmanışa geçecek.
Peki makasın böylesine açık olması ne manaya geliyor?
Bilimsel sorgulamada neden-sonuç ilgisine değinen ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez, Türkiye’de bu bağlantının kurulmasındaki meselede yola çıktı.Eğilmez, kendi internet sitesinde yazdığı yazıda, “Fiyatların artmasının nedeni marketler değil, aidatların artmasının nedeni site idareleri değil, bunların nedeni yükselen enflasyon ve onu önleyemeyen hükümetin ve merkez bankasının uyguladığı yanlış iktisat politikası” tabirlerini kullandı.
Mahfi Eğilmez’in “Fiyatlar niye dolardan fazla artıyor?” başlıklı yazısından ilgili kısım şöyle:
“Asgari fiyatın artırılması sonrasında apartman ve site aidatlarında yaşanan yüksek artışlardan sonra buralarda mesken sahibi olanlar ve kiracılar site idarelerine başkaldırarak aidatların bu kadar artırılmaması gerektiğini söylediler. Bunu yaparken site idaresini neden, aidat artışını sonuç olarak düşünmüş olsalar gerek. Meğer buradaki neden taban fiyatın artırılması ve başka her şeyin fiyatının artmasıydı. Taban fiyat artınca site güvenlik vazifelilerinin ve başka çalışanlarının da fiyatları artıyor, fiyatlar artınca sitede kullanılan her türlü materyalin fiyatı artıyor ve münasebetiyle bu artışlar aidatlara yansıyor. Minimum fiyat artışının ve fiyat artışları enflasyondaki yükselişten kaynaklanıyor.
İnsanlar, fiyatları daima artıran marketlere de kızgınlar. Halbuki onların da yapabileceği bir şey yok. Zira yanlış iktisat siyaseti sonucu enflasyon daima yükseliyor, sonuçta marketler de eserlerin fiyatını artırmak zorunda kalıyorlar. Altı ay evvelki fiyatlara nazaran iki katına yükselen fiyatlara bakan birden fazla insan “altı ayda ne oldu da bu kadar arttı, altı ay evvel dolar kuru 18,5 idi artık 19,2, kur yüzde 4 dolayında artmış fiyatların da yüzde 4 artması lazım meğer iki kat artmış” diye söyleniyor. Kur o kadar arttı lakin malı satanın işyeri kirası arttı, yanında çalışanların minimum fiyatı arttı, mağazada kullandığı elektrik, ısıtmada kullandığı doğal gaz fiyatları arttı, akaryakıt arttığı için taşıma maliyetleri arttı, bunları hesaba katmak gerekir. Öte yandan kurun daha fazla artmaması için baskılandığı da bir gerçek. Şayet marketler ellerindeki malları eski fiyattan satsalar tükenen malların yerine yenilerini daha değerliye alacakları için ziyan edecekler. O nedenle gelecek artırımları da düşünerek olduğundan da değerliye satmaya çalışıyorlar. Fiyatların artmasının nedeni marketler değil, aidatların artmasının nedeni site idareleri değil, bunların nedeni yükselen enflasyon ve onu önleyemeyen hükümetin ve merkez bankasının uyguladığı yanlış iktisat siyaseti.”
