Bütçe açığı SOS verdi
Türkiye’nin 11 vilayetinde büyük can ve mal kaybına yol açan Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin iktisada tesiriyle şubat ayında gelirlerde düşüş, masraflarda artışa bağlı olarak “olağanüstü kötü” düzeyine çıkan bütçe istikrarı, martta “normal kötü” konumuna geri döndü.
Şubatta 170,6 milyar lira ile rekor kıran bütçe açığı, martta 47,2 milyar liraya düştü, lakin buna karşın birinci çeyrek bütçe açığı 250 milyar lirayı buldu. Hazine ve Maliye Bakanlığı mart ayı bütçe gerçekleşmelerini açıkladı.
Buna nazaran aylık bütçe harcaması geçen yıla nazaran yüzde 48,5 artarak 334 milyar lira olurken, bütçe gelirleri yüzde 83,9’la bunun yaklaşık iki katı artarak 286,8 milyar liraya çıktı.
Bir ayda 45,1 milyar lira ile geçen yıla nazaran yüzde 67,3 daha fazla faiz ödendi, faiz dışı toplam harcama yüzde 45,9’luk bir artışla 289 milyar liraya ulaştı.
Aylık bütçe açığı 47,2 milyar lira olurken, faiz hariç de 2,1 milyar lira açık verildi. Ocak ayında 321,3 milyar lira olan bütçe harcamaları, sarsıntı ayı olan şubatta geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 93,9 artarak 389,4 milyar liraya yükselirken, ocakta 289,1 milyar lira olan bütçe gelirleri şubatta 218,8 milyar liraya düşmüş, geçen yılın birebir ayına nazaran de yüzde 19,1 azalmıştı.
FAİZ DIŞI BÜTÇE AÇIĞI REKOR KIRMIŞTI
Bunun sonucunda 170,6 milyar lira bütçe açığı verilmişti. Ocak ayında 10,9 milyar lira olan faiz dışı bütçe açığı da şubatta 136,3 milyar lira ile rekor kırmıştı. Mart ayında bütçede şubata nazaran görece yeterli, genel manada ise olumsuz bir tablo ortaya çıktı.
Bütçe gelirlerinin en büyük kısmını oluşturan vergi gelirleri martta geçen yıla nazaran 55,9’luk bir artışla 198,6 milyar lira oldu. Mart ayı bütçe gelirleri içinde en büyük artış ise yüzde 748,2 (7,5 kat) artışla 57,5 milyar liraya ulaşan teşebbüs ve mülkiyet gelirlerinde yaşandı. Bunun da 40 milyarını kamu bankalarından elde edilen temettü gelirleri, 15,5 milyarını da KİT’lerden elde edilen gelirler oluşturdu. Kelam konusu arızi gelirler, aylık bütçe açığının evvelki aya nazaran düşmesinde tesirli oldu.
Ocak-mart devrinde bütçe harcamaları geçen yılın eş periyoduna nazaran yüzde 82,7 artışla 1 trilyon 44,8 milyar liraya ulaşırken, birebir devirde 794,7 milyar lira olan bütçe gelirinde artış yüzde 31,9’da kaldı ve üç ayda 250 milyar lira bütçe açığı verildi.
Geçen yıl birinci üç ayda 30,8 bütçe fazlası elde edilmişti. Geçen yıl birinci çeyrekte 115,6 milyar lira faiz dışı fazla elde edilen bütçede, bu yıl tıpkı devirde ise 149,4 milyar lira faiz dışı açık oluştu. Birinci çeyrekte verilen bütçe açığı, yılın tümü için öngörülen toplam 660 milyar liralık bütçe açığının yüzde 40’ına yaklaştı.
TRANSFERLER GEÇEN YILIN BİREBİR DEVRİNE NAZARAN YÜZDE 107 ARTTI
Şubattaki arızi yükselişten sonra martta görece düşük kalmakla birlikte, zelzelelerin yol açtığı ek maliyetler ve seçim harcamalarının da tesiriyle yılın tümündeki açığın 1 trilyon lirayı aşacağı varsayım ediliyor. Birinci çeyrekte faiz ödemeleri yüzde 18,6 artışla 100,7 milyar, faiz dışı harcamalar ise yüzde 93,9 artışla 944,1 milyar lira oldu. Ocak-mart devrinde 464,8 milyar liraya ulaşan cari transferler faiz dışı harcamaların en büyük kısmını oluşturdu. Kelam konusu transferler geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 107,5 arttı.
Aynı periyotta 274,6 milyar liralık işçi masrafı ve 42,8 milyar liralık SGK prim ödemesi ile 70,8 milyar liralık mal ve hizmet alımı, 70,4 milyar liralık yatırım harcaması gerçekleşti, borç verme kalemi 20,8 milyar lira oldu. Bütçe gelirlerinin en büyük kısmını oluşturan vergi tahsilatı üç aylık devirde yalnızca yüzde 38,6 ile enflasyonun çok altında artarak 631 milyar lira seviyesinde gerçekleşti.
Depremden etkilenen 11 vilayetten elde edilen bütçe gelirleri ocak-mart periyodunda geçen yılın birebir ayına nazaran yüzde 4,9 azalarak 25,4 milyar liraya gerilerken, sarsıntı muhtaçlıklarının da tesiriyle mahallî bazda bu vilayetlere yapılan bütçe harcamaları yüzde 101,9 artarak 60,9 milyar lira oldu. Depremzede 11 ilin bütçe gelir masraf istikrarında geçen yılın birebir ayına nazaran 9,2 kat fazla olmak üzere 35,5 milyar liralık açık oluştu.
Diğer 70 vilayetten toplanan bütçe gelirleri geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 42,9’luk bir artışla 668,7 milyar, bu vilayetlerin aldığı toplam bütçe harcaması ise yüzde 114,9 artışla 353,7 milyar lira olarak gerçekleşti. 70 ilin bütçe istikrarı toplamda 315 milyar lira fazla verdi.
GİDERLERİN BÜYÜK KISMI MERKEZDEN YAPILDI
Ancak bu durum bütçeye sağladığı gelir bütçeden aldığı harcamanın çok üzerinde bulunan İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Bursa üzere iktisadı büyük vilayetlerden kaynaklandı. Sarsıntı hasebiyle ortaya çıkanlar da dahil bütçe harcamaları yükle “merkez”den yapıldığı için birinci üç aydaki toplam bütçe masraflarının 630,2 milyar lira ile büyük kısmı merkezden yapıldı.
Merkezden yapılan bütçe geliri tahsilatı ise yüzde 6,6 azalarak milyar 100,7 liraya geriledi. Merkezden yapılan bütçe harcamaları ve tahsil edilen gelirlerde meydana gelen 529,5 milyar liralık açık, toplam bütçe açığının 250 milyar liraya ulaşmasında tesirli oldu. Merkezde oluşan açık geçen yıla nazaran yaklaşık bir kat büyüdü.
patronlardunyasi.com
