Artırımlar ve omicron tüketimi frenledi

Yener KARADENİZ

Geçen yılın son çeyreğinde hızlanan kur atağının yanı sıra yılbaşından itibaren elektrik, doğalgaz ve akaryakıta gerisi arkasına yapılan artırımlar, tüketimi etkiledi. Hazır giysi kesiminde indirim periyoduna girilmesine karşın alışveriş hissedilir derecede yavaşlarken yeme içme alanlarında ise kayıp oranı belli noktalar haricinde yüzde 30’u aştı. Akaryakıt artırımlarının tesiri ise trafik yoğunluğunda kendini gösterdi. Son olarak hafta sonu akaryakıta 63 kuruş, motorine ise 94 kuruş artırım yapılması vatandaşın kontak kapatmasına yol açtı.

Geçen yılın son çeyreği itibariyle artırım öncesi depolarını doldurmak isteyen şoförler, akaryakıt alımında rekor kırılmasına yol açarken, artan fiyatlar kullanımı ise azalttı. Trafiğin en fazla olduğu cumartesi günü kimi hafta yüzde 80’e çıkan yoğunluk yüzde 40’lara kadar geriledi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin toplumsal medya hesabından da İstanbul’da trafik yoğunluğunun ortalama altında gerçekleştiği istikametinde açıklama yapıldı. Kelam konusu düşüşte artan olayların da tesirli olduğu belirtiliyor. Artan hadiselerin bir öteki tesiri ise turist alışverişinde görüldü. Tüm dünyada günlük hadise sayısının 3 milyona yaklaşması nedeni ile seyahatlerin azalması, bu türlü periyotlarda turist alışverişi ile bir nebze olsun rahatlayan esnafın hayal kırıklığı yaşamasına yol açtı. Yeni yıl öncesi yüzde 40’a ulaşan turist alışverişi yarıya yakın geriledi.

Bilhassa hazır giysi markaları aralık ayı itibariyle seri sonu eserlerde indirim devrini başlatıyor ve kelam konusu indirim, artan oranlar ile ocak ayı boyunca devam ediyor. Tıpkı periyotta yeni dönem eserler de yavaş yavaş vitrinlerdeki yerini alıyor. AVM ve cadde mağazalarında indirime karşın alışverişin hissedilir derecede düştüğü görülüyor.

Mağaza sorumluları, tüketicilerin indirime karşın fiyatları yüksek bulduğunu, yeni yıl öncesinde artış trendine giren turist sayısı ve alışverişinin de azaldığını belirtti. Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel, alışverişin kasım indirimleri ve yılbaşı öncesine ağırlaşması nedeniyle ocak devrinde her yıl yavaşlama yaşandığını anlattı. Fakat bu yıl kelam konusu yavaşlamanın indirime karşın çok daha süratli yaşandığını belirten Öncel, “İnsanlar artan hayat pahalılığı nedeniyle indirime karşın gereksinimlerini daha fazla erteliyor. Düşüş, turist alışverişinde de hayli fazla. Son aylarda personellik, hammadde ve artan güç maliyetleri karşısında markalar, turist harcamaları ile nefes alıyordu. Zira yüksek döviz kuru turistin harcama kapasitesini artırıyordu. Yeni yıl öncesi yüzde 40’lara ulaşan turist alışverişi, seyahatlerin azalması nedeni ile yüzde 20’lere geriledi. Bunlar öncü göstergeler. Görünen o ki önümüzdeki periyotta kelam konusu düşüşler çok daha derinleşecek” dedi.

Çinliler gitti, İranlılar ve Mısırlılar geldi

Tescilli Markalar Derneği (TMD) Lideri İzzet Stamati, kasım ve aralık ayında kurda yaşanan yüksek artışın da tesiri ile turist alışverişinin cirolar içindeki hissesinin yüzde 40’ları aştığını hatırlattı. Son haftalarda hudutlu da olsa kurdaki düşüşün yanı sıra omicron varyantı nedeniyle hadiselerdeki yüksek artışın kelam konusu oranlarda düşüşe yol açtığını belirten Stamati, “Kurun rekor seviyeye yükselmesinin de tesiri ile yılbaşına kadar epey yeterli gitti turist alışverişi. Birçok markada kelam konusu alanda yapılan alışverişin toplam ciro içindeki hissesi yüzde 40’ları aşmıştı. Lakin son bir haftada bu oran düşmeye başladı. Birinci hafta prestiji ile yüzde 30-35’lere geriledi. Daha evvelki yıllarda Çin ve Suudi Arabistan yoğunluklu turist alışverişinde artık ise İran, Mısır ve Kuveyt üzere ülkelerden gelen müşteriler aldı” dedi.

Alışveriş Merkezleri Yatırımcıları Derneği (AYD) Lideri Hüseyin Altaş da, AVM ziyaretçi sayılarının stabil seyrettiğini lakin artan hadise sayıları nedeni ile turist sayısının azaldığını belirtti. Şimdi aktüel sayıları almadıklarını aktaran Altaş, “Başta turistlik bölgelerde olmak üzere turist alışverişinde düşüş bekliyoruz ” dedi.

1 Arap müşteri 10 AB’liye bedel

Tüketimde en dramatik düşüş ise yeme içme alanlarında görüldü. Geçen yılın birebir periyoduna nazaran menülerde yüzde 50’yi aşan artış, vatandaşların konutta yeme yönelimini artırdı. Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Lideri Ramazan Bingöl, yılbaşı prestiji ile yeme içme alanlarında yüzde 30’a varan oranlarda düşüş yaşadıklarını anlattı. Bingöl, “Belli başlı yerler hariç bölümün büyük kısmında düşüşler var. Düşüş oranı genel olarak yüzde 30’u buldu. Bunun sebebini de önemli artırım geçişlerine bağlıyoruz. Beşerler güya bir biri ile haberleşiyor. Artan maliyetler kahırları artırıyor. Başta Arap turistler olmazsa ayakta kalamayız. Bir Arap müşteri harcama kapasitesi açısından 10 tane Avrupalı’ya bedel. Lakin şu an o tarafta da emsal oranlarda düşüş var” dedi. Artan maliyetler nedeni ile külfet yaşadıklarını ve bunu fiyatlara yansıtmak zorunda kaldıklarını aktaran Bingöl, “TÜ- RES İdaresi olarak kelam konusu alanda yaşadığımız zahmetler nedeniyle Maliye Bakanı Nurettin Nebati ile bir ortaya geleceğiz. Şu an bir rapor hazırlıyoruz. Bunu da Bakan beyefendiye sunacağız” diye konuştu.

TRAFİK YOĞUNLUĞU YARI YARIYA AZALDI

Akaryakıt fiyatlarına geçen yıldan bu yana arka arda yapılan artırımlar, akaryakıt alımının rekor kırmasına, trafik yoğunluğunun ise azalmasına neden oldu. Bankalararası Kart Merkezi’nin en son yayınlanan kartlı harcamalar istatistiklerine nazaran artırım gelmeden deposunu doldurmak isteyen şoförler Kasım ayında 12 milyar 271 milyon TL’lik akaryakıt harcaması yaptı. Bir evvelki yılın tıpkı periyodunda bu sayı 7 milyar 278 milyon TL idi. Kelam konusu artışta artan fiyatların tesiri yüksek. Artan harcamaya karşın trafik yoğunluğu yüzde 40’a varan oranlarda geriledi. Kelam konusu gelişme, vatandaşların, akaryakıtı artırım gelmeden alıp, zorunlu muhtaçlık haricinde trafiğe çıkmadığı halinde yorumlandı.

KÖPRÜ VE OTOYOL ARTIRIMI, TOPLU TAŞIMAYA TALEBİ ARTIRDI

Yılbaşı prestiji ile köprü ve otoyol geçiş fiyatlarına de yüksek oranlarda artırım yapıldı. İstanbul’da Avrupa’dan Anadolu Yakası’na geçişin yalnızca köprü maliyeti 16,5 TL’ye çıktı. Kelam konusu sayıya akaryakıt maliyeti de eklendiğinde araç kullanmak zarurî haller dışında avantajını kaybetti. Bu da vatandaşların toplu taşıma araçlarını tercih etmesi sonucunu doğurdu. Öte yandan köprü ve otoyol artırımları, uçak ve otobüs kullanımını da artırdı. Yeniden son artırımlar ile birlikte İstanbul’dan İzmir’e özel oto ile tek taraf gitmenin maliyeti bin TL’ye yaklaştı. Tıpkı fiyata 3 kişi uçak seyahati 5 kişi ise otobüs seyahati ile İzmir’e gidebilir hale geldi.