İklim krizi ile uğraşta uyuyan dev: İnşaat bölümü
Avrupa Birliği, 2030’a kadar sera gazı emisyonlarını yüzde 55 azaltma, 2050’de ise karbon nötr olma gayesi doğrultusunda ortaya koyduğu yeni büyüme modeli Yeşil Mutabakat çerçevesinde, Birliğin karbon ayakizini en aza indirmek için tedbirler geliştiriyor. AB, bu gayeye ulaşmak için belirlediği uygulamaları ticari bağlantılarda bulunduğu ülkelere de yayarak fosil yakıt temelli ekonomik modele son vermeyi hedefliyor.
Yeşil Mutabakat; etraf dostu teknolojilere yatırım yapılması, endüstride inovasyonun desteklenmesi, güç kesiminin karbonsuzlaşması, yüzde 100 yenilenebilir güç kaynaklarına geçiş, binaların güç verimli hale getirilmesi üzere her bölümde çok değerli bir dönüşümü getiriyor.
Bu sürecin Türkiye için bir tehditten çok bir fırsat olarak değerlendirmesi gerekiyor; fakat Türkiye’nin bu dönüşümden fayda sağlaması için düşük karbon iktisadına geçiş adımlarını hızlandırması gerekiyor. “Bu noktada düşük karbon iktisadına geçiş için yeşil dönüşümün finanse edilmesi” büyük değer taşıyor.
Dünya Gazetesi ve Akbank iş birliğinde gerçekleşen Bölümlerde Yeşil Mutabakat webinar serisinin birincisinde, yeşil dönüşümün inşaat kesiminde yaratacağı fırsat ve tehditler masaya yatırıldı.
Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Lider Vekili Süheyla Çebi Karahan, Akbank Kurumsal ve Yatırım bankacılığı Genel Müdür Yardımcısı Levent Çelebioğlu ve Çimsa CFO’su Vecih Yılmaz’ın katıldığı webinarın moderatörlüğünü Dünya Gazetesi Koordinatörü Didem Eryar Ünlü yaptı. Webinar’da öne çıkan yorumlar şöyle:
Çimsa CFO’su Vecih Yılmaz: Çimentoda rekabeti AB’nin emisyon düzeyleri belirleyecek
“AB çok önemli hedefl er koydu. İlerleyen periyotta birçok dalda dönüşüm bekliyoruz. Çimento ve inşaat bunlar ortasında. Globaldeki karbon salımının yüzde 7’sini çimento dalına ilişkin. Buna inşaat da eklendiğinde bu oran daha da üst çıkıyor. Sonda karbon vergisi geliyor lakin ayrıntıları belirli değil. Önümüzdeki 2-3 yıllık süreci bu açıdan kritik görüyoruz. Belirlenen düzeylere nazaran, Türkiye tahminen rekabet gücünü önemli manada kaybedecek, ya da buradaki istikrar lehimize gelişirse Türkiye’nin çimento ve inşaat gereçleri alanında Avrupa’nın üretim üssüne dönüşmesi kelam konusu olabilecek. Şimdi karbon düzeyini bilmiyoruz, lakin Avrupa’da bizim rakibimiz olan oyuncuların kendi kotalarını ön plana çıkarmak manasında önemli bir lobi faaliyetleri içinde olduklarını takip ediyoruz.
Buradaki değerli bahis Türkiye’de endüstricinin olduğu kadar kamunun da gücünü kullanarak lobi faaliyetlerini etkin olarak yürütmesi ve Türkiye’nin lehine olabilecek hudutta bir karbon düzeyi için var gücüyle çalışması. Bu dönüşüm, hayli maliyetli bir dönüşüm olacak. Önemli bir yatırım gerektiriyor. AB 1 trilyon Euro’ya yakın bir teşvikten bahsediyor. Lakin yeniden hem özel kesim ve kamunun gücünü gerçek konumlandırabilirsek Türkiye’nin hem finansman kaynağı hem de teşvik manasında önemli bir hisse alacağını öngörüyoruz. Çimento, yapı materyalleri ortasında globalde en çok tüketilen gereç.
Dünyada sudan sonra en çok kullanılan emtia beton. Kentleşmenin geldiği noktada çimento olmadan barınma sorunu giderilecek bir noktada değiliz. Hasebiyle çimento üretilirken düşük karbonlu yenilikçi eserlere odaklanmak gerekiyor. Bu da daha fazla Ar-Ge demek. Münasebetiyle üniversite ve endüstriciler ortasında yanlışsız işbirlikleri değerli. Bu ortada, çimento üretilirken kullanılan yakıtların fosil yerine alternatifl ere kaydırabilmek değerli olacak.
Bir öbür mevzu da finansman. Karbon ağır kesimlerde çimento başta olmak üzere demir-çelik üzere dalla ‘öcü’ muamelesi görüyor ve cezalandırılıyor. Bu trend devam ederse bu dalların dönüşümü zorlaşacak.
Ar-Ge bütçemizin %90’ı sürdürülebilirlik amaçlı
“Çoğu finansman kaynağına ulaşımda çevresel tesir bir önkoşul olarak önünüze çıkıyor. Bu yalnızca finansman tarafında gerçekleşmiyor tıpkı vakitte yatırımcı tarafında da yaşanıyor. Ne kadar karbon saldığımızı, bunu yönetmek ismine neler yaptığımızı disiplinli bir biçimde sorguluyorlar. Çimsa olarak Türkiye’de üretim yapan bir şirketiz lakin bu yıl temmuz ayında İspanya’da Buñol Fabrikası’nı aldık. Şu anda Avrupa’da karbon rejimine tabi olarak üretim yapıyoruz. Bu yıl başında 30 Euro’larda olan karbon maliyetleri 75 Euro’lara çıkmış durumda.
Bizim çimento maliyetlerimiz o noktada değil. Üretim maliyetimizin 1.5 katını karbon vergisi olarak ödemek zorunda kalıyoruz. Bu yıkıcı tesirlere karşı hudutta karbon vergisi de benzeri düzeylerde oluşursa birçok bölümün ihracat yapma imkanı kalmayacak. 2010’dan bu yana karbon salımını raporluyoruz. 2016’da Türkiye’nin birinci entegre sanayi raporunu yayınlayan sanayi şirketi olduk. Ar-Ge bütçemizin yüzde 90’ı sürdürülebilirlik mevzularına harcanıyor. Düşük karbonlu eserlere, fosil yakıt kullanımını azaltan, atık ısıdan elektik üreten teknolojilere yatırım yapmaya çalışıyoruz. Şayet dünya sıfır karbon olacaksa, mevcut teknolojiler ile değil, yeni gelişen karbon yakalama teknolojisi ile olacak. Bizde şirket olarak bu bahse emek harcayan şirketlerle işbirliği fırsatlarını kıymetlendiriyoruz.”
Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Lider Vekili Süheyla Çebi Karahan: Yeşil krediler sanayi tabanına yayılmalı
“Türkiye Müteahhitler Birliği olarak bu yıl Glasgow’da yapılan COP26’yı takip ettik. Birleşmiş Milletler, müteahhitlik dalını, ‘Küresel servetin yüzde 50’den fazlasını temsil eden ekonomik güç, lakin iklim değişikliği ile gayrette uyuyan dev” olarak tanımladı. Türk müteahhitlik dalı dünyada marka haline geldi ve 400 milyar doların üzerinde bir iş hacmine sahip. Yeni oluşan dünya kaidelerinde rekabetten düşmememiz için Yeşil Mutabakat’a ahenk sürecini hızlandırmamız lazım. Üyelerimizin yurtdışında takip ettiği projelerde, önümüze dijitalleşeme, sürdürülebilirlik, yeşil bina ve döngüsel iktisat üzere bahisler geliyor. Milletlerarası alanda iş yapan şirketler kendi firmalarında kurdukları çalışma kümeleriyle bunlara adapte olmaya çalışıyor. Ama bu durum ülkenin tabanına bu halde yayılamıyor. Müteahhitlik hizmet dalı olarak yurtdışında istihdam sağlayan, Türkiye’deki yapı gereçlerinin ihracını sağlayan ve dövizle çıkar sağlayan hizmet dalıyız. Münasebetiyle paydaşlarımızın da bu sürece bir an evvel ahenk sağlaması çok değerli; aksi takdirde ülkemiz kaybedecek. Ama bu iş gönüllük aslıyla yapılacak bir şey değil. Kamu tarafından yasal yerin hazırlanması ve kademeli olarak gündeme gelmesi gerekiyor.”
Aksiyona geçme vakti
“Uluslararası Finans Kurumu (IFC)’nin önümüzdeki 10 yıl için 25 trilyon dolarlık yatırım projeleri olacak. Pandemi sürecinde askıya alınan bu projeler süratlice başlayacak. Buralardan hisse almak, yeni tertibin içinde olmak ve markalaşmış müteahhitlik kesimini korumak için biran evvel adımların atılması gerekiyor. Dünya Bankası’nın yaptığı araştırmaya nazaran gelecek 10 yılda dünya nüfusunun her 10 şahıstan 7’si kentte yaşayacak. Bu da birçok altyapı, yol, köprü, konut yatırımı manasına geliyor.
Çimento, lojistik, alüminyum, güç bizim paydaş kesimlerimiz. Yeşil Mutabakat, sonda karbon düzenlemesi ile ilgili farkındalık çalışmaları yapıyoruz; lakin artık bunlar yetmiyor. Artık, harekete dönme vakti. Kamu kurumlarının, ihale şartnamelerine bu bahisleri kademeli olarak girmeleri lazım. İşletmelerin de öncelikle, bir eseri üretirken yahut bir işi yaparken ne kadar karbona neden olduğunu hesaplaması lazım. Bunun ismi ISO 14064 isimli belgelendirme. Türkiye’de bu belgeyi alan az firma var. İşin bir başka ayağı da lojistik. Boya, saç, demir, kaplama üzere birçok gereç alıyoruz. Bu materyallerin üretim sürecinde ne kadar karbon ayak izine yol açıldığını ortaya koymak gerekiyor.”
Global servetin yüzde 50’si karbon emisyonlarının yüzde 39’u
“Paris Anlaşması’na taraf olduktan sonra gelecek kredinin çok hakikat yönetilerek büsbütün sanayi tabanına yayılması, makine ve ekipmanların yeşil olması gerekiyor; zira bu değişimi yapamazsak, bizi materyaller üzerinden vergilendirecekler. Avrupa’da kademeli geçiş başladı. Bugün 14064 evrakı istenirken, 2-3 yıl sonra sıfır karbon için de evrak isteyebilecekler. Müteahhitlik hizmet kesimi karbon salımının yüzde 39’unu oluşturuyor. Birleşmiş Milletler’in açıkladığı üzere, global iktisat ve servetin yüzde 50’sini oluşturuyor. Münasebetiyle, öncelikle müteahhitlik hizmet kesiminin üzerine gidilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Sürdürülebilirlik; ‘çevre kıymetlerinin ve doğal kaynakların bugün ve gelecek jenerasyonların hak ve faydalarını göz önünde bulundurarak kullanılması’ olarak tanımlıyor. Sürdürülebilirlik; toplumsal ve ekonomik gelişimin adil sağlanmasını hedefl eyen çevreci bir dünya görüşü. Biz, Türkiye Müteahhitler Birliği olarak süreci destekliyor ve içinde olmak istiyoruz.”
Akbank Kurumsal ve Yatırım Bankacılığı Genel Müdür Yardımcısı Levent Çelebioğlu: 2030’a kadar 200 milyar TL sürdürülebilir kredi finansmanı taahhüt ettik
İklim değişikliği, doğal kaynak tüketiminin suratındaki önlenemez yükseliş, su kaynaklarımızdaki kirliliğin her geçen gün artması ve plastik kirliliği üzere bahisler, mevcut ekonomik modellerin yürümediğini ve bir dönüşümün kural olduğunu gösteriyor. Bu dönüşüm sürecinde Türkiye’de çok hoş adımlar atıldı. Benim çok hoşuma giden mevzulardan biri Etraf Şehircilik Bakanlığı’nın isminin Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı olarak değiştirilmesi oldu. Bu, niyet belirli etme açısından kıymetli. Merkez Bankası bünyesinde Yeşil İktisat ve İklim Değişikliği Müdürlüğü kurma kararı aldı. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2053 yılında karbon nötr amacını açıkladı ve bununla ilgili çalışmaları koordine etmeye başladı. SPK, yeşil borçlanma ve yeşil kira sertifikaları rehber taslağını hazırladı. Ticaret Bakanlığı Yeşil Mutabakat aksiyon planını hazırlamak için düğmeye bastı ve alt çalışma kümelerini kurdu. Hazine ve Maliye Bakanlığı “Sürdürülebilir Finansman Çerçeve Dokümanı” hazırlamaya başladı. Tüm bunlar şuurun hızlanarak artacağını gösteriyor. Finans kesimi de burada değerli bir role sahip.
Akbank olarak işin modülü olmaya hazırız. Akbank’ta sürdürülebilirlik konusunda 4 odak belirledik: Sürdürülebilir ekonomiyi desteklemek için sürdürülebilir finansman; şirketlerin finansal sıhhatini geliştirmek için ekosistem idaresi; operasyon ve portföylerde emisyonu azaltmak için iklim değişikliği gayesi ve tabi ki, insan ve toplum. Türkiye’de 2030 yılına kadar 200 milyar TL sürdürülebilir kredi finansmanı yapmayı taahhüt ettik. Bu hususta şuur yükseliyor. Birçok mudimiz kendi parasının daha sürdürülebilir projelerde kullanılmasını istiyor.”
Yurtdışı borçlanmamızın % 90’ı sürdürülebilirlik temalı
“Sadece finansman değil, 15 milyar TL’ye ulaşacak bir sürdürülebilir yatırım fonu maksadı koyduk. Bilançomuzun hem etkin hem de pasif tarafında sürdürülebilirliği gündeme aldık. Ayrıyeten bilançomuzun pasif tarafında kendi fonlama kaynaklarımızı sürdürülebilir finansmana dayalı bir formda yapmaya çalışıyoruz. Böylelikle mevduat harici, yurtdışı piyasalardan borçlandığımız finansmanın 2021 yılı sonuna kadar yüzde 30’nu sürdürülebilir finansman formunda yapmak istediğimizi taahhüt etmiştik. Yılsonuna geldiğimiz bu günlerde bu gayesi yüzde 40 olarak gerçekleştirdik. 2025 yılı sonuna kadar operasyonlarımızda karbon nötr olma amacı; 2030 yılına kadar da portföyümüzün iklim değişikliğine olan tesirini azaltma amacı koyduk. Yalnızca bizimle bitmiyor bütün paydaşlarımızın bur sürece dayanak vermesi gerekiyor. Finans bölümü dönüşümün gücü olacak. Hakikat finansman modelleri kurabilmemiz için şirketlerin kendi karbon emisyonlarını hakikat ölçümlemesi gerekiyor. Karbon emisyonu konusu AB ülkelerine ihracat yapan şirketlerimiz için çok kıymetli bir mevzu olacak. Bu alanda yatırımlar başladı. Bu yatırım planlarını gerçek finansman modelleri ile desteklememiz gerekiyor. Green Loan dediğimiz kredi hacminin artmasını bekliyoruz. Milletlerarası standartların belirlediği kurallara nazaran biz de sürdürülebilir finansman çerçevemizi oluşturduk.
Münasebetiyle bu noktadan sonra güç verimliliği, yeşil binalar, sürdürülebilir su ve atık su idaresi, yenilenebilir güç yatırımları finansmanı, doğal kaynakların sürdürülebilir idaresi, pak ulaşım üzere hususlarda eserlerimiz hazır. Akbank olarak bu yıl yurtdışından yaptığımız borçlanmanın yüzde 90’ını sürdürülebilir temalı yaptık. Sendikasyonlarımızın 1.4 milyar doları büsbütün sürdürülebilir yaptık. Avrupa Kalkınma Bankası’ndan COVID-19’la gayret, bayan girişimciyi destekleme, mülteci akınında etkilenen vilayetlere dayanak için daima bu sürdürülebilir temalı finansmanı sağladık. Toplam 2 milyar doların üzerinde sürdürülebilirlik temalı kaynağı ülkemize kazandırdık.”
Şirketler, süratli aksiyon almıyor
“Çimento en fazla karbon salımı yapan dallar ortasında. Demir-çelik, gübre, alüminyum ve elektrik bunun arakasından geliyor. Şirketler, ‘tehdit geliyor, kendimizi hazırlayalım” diyor lakin, ‘hızlı bir aksiyon alalım, karbon ayak izimizi azaltalım, bunun için strateji geliştirelim, karbon nötr olma seyahatini başlatalım’ konusunda yavaşlar. Akbank olarak kurumsal firmalar için çatı GES yatırımı kredisini çıkardık. Türkiye’de bir birincisi yaparak Yeşil Dış Ticaret Paketini uygulamaya aldık. Yeşil dönüşüm yapmak isteyen ihracatçı firmalarımıza daha avantajlı uygulama sunduk. Ayrıyeten geçen yıl 650 milyon Euro’yla Türkiye’nin en büyük sürdürülebilirlik kredi projesine imza attık. Akbank olarak projenin yüzde 33’nü finanse ettik. Çevresel ayak izini azaltmayı amaçlayan bölümler olan turizm, liman, deniz ulaşım şirketler için mavi finansman eserleri çıkardık. Önümüzdeki devirde kredi kadar, yeşil mevduatı da konuşacağız. 2020 yılında dünyada 520 milyar dolarlık sürdürülebilir temalı tahvil ihraç edildi. 2021 Ekim ayına geldiğimizde yüzde 43 artarak 740 milyar dolara çıktı. Yılsonuna kadar 1 trilyon düzeyine çıkabilir.”
