Paketin birinci yansıması olumlu ama…

Güldağ: Üzerinde bir müddet daha tartışacağımız kur muhafazalı TL mevduat eseri devreye girdi. Lakin görüyoruz ki bu eser için mevzuat arttan gelecek. Bir de tasarruf sahiplerinin döviz hesabını TL vadeliye çevirdiğinde Merkez Bankası’nın dayanak sağlayıcı bir eseri var. Yeni düzenlemelere ait cevap bekleyen soru çok. Piyasa yansımasına baktığımızda ise pazartesi akşamından bu yana 8 liralık düşüş gördük. Bu ortada Kapalıçarşı’da başka, bankalarda farklı döviz fiyatı var; ikili piyasa oluştu gibi…

Ağaoğlu: Yeni esere ‘tasarruf sahiplerinin kur riskinin kamulaştırıldığı bir durum’ diyorum ben. Senin de bahsettiğin üzere ortada TL için bir eser, döviz için bir eser var. Birinde Hazine, başkasında Merkez Bankası sorumlu. Bana çok mantıklı gelmedi. Eserin mümkün olduğu kadar tek olması lazım. Ortada iki eser varsa da, tek muhatabı olmalıydı. Fakat dövize olan talebi azaltma açısından kötü durmuyor. Bir orta ‘Türk doları basalım’ denildi. Aslında bireyler için Türk doları bastık şu anda. Ve kur riskini de kamuya aktardık. İşe birinci başladığımda Merkez Bankası bilançosunda yükümlülük olarak daima görünen Dövize Çevrilebilen Mevduat (DÇM) sayısı vardı. Buna emsal bir şey.

Güldağ: Doların kaybını da telafi edecek bir para ünitesi olarak tabir edersen daha hakikat bir tanımlama olacak diyeyim.

Ağaoğlu: Aslında bu mevduat sahibi açısından sıfır primli bir opsiyon. Döviz alım opsiyonu alıyor mevduat sahibi ve bunun için hiç prim ödemiyor. Şayet faizden daha üstte bedel kaybederse TL, o vakit ortadaki farkı kamu üstleniyor. Kamuya itimadınız de varsa bireyler açısından pek mantıklı bir eser. Lakin işin ‘ahlaki erozyon’ diyebileceğimiz diğer bir boyutu var. Mevduat sahibinin mümkün kaybını tüm halka yaydığınız mümkün bir enstrüman haline geliyor. Bu belirli bir bölüme verilmiş ayrıcalık.

Güldağ: Hepimizin vergilerinden kur farkı karşılanmış olacak yani. Pekala bu paket fiyat mı sence?

Ağaoğlu: Şu anda TL tarafı için pek net değil, mevzuatı görmek lazım. Örneğin dövizi bankalara satıp mevduat hakkından faydalanacaksam bankalar bu dövizi direkt Merkez Bankası’na mı satacaklar? Sonuç olarak güvensizlik ortamını azaltıcı bir enstrüman. Bir halel gelir mi benim bankadaki parama, bankadan paramı çeksem mi çekmesem mi üzere telaşları de azaltan bir eser oldu. En azından piyasayı sakinleştiren, ‘bir durup düşünün’ dedirten bir hareket. Lakin pratikte dediğim üzere TL’lere bu üslup bir mevduat uygulanacak mı? Yahut o denli bir mevduat tercihi olabilecek mi sorusu karşılık bekliyor.

Güldağ: Bir yandan da biz ücretsiz para dağıtmış, bir manada döviz likiditesi de piyasaya vermiş olmuyor muyuz?

Ağaoğlu: Ne Hazine’nin ne de Merkez Bankası’nın döviz satma taahhüdü olmadığı için döviz vermiyoruz. Lakin her şeyi dövizle ölçmeye başlayacağız. Döviz tevdiat hesaplarını dövizle ölçüyorduk aslında. Lakin TL tarafında kalmış olanlara da ücretsiz opsiyon verdiğimiz için onlar da bir bakıma dövizle ölçecek. Yani servetini dolarda hesaplamayanlar için de dolarda hesaplayacakları bir şey başlarına işlemiş durumdayız.

Güldağ: Bankacılık sistemi ve kredi faizleri açısından nasıl bir durum ortaya çıkacak?

Ağaoğlu: Bankaları teknik olarak çok ilgilendiren bir durum yok. Hatta bankalar bunun üzerine çeşitli eserler de geliştirebilirler. Bankacılık açısından vade uyumsuzluğunu görece azaltabilecek yararları da olacak. Kredi faizlerine de bir yansıması olmaz.

Güldağ: Riskleri bakımında ne görürsün; neyi kerteriz alacağız? Daha evvel Cenevre bankalarının bize bakış açılarıyla ilgili örnekler vermiştin. Bir hal değişikliği bekler misin?

Ağaoğlu: Döviz kurunun 18’lerden 11’lerin altına gelmesi, paketin birinci yansımasının olumlu olduğunu gösteriyor. Fakat vaatlerin yerine getirilmesi ve günün sonunda tasarruf sahibine inanç hissi verilmesi değerli. İşin yurtdışı bankacılık tarafı için bir uygun bir makûs haber var. Güzel haber; ‘sermaye denetimi uygulamasına geçilir mi’ diye bir kaygı vardı. Türk bankacılık sistemine bakışları negatifti, lakin en azından riskler bir nebze azaldığı için bankacılık tarafına bakışları bir nebze olsun olumlu etkilenecektir. Lakin tekrar de bir mühlet bekleyip görmek isteyeceklerdir, bu âlâ haber. Berbat haber de; bilinmeyen bir ölçüdeki kur riski Hazine’nin üzerine yüklenmiş durumda. Bunun aslında epey düşük olan Türkiye’nin kredi notunu olumsuz etkileme ihtimali kelam konusu.

Güldağ: İş dünyası olumlu karşıladı lakin dışarıdan gelen kimi yorumlar ‘freni patlamış kamyon’ üzereydi. Sen bu olumsuz değerlendirmeleri neye bağlıyorsun?

Ağaoğlu: Bütçe üzerinde yaratacağı yüke dair bir belirsizlik var. Ödemeler istikrarı olarak baktığımızda ise çok majör bir değişiklik yaratmıyor. Yurtiçi bilançoda evet lakin yurtdışı bilançoya hiçbir katkısı olmayan bir iş. Onlar yurtdışı bilanço gözüyle baktıklarında, durumda bir değişiklik görmedikleri üzere, üstüne devletin üstleneceği risk arttığı için, daha negatif görüyorlar. Örneğin Meksika ve Arjantin tarafında da bu cins adımlar atılıp bunların da çok düzgün çalışmadığına şahitler. DÇM’lerden gelen deneyim de bunun çok güzel çalışmadığını, astarı yüzünden kıymetli bir iş olduğunu biliyorlar.

Güldağ: Kapalıçarşı’da fiyatlar çabucak hemen 1 lira daha üstte. Bir de önemli bir alım talebinden kelam ediliyor. 31 Aralık’ı nerelerde kapatırız?

Ağaoğlu: Bir hafta için kestirim yapamama zorluğu sahiden üzüyor. İki kur olması aslında gereğince keyifsiz bir durum, o da farklı. Nerede kapatırız sorusunda gerçekten bu ahengin netleşmesi gerekiyor, şu anda net değil. Anladığım kadarıyla 18 TL fiyat bir biçimde başlara nakşedildiği için altındaki her kur kimilerine ucuz geliyor. Büyük ihtimalle de ‘ben nakit olarak alayım’ diyenler Tahtakale’ye gidiyor. Kurun düzeyleri için önümüzdeki hafta daha net bir yorum yapabiliriz diye düşünüyorum.

Güldağ: Sonuç itibariyle atılan bu yeni adıma ‘faizin kurla çapalanması’ dersek birinci etapta yeterli sonuç verdi diyebilir miyiz?

Ağaoğlu: Kesin bir yargıyla yola çıkmak çok hakikat değil. Döviz tutanların başlarındaki öncelikli saikleri şimdilik büyük oranda değişecek mi sorusuna evet demek gerekiyor. Lakin ben onu demek için erken olduğunu düşünüyorum. Kurun üzerinde değerli bir baskı geldi. Birinci günkü art kapı satışları tesirli oldu. Kur muhafazalı TL mevduatına ilgi de yükseliyor. Bunun da getirdiği bir tesir var. Gördüğüm kadarıyla DTH’larda şimdilik birinci günün dışında kıymetli bir satış olmadı. Birkaç hafta bu 11-12 düzeylerinde sallanabilir. Lakin uzun müddet kalıcı olması için bu son atılımdan farklı bir şeyler de yapmak gerekiyor. Kur muhafazalı TL mevduatı hem riskli hem de sürdürülebilir değil. Kurların bu düzeye gerilemesi ihracatçıya da meşakkat getirdi. Doğrusu esasen ihracatçı 17-18 dolar kurunu baz alıp da fiyat vermedi. Birden fazla ihracat erbabı o düzeylerin köpük olduğunu hesap etti. Ancak 14-15 düzeyinden fiyat veren çok oldu. Onlarda da artık ziyan var.

Altında yeni yılda 1860’ları görebiliriz

Güldağ: Spot altından bağımsız olarak kurla birlikte gram altın da aşağı gerçek indi. Ons tarafında ne bekliyorsun?

Ağaoğlu: Spot altının olağan şartlar altında 1835 üzerinde kapatmasını bekliyordum yılı. Şu anda başarılı bir trendin üzerinde kalmaya çalışıyor. Fakat 1815’lerin üzerinde kapatabilirse 1860’lara gerçek yeni yılın başında bir atılım ihtimali var. 21,50’lerdeki gümüş için de benzeri bir atılım kelam konusu. Orada da 22,70 – 22,80’ler var aşılması gereken. Onun üzeri 23,50’ye gidiyor. Daha fazla üst gideceklerini şimdilik zannetmiyorum.

Güldağ: Madencilerle sohbetimizde altını çıkarma maliyetinin arttığını söylediler. 1000 – 1100’den, 1550-1600 dolarlara gidebileceği söz ediliyor…

Ağaoğlu: 6-7 sene evvel yaptığım bir çalışmada 136 dolar çıkartmıştım. Buna enfl asyonu da eklerseniz 800-850 doları aşmasını çok beklemem. Dünya ortalamasında dedikleri sayılar yüksek. İncelemek lazım fakat 1500-1600 dolarlık maliyet olursa dünyanın her yerinde üretim durur. Bir de üstüne üstlük altın ve gümüş bu yıl kripto paralara yenildi. İnançlı liman üzere bir şeyi de kalmıyor.

Enflasyonla dünyadan daha fazla uğraşacağız

Güldağ: Türkiye’de ve dünyada enfl asyon korkuları devam ediyor. Bir de Fed’in alacağı faiz aksiyonu kıymetli olacak. Nasıl bir birinci çeyrek bekliyorsun?

Ağaoğlu: Tedarik zinciri içinde yaşanan sorunlardaki fi yat risk priminde bir ölçü azalma olacak. Lakin bunun 2022’de büsbütün ortadan kalkacağını beklemiyorum. Yani dünyada enfl asyonu konuşmaya devam edeceğiz. Türkiye açısından dünyadan ithal ettiğimiz enfl asyon ve kur geçişkenlik tesiri ile yüzde 25’lere kadar sirayet edeceğini düşünüyorum. Biz önümüzdeki yıl enfl asyonla dünyadan daha fazla uğraşmak zorunda kalacağız. Cumhurbaşkanı’nın açıklamış olduğu tedbirler, taban fiyattaki artış oranı, kurla ilgili getirilen bu yeni eser, BES’te hissenin yüzde 30’a çıkarılması, öğrencilerin burslarında getirilen adımlar, Merkez Bankası’nın ihracatçılara forward kur açıklayacak olması üzere başlıklar enfl asyon görünümünü etkileyecek. ABD cephesinde ise Fed’in muhtemel faiz artırım kararında; 1’i garanti, 2’yi büyük mümkünlük, 3’ü düşük mümkünlük görüyorum.

2022 bütçesinde kur ne olmalı?

Güldağ: 2022 bütçelerine nasıl bir kur projeksiyonu konulabilir?

Ağaoğlu: Kurun önümüzdeki hafta nasıl bir istikrar bulacağını ve yılı nasıl kapatacağımızı göreceğiz. Ancak benim gördüğüm yüzde 85 üzere bir kur artışıyla kapatacak olursak, çok büyük ihtimalle önümüzdeki yıl bu yıl kapanışının üzerine dörtte 1’lik bir kur artışını da eklemek gerekebilir.

Güldağ: 2022 bütçesi demişken, kurumlar vergisi düzenlemesi, ihracatçı ve ithalatçı fi rmalara TL uzlaşmalı vadeli döviz satımı yapılması üzere iş dünyasını rahatlatacak gelişmeler de var. Önümüzdeki hafta bu başlıkları da dahil ederek, daha geniş bir projeksiyon çizebiliriz.