“Mali riski yüksek, adil ve sürdürülebilir değil”

Hilal SARI

Türkiye’de enflasyonla gayretin büsbütün bırakılmış olduğu izleniminin güçlendiği global finans piyasalarında uzmanlar dolarizasyonu engellemek için açıklanan yeni tedbirleri “örtülü bir faiz artışı” olarak görüyor. Birçok kuruluş bu tedbirlerin Türkiye’nin mali durumunu daha da zayıflatabileceğinden telaşlı. Ayrıyeten vatandaştan alınan vergilerle az sayıda mevduat sahibine garanti sağlanarak Hazine üzerine çok büyük bir risk alınmış olduğu değerlendirmeleri yapılıyor.

“Meclis onayı, karar yahut bütçe tasarısı gerekmiyor mu?”

Türkiye ve gelişen piyasalar konusunda çalışmaları olan iktisat doçenti Erik Meyerrson TCMB’nin almış olduğu son tedbirler için “örtülü bir faiz artışıdır” diyor. Meyerrson Twitter’dan yaptığı açıklamada Bloomberg’in “Erdoğan’ın Lira’yı kurtarma planı mali riskleri olan örtülü bir faiz artışı” başlıklı haberinin linkini de paylaşarak “Erdoğan’ın yeni enstrümanının hoş bir özeti” tabirlerini kullanıyor.

Meyerrson Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan yapılan 1 sayfalık ve yabancı yatırımcı nezdinde şimdilik ‘yeterince detaylandırılmamış’ olarak görülen açıklama için ise “Acele yapmışlar demiş üzere olmak da istemiyorum lakin bir cumhurbaşkanlığı kararı, ek bütçe tasarısı, Meclis onayı yahut hukuki(msi) birkaç adım daha atılması gerekmez mi?” tabirlerini kullanarak Türkiye’de iktisat idaresinin ne kadar merkezileştiğine dikkat çekiyor.

“Kervanı yolda düzüyorlar”

Danışmanlık şirketi Teneo’da Türkiye analisti olarak vazife yapan ve görüşlerine Financial Times üzere yayınlarda yer verilen Wolfango Piccoli ise Hazine’nin 1 sayfalık bir basın bültenindeki ayrıntıların sonlu olduğuna dikkat çekerek “Hazine Erdoğan’ın TL mevduatına teşvik planının ayrıntılarını gereğince açıklamayan bir basın bülteni yayımladı. Yasal bir desteği yahut geçerliliği olmayan bir basın açıklaması. Kervanı yolda düzüyorlar” paylaşımını yaptı.

“Faiz artışına kadar TL’de volatilite sürecek”

Bank of Singapore sabit getiri araştırmaları yöneticisi Todd Schubert, Bloomberg’e yaptığı değerlendirmede “önlemler ferdi TL mevduatlarına olan inancı bir nebze tazeleyebilirse TL için en kötüsünün geride kalmış olabileceğini lakin günün sonunda faiz oranlarının enflasyona karşı inançlı bir çıpa sağlayacağı güne kadar TL’de volatilitenin süreceğini ve aşağı istikametli baskıların devam edeceğini” söylüyor.

“Sorun inanç, mevduat sahiplerini ikna etmek sıkıntı olabilir”

ABD merkezli banka Wells Fargo’dan foreks stratejisti Brendan McKenna ise Erdoğan’ın açıklamalarının TL’ye yardımcı olabileceğini lakin bunun yalnızca inanç sayesinde olacağını, planın işe yaraması için mevduat sahiplerinin bu siyasetin işleyebileceğine inanması gerektiğini belirtiyor. McKenna “Şu anda Türk kurumlara itimat azalmış durumda ve TL mevduat sahiplerini ikna etmekte zorlanılabilir” değerlendirmesini yapıyor.

“Piyasalar ayrıntıları anlamaya çalışıyor”

Forex ödemeler şirketi Tempus Lider Yardımcısı John Doyle ise “Buradaki ön değerli nokta hükümetin kur dalgalanmalarına karşı müdafaa sağlayacağı. Lakin hükümet bu planı tam olarak nasıl yöneteceğine dair bir açıklama yapmadı” diyor.

Ünlü ekonomist Mohamed El-Erian da şu anda piyasaların alınan tedbirlerin ayrıntılarını anlamaya çalıştığını söyleyerek kurdaki gün için hareketleri paylaştığı bir fotoğrafla volatilitenin hala yüksek olduğunu dikkat çekti.

“Faiz indirimi devam ederse rallilerin rallisi fos çıkabilir”

OANDA piyasa analisti Jeffrey Halley de TL bir gün içinde “rallilerin rallisini” yapmış olsa dahi hükümetin yeni tedbirleri nasıl yöneteceğine ait belirsizliğin devam ettiğini söylüyor. Tekrar OANDA’dan kıdemli piyasa analisti Edward Moya ise Reuters’a yaptığı açıklamada “Eğer faiz indirimlerine devam edildiğini görürsek, yüksek volatilitenin devam edeceğini göreceğiz ve birçok yatırımcı bu tarihi yükselişe karşın TL’de yeni tabanları gaye olarak belirleyecek” diyor.

“Daha karmaşık bir sürece giriliyor”

İsviçre merkezli Swissquote Bank’tan kıdemli analist İpek Özkardeşkaya ise Reuters’a yaptığı açıklamada Türkiye’deki mevcut ekonomik görünümü “freni patlamış bir kamyon” sözleriyle nitelendirerek “Artık Türkiye oyunun kuralına nazaran oynanmadığı daha karmaşık bir sürece giriyor” diyor.

“Zaman kazandırdı, poker lisanıyla ‘rest’ demiş oldu”

Forex danışmanlığı şirketi Forexxtra’nın kurucusu ve CEO’su John Marley ise tedbirlerin TL’deki panik satışlarını durdurarak Merkez Bankası’na, hükümete ve cumhurbaşkanına “zaman kazandırdığını” belirterek “Ancak sorulması gereken bariz sorunun bu planın ekonomik olarak ne kadar sürdürülebilir ve fizibil olduğudur” diyor. LinkedIn paylaşımında Marley “Tekrar bir satış başlaması durumunda (Hazine tarafından) yapılması gereken harcamanın boyutu ürkütücü bir süratle yükselecek – hem de iktisadı zati zorluklarla çaba eden bir ülkede. Yani asıl soru şu sakinlik ve o sakinlik için gerekli olan Türk vatandaşlarının önderlerine inancı devam edecek mi? Poker lisanıyla Erdoğan ‘rest’ (tüm paramı ortaya koyuyorum) demiş oldu” değerlendirmesini yaptı. Toronto merkezli Scotiabank’ın baş foreks stratejisti Shaun Osborne ise yeni tedbirlerin piyasadaki açığa satışları bir nebze karşılayabileceği görüşünde.

“Plan işe yaramazsa TCMB para basmak zorunda kalacak”

Medley Advisors gelişen piyasalar yöneticisi Nick Stadtmiller şöyle diyor, “Eğer hükümetin lira mevduatlarına sağladığı garanti işe yaramazsa TCMB’nin mevduat sahiplerinin kur kayıplarını karşılaması için ek TL basması gerekecek, bu da TL’yi daha da zayıflatır – İçinde olunması en makûs açığa satış durumlarından bile daha makûs bir durum olur bu.”

Reuters anketlerinin en başarılı öngörülerini yapmakla bilinen foreks danışmanlık şirketi Monex Europe’tan foreks piyasaları analisti Ima Sammani ise “önlemlerin TL’nin daima yeni tabanlar gördüğü süreci sonlandıracağını lakin TL’nin geçen yılki seviyelere dönmesi için Merkez Bankası’nın daha fazla adım atması gerektiğini” belirtiyor.

“Riski özel bölümden Hazine’nin üstüne almış oldu”

20 milyar dolarlık varlık yönetmiş olan ve Kasım 2021’e kadar 6 yıl boyunca ING’nin Hollanda ve Almanya ofislerinde sabit getirili portföy idarelerinde üst seviye yöneticilik yapmış olan Alfonso Peccatiello ise “Türk bir ferdi mevduat sahibisiniz ve denilene inanırsanız artık düşlerinizin carry trade’ini yapabilirsiniz – hem de parasız. Lakin foreks carry trade’ler faiz gereğince yüksekse işe yarar” değerlendirmesini yapıyor ve ekliyor: “Naçizane fikrim bunun ruhsal bir tedbir olduğu. Riski yok edemezsiniz ancak öteki bir yere yönlendirebilirsiniz. Erdoğan özel bölümün riskini hükümetin bilançosunun üzerine (Hazine’nin üstüne) almış oldu – pekala ona kim art çıkacak?”. Hazine’nin mümkün bir kur artışında mevduat sahiplerine yapması gereken ödemeler bankada hiçbir tasarrufu bulunmayan düşük gelirli vatandaşlar da dahil herkesten alınan vergilerle gerçekleştirilecek.