Mevduat ve kredi faizleri uçuyor

Şebnem TURHAN

Para siyasetinde bir yılda yaşanan ağır değişim, döviz kurlarındaki çok dalgalanma, piyasada öngörülebilirliğin zayıfl aması ve TL likidite sıkışıklığı ile devreye giren kur muhafazalı TL mevduatın getirdiği rekabet ortamı bankalarda hem kredi hem de mevduat faizlerini artırdı. Merkez Bankası’nın siyaset faizi yüzde 14 sevisinde olsa da ticari kredi faizinde bankacılık kaynakları oranın yüzde 40’a kadar çıktığını belirtti. Kaynaklar kur muhafazalı TL mevduat eserinde en fazla yüzde 17 faiz verilse de TL mevduatlarında yüzde 26’ya kadar varan faiz oranlarının gözlendiğini vurguladı. Bankaların mevduat kapma yarışı bilhassa milyon lira üzeri mevduatta daha kızışırken bankalar ortası büyük meblağların transfer olduğu belirtiliyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan geçen hafta pazartesi günü kur muhafazalı TL mevduat hesabıyla vatandaşların kurdaki dalgalanmalardan korunacağını lisana getirmesinin akabinde bankalarda eser kullandırılmaya başlandı. Hazine ve Maliye Bakanlığı yayımladığı yazıda siyaset faizinin 3 puan üzerinde en fazla mevduat faizi verilebileceğini belirtince bankalar kur muhafazalı olmayan mevduatlarda birbiriyle yarışa girdi. Geçen haftalarda piyasadaki TL sıkışıklığı ve yılsonu bilanço kapama adımları nedeniyle yüzde 18-19 düzeylerine çıkan TL mevduat faizi yılın son haftasında ise yüzde 20-26 düzeylerine yükseldi. Kamu bankaları ise mevduat yarışında biraz geride kalmış üzere görünüyor. Bankacılık kaynakları kamu bankalarının en fazla yüzde 17,5-19 düzeylerinde TL mevduat faizi verebildiğini yüzde 20’nin üzerine çıkan özel bankaların kamudan mevduat transfer ettiğini de belirtti.

Dolar mevduat faizi de yükseldi

Merkez Bankası da döviz tevdiat hesaplarından kur muhafazalı TL mevduat esere geçişi teşvik etmek için bankalara mecburî karşılıklarda farklı uygulamalar yapacağını açıklamıştı. O denli ki DTH’larında hiçbir değişim yaşamayan bankaların Merkez Bankası’nda tuttukları mecburî karşılıklarından yüzde 1,5 kurul alacağını duyurmuştu. Bu durumun bankalarda DTH’ları azaltmaya yönelik adım atması beklenirken dolar mevduat faizi de yükseldi. Bankacılık kaynakları dolar mevduat hesabında yüzde 1,5’e yükseldiğini belirtirken geçen haftalarda en yüksek yüzde 1,2 düzeylerinin görüldüğünü belirtti.

Merkez Bankası siyaset faizi yüzde 14 düzeyinde ve sıkı para siyasetinin ticari kredilerde ivme kaybına yol açtığı faiz indirimlerinin münasebeti olsa da bankaların uyguladığı faizler bunların çok çok ötesinde bulunuyor. Ticari müşterilerde ise rotatif kredilerde yüzde 46 faiz oranını gördüğünü belirten bankacılık kaynakları yüzde 30’un altında ise ticari kredi faizi görmenin sıkıntı olduğunu belirtiyor. Bir başka kaynağın verdiği bilgiye nazaran kamu bankaları da yüzde 14,8 düzeyindeki TLREF’i baz alarak vadeye nazaran TLREF artı 2’den başlayan oranlarla ticari kredi kullandırıyor. Bankacılık uzmanı, rotatif kredide ise yüzde 17,5 düzeyinin de kamu bankalarından alınabilen en düşük düzey olduğu kaydetti.

Pekala neden yükseliyor hem kredi hem de mevduat faizleri? Bankacılık kaynakları öncelikle TL likidite sıkışıklığına dikkat çekiyor. Uzmanların verdiği bilgiye nazaran Merkez Bankası’nın aralık ayı boyunca direkt döviz satımıyla yaptığı müdahalelerde piyasadan TL çektiği bunun fonlamanın da limitlere gelmiş olması TL’yi kıymetli hale getiriyor. Ve TL bu kadar güç bulunurken fiyatı da artıyor ve bankalar da kredi vermeye çok yanaşmıyor.

Bireylerin dolar mevduatı 537 milyon dolar azaldı

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kur muhafazalı TL mevduat eserini pazartesi günü duyurduğu ve dolar/ TL’nin 18.36 lira düzeylerinden 10.25 liraya kadar gerilediği geçen hafta Merkez Bankası bilgilerine nazaran yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatı parite tesirinden arındırılmış olarak 1 milyar 458 milyon dolar arttı. Toplam döviz mevduatı parite tesirinden arındırılmamış olarak ise 238 milyar 974 milyon dolara çıktı. Böylelikle döviz mevduatı kur muhafazalı TL mevduat eserinin uygulamaya girdiği geçen hafta döviz mevduatları tarihi en yüksek düzeyine çıktı. Gerçek şahısların döviz mevduatı 136 milyon dolar azalırken hukukî bireylerin döviz mevduatı 1 milyar 594 milyon dolar yükseldi. Gerçek şahısların döviz mevduatında en büyük değişim ise dolar cinsi döviz mevduatında yaşandı. Merkez Bankası haftalık para ve banka istatistiklerine nazaran gerçek bireylerin dolar cinsi döviz mevduatı geçen hafta 537 milyon dolar, Euro cinsi döviz mevduatının dolar karşılığı parite tesirinden arındırılmış olarak 265 milyon dolar azalırken, değerli maden depo hesaplarının dolar cinsi karşılığı da yeniden parite tesirinden arındırılmış olarak 571 milyon dolar arttı. Kur muhafazalı TL mevduat hesabı yalnızca gerçek bireylere getirildi. Hukukî hesaplarda ise kurdaki düşük düzeyler alım fırsatı olarak değerlendirilmiş üzere görünüyor. Merkez Bankası datalarına nazaran hükmî bireylerin dolar cinsi döviz mevduatı geçen hafta 627 milyon dolar, Euro cinsi döviz mevduatının dolar karşılığı parite tesirinden arındırılmış olarak 853 milyon dolar artış gösterdi.

Memleketler arası net rezervler 19 yılın en düşük düzeyinde

Merkez Bankası’nın (TCMB) net milletlerarası rezervleri 24 Aralık prestijiyle bir evvelki haftaya nazaran 3.5 milyar dolar düşüşle 8.63 milyar dolara geriledi. Böylelikle TCMB’nin net memleketler arası rezervleri bu yıl daha evvel görülen taban düzeylerin de altına inerek Ağustos 2002’den bu yana en düşük düzeye indi. Net rezervler Aralık ayında TCMB’nin satış tarafında döviz piyasasına direkt müdahalesini takiben bir evvelki hafta 21.17 milyardan 12.16 milyar dolara inmişti. Merkez Bankası toplam rezervleri ise 24 Aralık haftasında 5 milyar 948 milyon dolar azalarak 110 milyar 926 milyon dolara geriledi. 24 Aralık’ta Merkez Bankası brüt döviz rezervleri 5 milyar 812 milyon dolar gerileyerek 72 milyar 555 milyon dolara düştü. Brüt döviz rezervleri, 17 Aralık’ta 78 milyar 367 milyon dolar düzeyindeydi. Kelam konusu periyotta altın rezervleri, 136 milyon dolar azalarak 38 milyar 507 milyon dolardan 38 milyar 371 milyon dolara geriledi. Böylelikle Merkez Bankası’nın toplam rezervleri, 24 Aralık haftasında bir evvelki haftaya kıyasla 5 milyar 948 milyon dolar azalışla 116 milyar 874 milyon dolardan 110 milyar 926 milyon dolara indi.

Bireylerin vadeli TL mevduatı 1.5 milyar lira azaldı

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) haftalık datalarına nazaran kur muhafazalı TL mevduatı eserinin devreye girdiği geçen hafta gerçek bireylerin toplam TL mevduatı 9.4 milyar lira azaldı. Gerçek şahısların vadeli TL mevduatı ise 17 Aralık haftasındaki 807 milyar 25 milyon liradan 805 milyar 441 milyon liraya indi. Böylelikle 1 haftada gerçek bireylerin vadeli TL mevduatı 1 milyar 584 milyon lira azaldı.

Yabancı payda mart sonrası en sert çıkışını yaptı

Merkez Bankası’nın istatistiklerine nazaran Borsa İstanbul’un sert paha kaybettiği geçen hafta yabancı pay senedi piyasasında net 569.8 milyon dolarlık satış yaptı. Yabancı yatırımcıların bu satışı 26 Mart haftasından sonraki yılın en sert satışı. Yabancının DİBS’teki satışı da 94.4 milyon dolar, şirket borçlanma senetlerinde ise 2.6 milyon dolar oldu.