Ateş etmeden evvel nişan almalı

Güldağ: Biliyorum hepimizin sıtkı sıyrıldı bu laftan fakat tekrar belirsizliklerin hakim olacağı bir yıla başladık. ‘Dur bakalım yıl daha yeni başladı’ nereden biliyorsun diyebilirsin. Ben de ‘görünen köy kılavuz istemez’ derim. Gerçi kimi belirliliklerimiz de var. Yıl sonu ne olur diye varsayım etmek güç lakin yüksek enflasyonla geçecek bir yıl olacağı anlaşılıyor şimdiden. En azından birinci çeyrekte… Kısa müddette TÜİK TÜFE’de yüzde 50’ye dayanabiliriz. JP Morgan’a bakarsan enfl asyon mayıs ayında yüzde 55 düzeyinde zirve yapacak.

Ağaoğlu: ‘Tahminlerimiz ne kadar gerçekleşecek’ diye başlayalım kelama. Zira 2021, birinci sefer iddialarımı arka arda değiştirmek zorunda kaldığım çok kuvvetli bir yıl oldu. Umarım bu yıl çok değiştirmek zorunda kalmam. Lakin şimdi daha net bir kestirim yapmaktan da imtina ediyorum. Birinci çeyrek hepimiz için sıkıntı geçecek. Öncelikle yurtiçindeki siyaset belirsizliklerinin azalmasına çok muhtaçlık duyulan bir devir. Yeni yıla sürprizlerle girdik. Artırımlar geldi, bunların artçılarını da göreceğiz. Ki bunların endüstriye yansımalarını, günlük tükettiğimiz mal ve hizmetlere yansımalarını da hissedeceğiz. Geçen yıl yapılmış kimi artırımların üzerine yılın birinci çeyreğinde ek artırımların gelmesi ihtimali de yüksek. Bilhassa doğalgaz fiyatlarına kur düzeyleri bu türlü kaldığı durumda yeni artırımların gelme ihtimali de yok değil. Bunun üzerine bir de yurtdışında artan petrol fiyatlarını ekleyelim, şu anda 80 dolara geldi. Bu bizim ülke olarak cari açığımızı çok olumsuz etkileyen bir faktör. En son tüketiciler olarak da pompa fiyatına yansıyacak bir durum. Bunların hepsini bir ortaya getirdiğimde birinci çeyrek çok kuvvetli geçecek.

Güldağ: Petrolü kesinlikle ayrıyeten konuşalım. Enfl asyonla ilgili şöyle diyelim; senin dediklerinden yola çıkarak: Birinci risk, kur artışlarının geçişkenliği. Kasım-Aralık periyodunda doların TL karşısındaki artışı yüzde 41. Kestirme yoldan bu TÜFE’nin üstüne 15-20 puan ekleyecek manasına geliyor. İki, aralık sonu ve ocak başında yapılan artırımların yansımaları. Üç, ÜFE yüzde 80’e dayandı. Tamamı olmaz ancak illa bir kısmı TÜFE’ye yansıyacak. Dört; enfl asyon dünyada da yükseliyor. Navlun fiyatları bu yıl da yüksek kalacak. Enfl asyon ithal etmeye devam edeceğiz. Ve beş; kur hala istikrara gelmedi. 20 Aralık kararlarından sonra geldiği düzeyden bu tarafa tekrar euro ve dolar karşısında TL yüzde 15’in üzerinde kıymet kaybetti. O bir tarafa Artvin’de Atatepe’te yaptığımız geçen yılın son Talih Sohbeti’nden bu tarafa yaşadığımız oynaklığa bak. Öte yandan 13 lira düzeyinde istikrar kazanırsa bir müddet dolar/ TL kuru o vakit yılın ikinci yarısında enfl asyon açısından olumlu bir seyir görebiliriz doğrusu.

Ağaoğlu: Birinci çeyrek yurtiçinden gelen tesirlerin biraz daha fazla olacağı bir yıl olacak. Kur tarafında bu yılki gelişmeleri direkt enfl asyona bağlamakta yarar var bence. Zira para siyasetinden çok değerli bir tesir beklemiyorum. Gelirse kur tarafını üst taraflı tesirler. Yani faiz indiriminde devam olarak karşımıza çıkar üzere görünüyor. O yüzden de enfl asyon hangi düzeylerde tezahür edecek sorusunun yanıtı, bu yılki enfl asyonun da yüzde 25’ler üzerinde olacağını, kurun da en az bu civarda bedel kaybedeceği bir yıl olarak şimdilik öngörüyorum. Fakat bunu netleştirmek için ben en azından birinci çeyreğin sonunu beklemeyi tercih ederim.

Güldağ: Haklısın. Zira daha iktisada gerçek manada rehberlik edecek bir model, bir program, bir yol haritası yok. Duruma nazaran hareket ediyoruz. ‘Rekabetçi kur’dan ‘heterodoks siyaset’e geldik artık. Gereğince olgunlaşmamış, her an kuralların değiştiği uygulamalar da ortamı bozuyor, enfl asyonla çabanın yerini zayıfl atıyor benim gördüğüm.

Ağaoğlu: Her vakit söylüyorum işin temelinde inanç yatıyor. Peşinen düşünülmemiş, yeterli tasarlanmamış olması siyasetleri tahlil etmemizi de düzgünce zorlaştırıyor maalesef…

Güldağ: Bir nevi ‘önce ateş edip, sonra nişan alma’ halindeyiz. Aslında biz bunun daha evvel de çok ceremesini çektik. Fakat ısrarla devam ediyoruz. Kah ihracatçıların getirdiği dövizin yüzde 25’ini TL’ye çevirmesini istiyoruz kah “Haydi bakalım DTH’larınızdan biraz bozdurun” diye telefon ediyoruz iş beşerlerine. Duruma nazaran. Özcesi görünüm âlâ değil.

Ağaoğlu: 25 yıl evvel kullanılan, bugünkü dünyanın çok kullanmadığı, yarar getirip getirmeyeceği kuşkulu olan bir enstrüman tekrar devreye konuldu. Kur muhafazalı mevduat üzere, çok eskiye dönülüyor birtakım enstrümanlarda. İleriye gitmemiz gerekirken eskinin çok da işe yaramayan kimi enstrümanlar tekrardan kullanıma açılıyor. Üstelik çağdaş enstrümanların birden fazla piyasada dururken. Hala daha yüzde 25 evrelerinin düzenlemesi önümüzdeki günlerde yapılacak diye bekliyor bankacılık sistemleri.

Güldağ: Bir iki tane daha ekleyeyim müsaadenle örnekler bakımından, zira son devirde bunlar arttı. Mesela yeniden Merkez Bankası tarafından temerrüt faizi yüzde 17 olarak belirlendi. Endüstriciler buna önemli bir reaksiyon gösterdi. Zira piyasada faizler 24’lerde vesaire… Dediler ki o vakit bu insanları borcunu ödememe noktasına iter. Daima bir ateş ediliyor sonradan nişan alma problemi gündeme geliyor. Ya da deniyor ki Merkez Bankası ihracat yaptığı vakit bunun yüzde 25’ini TL’ye çabucak çevireceksin, Merkez Bankası üzerinden bir bankada bu bu türlü tutulacak. Artık bunların birçoğu ithalatçı, işini götürecek. Bunu aslında peşinle çevirmek üzere bir tehlike ile karşı karşıyayken bir de elinden bu türlü bir enstrümanın alınması çok düşünceli bir durum. Bunu da yeni duyuyorum; Merkez Bankası dövizleri bozdurmuyor. Bu çok yeni, umarım açılır.

Merkez Bankası’nın ‘kâr’ operasyonu neler getirir?

Güldağ: Bu haftanın dikkat çeken bir gündemi de Merkez Bankası’nın bilançosu 70 milyar Tlira ziyana işaret ederken bir günde130 milyar lira değişiklik göstererek 60 milyar TL bir kâra dönüşmesi oldu.

Ağaoğlu: Merkez Bankası’nı bana verin, kurun ne olmasını istiyorsanız söyleyin, 6 ay içinde oraya getiririm. Sonra yeni bir yüz, yeni bir pasaport ve ülke isterim derim ben. Kuru belirli bir düzeye getirmek çok güç bir iş değildir. Onu tutabilmek güç bir iştir. Sonrasında ortaya çıkabilecek hasarı kestirmek oldukça zordur.

Güldağ: İşin esprisi bir yana, o yüzden mi yeni yüz, yeni pasaport istiyorsun?

Ağaoğlu: Yani… Merkez Bankası olunca birçok şeyi yapabilirsiniz. Zira paranın işvereni sizsiniz. Lakin bir de işin muhasebesi var. Sürdürülebilirliği var.

Güldağ: Ne oldu artık?

Ağaoğlu: Bütün bir yıl yapılmış olan operasyonlardan, swap süreçlerinden 70 milyar TL bir ziyanı olan bilançoyu, şık bir hale getirmek için çalışan ticari banka üzere bir Merkez Bankamız oldu. Bir günde bu karı yazabilmeniz için, döviz tarafında yahut altın tarafında bir süreç yapmış olmanız lazım. Bunu ne ile yaparsınız? Eski tarihli bir durumunuz vardır, birinci giriş fiyatından bilançonuzda duran. Onu bir ikinci tarafa satıp tekrar geri aldığınızda, satıp aldığınız tarafın bilançosunda bir tesir yaratmaz lakin sizin bilançonuzda eski düşük fiyatta kur yahut altın çıkar, ortada kar yazarsınız, sonra yeni fiyattan girer onu yeni yıldan itibaren o yeni fiyatından değerlemeye başlarsınız.

Güldağ: Pekala gerekli miydi? Pek çok soru işareti yarattı zira…

Ağaoğlu: Gerekir miydi sorusu öbür bir tartışma.Ama Merkez Bankası üzere bir kurumun böylesine bir adım atmış olması birkaç sorunu beraberinde getiriyor. Mesela banka ve şirketler bunu siz de yapabilirsiniz diyen bir ahlaki boyutuna ait tartışma var başımda. Ayrıyeten bu durumda ülkenin reytingi yahut dışarıdan algılanması nasıl olur? Merkez Bankanız bunu yaparsa, Türkiye’ye fon sağlayıcı olan finans kurumları buraya nasıl bakar? Hatta ve hatta senin biraz evvel önce ateş edip sonra nişan alma benzetmen üzere benim de daima krizlerde söylediğim ‘önce vurursun sonra sorarsın’ misali, yani evvel ben tedbirimi alayım sonra bakarım noktasında evvel tedbir aldığınızda bir duralım derler. Bir duralım dediklerinde bizim o muhtaçlık duyduğumuz fonlama maalesef gelmez Türkiye’ye. Bu Türkiye’nin risklerinin başında bence. Unutmayalım TIME mecmuası son sayısında Türkiye’yi dünya için bir risk olarak göstermiş, 10’uncu sırada.

Güldağ: Gerçekten üzüldüm.

Ağaoğlu: Türkiye açısından bakıldığında olaya, Türkiye’nin reytingi bir defa daha düşebilir. Hatta ‘çöp’ diye nitelenen düzeyin altına inebilir. Yani fakat maceraperestlerin geldiği ülke pozisyonuna getirilebiliriz. Hal bu türlü olursa da, bu kadar büyük bir ekonomiyi fonlama gereksiniminizin bu kadar fazla olduğu bir yerde ya fiyatınız çok ucuzlar. Ki, büyük ihtimalle o denli olacak.

Güldağ: Bu da gerçek dalın borçlanmasını etkileyebilir…

Ağaoğlu: Motamot. Burada iki sorun var. Gerçek kesimi destekleyecek olan bankacılık bölümü yurtdışındaki bankalardan kâfi limitleri bulamayabilir. İkincisi, gerçek kesim bu limitlerin bulunmadığı durumda hammaddeyi peşin almak zorunda kalabilir. Birinci çeşit hammaddeyi peşin aldınız, geldiniz ülkeye, sattınız TL ile dövizle tedarik ettiniz, tekrar gönderdiniz. Ee, ikinci tipi yaptınız bu sefer daha da zorlanacaksınız döviz tedarikinde, üçüncü çeşitte yahut dördüncü tıpta biraz daha fazla eza çekmeye başlayacaksınız.

Güldağ: Bu türlü bir ortamın oluşmamasını umalım. Zira olursa sürdürülebilir değil. İnanç ortamını sağlamak durumundayız.

Ağaoğlu: Merkez Bankası’nı karlı gösterdiğiniz vakit Hazine’ye para aktaracaksınız.

Güldağ: Daha evvel de yapıldı…

Ağaoğlu: Yapıldı yapılmasına lakin gerçekte olan bir para mı diye baktığınızda, aslında yaratılmış bir kar da diyebilirsiniz buna.

Güldağ: Merkez bunun bağlantısını yapsa tahminen sorular azalır…

Ağaoğlu: Bir öbür kahır da o… Açıklıkla ve şeff afl ıkla ne yapıldığı anlatılmadığı için ben de şu anda eksik bilgiyle bir yorum yapıyorum. Dışarıdan bakanlar da olayı daha net anlayabilirlerse daha pak tahlil yapabilir. Belirsizliğin olduğu bir ortamda risk artıyor, risk artınca da olumlu etkilenmemiz epey sıkıntı.

Petrolde 87 dolar değerli eşik

Güldağ. Petrolde tekrar hareketlenmeler var. Hem genel olarak maliyetler hem de enfl asyon açısından petrolün seyri de kıymetli. Nasıl bir projeksiyon çizersin bu yıl için?

Ağaoğlu: Petrolde OPEC’in tesiri yüklü olarak devam ediyor. Üreticiler de koronavirüs nedeniyle yaptığı harcamaları bütçelerden yaptılar. Ve bütçeler geçen sene daha düşük bir petrol fiyatına hedefl iydi, bir ölçü fazla verdiklerini zannediyordum fakat pek o denli görünmüyor. Petrol üreticilerinin buradan gelecek ekstra gelire hala daha muhtaçlıkları olduğu için onların o ülkeler üstü manipülasyonum bu yıl da devam edecek telaşını taşıyorum. Bir tüketici ülke olarak bundan çok faydalanabileceğimiz ülke olmayacağız üzere görünüyor. Bence kritik olan düzey, 65,66 dolarlara kadar tahminen düşebiliriz, ancak benim telaşım 87 dolar düzeylerine kadar bir tekrar yükseliş dalgası içindeyiz üzere görünüyor. Önümüzdeki iki ay içinde 87 dolarlara kadar yükselecekmiş üzere duruyor. 87 doları aşan petrolün 100 dolar hatta biraz daha üzerine çıktığı ihtimalinin olduğu bir yıl görebiliriz. Bunu gönlüm istiyor mu dersen, çok istemiyor. Benim gönlümden geçen petrol fiyatını 65 dolar yapalım tüm dünya rahat etsin. Natürel bu gönülden geçen lakin, piyasanın istediği 87 dolar 87,5 dolar kritik eşikler olacak bu sene için. Aşağıda da 65 doların altı bu sene için güç görünüyor, en azından benim teknik tahlillerim onu söylüyor.

Güldağ: Bu her şeyi etkileyecek bir husus. Navlunu da, genel olarak emtiayı da… Bakıyorum navlun fiyatları bu sene o denli pek süratle gerileyecekmiş üzere görünmüyor. Şu sıralarda yapılan yıllık kontratlar konteyner tarafında 1200 dolarlar üzerinden şekilleniyor. Uzakdoğu için söylüyorum. Bu navlun fiyatlarının maliyetleri aşağı çekmede yararının olmayacağını gösteriyor. O denli korona öncesi 500 dolarlık konteyner taşıma fiyatları uzun bir müddet geri gelmeyecek. Güç fiyatlarının da bariz biçimde geri gelmemesi durumunda bu ithalat faturamızı da büyütecek. Biraz evvel konuşuyorduk, ‘2022’de de enfl asyon ithal edeceğiz’ diye. Bakıyorum Çin’de ÜFE yüzde 12.5. O da ithalat yoluyla bizim enfl asyona yansıyacak. Güç, navlun ve de tüm dünyada besin fiyatlarındaki yükseliş bizim için de kıymetli risk.