Dünya Telif Hakları Günü’nde telif hala sorun
Cumhuriyet Gazetesi’nin haberine nazaran; Senaryo ve Diyalog Muharriri Sinema Yapıtı Sahipleri Meslek Birliği (SenaristBir), mart ayında heyecan verici bir açıklama yapmıştı. Buna nazaran İspanya’daki meslek kümesiyle bir muahedeye giden SenaristBir, üyelerinin İspanya’da yayımlanan yapıtlarının teliflerini toplamaya başladı. Eser sahiplerine ödenecek telif ölçüsü 1.5 milyon Avro’yu aşıyor. Türkiye’den ise tek bir kuruş telif bedeli alınamadığı vurgulanıyor. Birlikten yapılan açıklamada bunun bir kilometre taşı olduğu belirtilirken tüm dünyada telif alınan ülke sayısının gitgide artacağına dikkat çekildi. Hususla ilgili soruları SenaristBir Lideri Yıldız Bayazıt yanıtladı.
‘GÖZ YUMULUYOR’
Uluslararası mutabakatlar gereği Türkiye’de senaristlere telif verilmek zorunda, fakat verilmiyor. Neden tüzel manada yol alınamıyor?
Kısaca cevabı; hukukun gerisinden dolaşılarak maddelerle tanınan haklar gasp ediliyor ve buna siyasi irade göz yumuyor. Memleketler arası arenada da ülkemiz ile benzeri eser üretim ve mali hak evre süreçleri bulunmasına karşın milletlerarası arenada eser sahipleri ve oyuncular mali hak bedellerinin takip, tahsil ve dağıtımını yapabilirlerken ülkemiz içinde sinema alanında bugüne kadar tek bir TL telif bedeli tahsil edilememiştir. Türkiye’nin memleketler arası mutabakatlara imza atmasından ötürü garanti altına alınmış bu hakların yapımcıya ve münasebetiyle yayıncıya devredildiği için telif ödenemeyeceği üzere dünyada geçerliliği olmayan bir savın ardına sığınılmaktadır. Halbuki Meslek Birlikleri tarafından takip edilen haklar sanatkarların yapımcıya devrettikleri haklara nazaran değil, telif doğuran yapıtların ticari hedefle kullanımından doğmakta ve ticari hedefle kullanan kişi ve kurumlardan tahsil edilmektedir.
Telifleri vermeyenler kim? Bunu neden yapıyorlar, kârları ne kadar bu işten?
TRT dahil tüm yayın kuruluşları telifleri ödemeyip korsan yayın yapıyorlar. Elbette ki telifler ödendiğinde yayın kuruluşları batmaz, ziyan etmez. Yayın kuruluşları senarist, direktör ve oyuncuların telif bedellerini ödemeyerek harcamalarını azaltma sistemini seçiyorlar. Dünyada telif ödendiği için ziyan eden bir kuruluş yok.
Toplamda ne kadarlık bir telif bedeli kelam konusu?
Daha evvel Türkiye’de telif toplanmadığı için bu ölçünün boyutunu belirleyebilecek bir data yok elimizde. İspanya’dan aldığımız telif ölçüleri bu bahiste bir ipucu verebilir. İspanya’dan 2021 yılında gösterilmiş sinema ve dizi sinemalardan oyuncu, senarist ve direktörlere yaklaşık 1.5 milyon Avro telif bedeli geldi ve dağıtılmakta. Görüldüğü üzere tüm TV kanallarının ortaklaşa ödediği bu bedeller İspanya kanallarını batırmadı. Yalnızca hak sahipleri haklarını aldı.
İspanya’dan telif alınabilmesi neden heyecan verici bir gelişme?
Çünkü Türkiye’de sinema alanında telif rejimi oluşmadığı için bugüne kadar üyelerimiz tek bir kuruş telif almamıştı. Birinci telif ödemelerini almalarının heyecanını yaşamaktayız.
Toplu bir protesto yapılmaması ya da greve çıkılmamasının nedeni ne?
Üzücü bir cevabı var; örgütlülüğümüzün eksikliğinden. Senarist, direktör ve oyuncuların örgütlenmeye yeteri kadar ilgi göstermemesinden.
