AB’den Afrika atağı
Cem Coşkun
Avrupa Kurulu 2020’de Afrika ile “stratejik ortaklık” planlarını yenilemişti. Fakat Covid19 pandemisi nedeniyle ilerleme sağlanamamıştı. Yaklaşık iki yıl sonra, birinci adım 17-18 Şubat’ta Brüksel’de düzenlenecek AB-Afrika Birliği Doruğu ile atılacak. AB yetkilileri tepe için uzun müddettir hummalı bir çalışma içerisindeler. Avrupa Kurulu Lideri Charles Michel, Afrikalı önderlerle karşılıklı görüşmeler yaparak işin diplomatik kısmını üstlendi. Avrupa Komitesi Lideri Ursula von der Leyen ise Afrika’ya yönelik yatırımlara odaklanmış durumda.
Macron çıtayı yüksek tutuyor
AB Periyot Lideri Fransa’nın Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da aralık ayında yaptığı konuşmada, Afrika ile ekonomik ve finansal bir “Yeni Anlaşma” (New Deal) başlatma dileğini lisana getirdi. Afrika ekonomilerinin 2020-2025 yılları ortasında 300 milyar Euro’luk bir finansman gereksinimi olduğunu belirten Macron, “Afrika ile tam bir dayanışma göstermeliyiz. Yeni yatırımlarda ve mevcut borçların yapılandırılmasında daha yaratıcı yaklaşımlar bulmalıyız” biçiminde konuştu. Fransa cumhurbaşkanına nazaran, Afrika ile Avrupa ortasındaki bağ gelecek yılların en büyük siyasi ve jeopolitik projesi olacak. AB’nin Afrika ile alakalarını ‘bir ölçü yorgun’ biçiminde sıfatlandıran Macron, yatırımlarda da altı öncelikli alan belirledi: finans, eğitim, sıhhat, iklim, güvenlik ve göç.
Ya Afrika tarafı?
AB’nin dünya çapında daha tesirli bir jeopolitik oyuncu olma yolunda attığı adımlardan biri olan Global Geçit (Global Gateway) projesine nazaran, yeşil ve dijital dönüşümü desteklemek üzere 340 milyar dolara yakın bir yatırım 2027 yılına kadar harekete geçirilecek. Etraf, iklim, güç, tarım, vb projelere ayrılan bu yatırım fiyatı AB’nin “Yeşil Mutabakatı”nda yer alan karbon emisyonu kurallarına tabi olacak.
Yenilenebilir güç üretiminde süratli yol alan Fas üzere ülkeler bu gelişmelerden mutlu. Lakin birçok Afrika ülkesi AB’nin yakında devreye sokacağı sonda karbon düzeneğinin (AB dışı ülkelerden gelen birtakım mallara uygulanacak karbon vergisi) Afrika’nın fosil yakıt ve mineral ihracatını etkileyeceğinden telaşlılar.
Ayrıyeten daha evvelki AB yatırım araçlarının hantal ve karmaşık yapılarının neden olduğu kullanım zorluklarından da şikayetçiler. Her ne kadar Avrupa Kurulu Lideri Von der Leyen “Kurumlarla yatırımları, bankalarla iş dünyasını birbirine bağlayacağız” halinde açıklama yapsa da Afrikalı önderlerin, geçmiş deneyimlerden hareketle yeni yatırımlara da kuşkuyla yaklaşması mümkün.
Afrika ülkeleri bunlara ek olarak, gelişmiş ülkelerin iklim değişikliği düzenlemesine adaptasyon kapsamında az gelişmiş ülkelere taahhüt ettikleri yıllık 100 milyar dolarlık İklim Finansmanı Fonu’na bir türlü işlerlik kazandırılmadığını da her fırsatta hatırlatıyorlar.
Aşı paylaşımı bir başka sorun
Güney Afrika Devlet Lideri Cyril Ramaphosa önderliğinde Afrika başkanları ortasında aşı stokçuluğu, patent korumacılığı ve Afrika odaklı seyahat kısıtlamaları nedeniyle Avrupa’ya karşı yaygın bir öfke var. Ramaphosa ve Kenyalı mevkidaşı Uhuru Kenyatta, Avrupa’yı “aşı ayrımcılığı” yapmakla suçluyorlar.
AB ve Afrika Birliği’nin aşı konusunda uzlaşmaya varması pek mümkün görünmüyor. AB, fikri mülkiyetten süreksiz olarak feragat etmek yerine Afrika’daki aşı üretim kapasitesini artırmaya yönelik yatırım kelamı verme yolunu tercih ediyor.
Afrika üzerinden güç gösterisi
ABD Lideri Joe Biden selefi Trump’ın dört yıllık ihmalinin akabinde Afrika siyasetini yine önceliklendirme kelamı verdi. Çin, kıtada değerli bir altyapı yatırımcısı olarak pozisyonunu belirledi. İngiltere, Anglofon ülkelerle ticaret ve yatırım bağlarını güçlendirmeye çalışıyor. Rusya ise daha güvenlik odaklı bir yaklaşıma sahip.
Fransa’nın devir başkanlığı sürecinde AB-Afrika ilgilerinin gelişmesi ve AB’nin stratejik aktiflik kazanması konusunda bilhassa Macron’un çok istekli olduğu açıkça ortada. Çünkü Afrika problemi Fransa iç siyasetinde de kilit mevzulardan biri ve kıymetli bir seçim gereci.
Başta söylediğimiz üzere Avrupa Birliği’nin iki büyük gücü Almanya ve Fransa bloğun ekonomik alandaki gücünü yeni devirde stratejik alana da taşımak istiyor. Hem 2022 nisanında tekrar seçime girecek olan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, hem de 2021 sonunda Merkel’den misyonu devralan Almanya Başbakanı Olaf Scholz için bu birebir vakitte politik güçlerini imtihan ettikleri bir alan olacak.
