Afet sonrası güzelleşme planlarına yeşil formül tesiri

Ceyda Ulukaya’nın “yeşil iyileşme” bahisli bugünkü yazısı şöyle:

“Kahramanmaraş merkezli sarsıntılardan etkilenen kentlerin toparlanması ve daha güçlü formda tekrar ayağa kalkması mümkün mü? Bunu, dünyada birçok afet bölgesinde “yeşil iyileşme” yoluyla sağlayan WWF-ABD Etraf ve Afet İdaresi Programı Kıdemli Yöneticisi Anita van Breda’yla konuştuk.

50 bini aşkın can kaybına yol açan Kahramanmaraş merkezli sarsıntılarda, 227 bini aşkın bina yıkıldı yahut ağır hasar aldı. Bölgede başta barınma olmak üzere temel gereksinimlerin karşılanması için çalışmalar sürerken, şiddetli yağışlar çadır ve konteyner kentlerde hayatı daha da zorlaştırıyor, sarsıntıdan etkilenen kentlerin inançlı bir halde tekrar inşasının yolları tartışılıyor. Lakin kentlerin yine toparlanması için sırf zelzeleye sağlam yapılar inşa etmek yetmiyor. WWF Türkiye’nin (Doğal Hayatı Müdafaa Vakfı), geçtiğimiz hafta düzenlediği “Yeşil İyileşme” bahisli toplantı tam da bu nedenle yapılan bir davet.

Birçoğumuzun birinci kere duyduğu bu kavram, enkaz kaldırmadan altyapı ve inşaat çalışmalarına, kentlerin toparlanma sürecinde her adımın, afetlere dirençli ve tabiatla uyumlu ömür alanları oluşturma maksadıyla atılması gerektiğini anlatıyor ve bunun için bir yol haritası sunuyor. Yeşil düzgünleşme prensiplerini, Haiti ve Nepal sarsıntıları, Tayland selleri, Avustralya yangınları dahil birçok afet bölgesinde uygulayan WWF-ABD Etraf ve Afet İdaresi Programı Kıdemli Yöneticisi Anita van Breda’yla sarsıntı bölgesinde bu güzelleşmenin nasıl sağlanacağını konuştuk.

*Yeşil güzelleşmenin temel prensipleri neler?

Eskiden rastgele bir afetten sonra bir refleks olarak süratle her şeyi eski haline getirmeye çalışırdık. Kentleri afet öncesinde oldukları üzere inşa etmeye çalışırdık. Lakin bu artık uygulanabilir değil; pek çok sebebi var lakin en değerlisi, zati bu biçimde bir yapılanmayla o kentin rastgele bir afete hazır olmadığının kanıtlanmış olması. O yüzden yine inşa sürecinin kesinlikle çok daha inançlı, çok daha geliştirilmiş bir yapılanmayı getirmesi gerekiyor. Yaşanan öteki afetlerde de bunu gördük. İklim değişikliği ve global ısınmanın da artık denklemin bir kesimi olduğunu biliyoruz. Şayet toplum olarak ileriye gitmek istiyorsak iklim, etraf ve toplumu bir ortada düşünmemiz gerekiyor. Fakat bu halde gelecekteki risklerden kendimizi koruyabiliriz.

*Bunun her kente uygulamak mümkün mü?

Evet, mümkün. Elbette her ülke, her afet ve her toplum birbirinden farklı. Herkesin kendine has özellikleri var, hasebiyle bir ülkede ya da muhakkak bir yerde geliştirilmiş bir sistemi alıp da öteki bir yere kopyalamak mümkün değil. Toplulukların afetlerden sonra kendi yolunu çizmesi gerekiyor lakin doğal ki başka toplulukların afetlerden çıkardığı derslerden faydalanarak. Afetler yaşanmaya devam edecek lakin asıl fark yaratan toplum olarak afetlerden sonra nasıl iyileştiğimiz. Şu an bütün dünyanın gözü Türkiye’nin üzerinde. Türkiye’de yaşanacak olan süreç, bundan nasıl dersler çıkarıp düzgünleşme yolunda attığı adımlar eminim öteki ülkelere örnek olacak.

“Dayanışma umut verici”

*Yeşil düzgünleşme sürecinde öncü rolü kim üstlenmeli?

Kurada çok çeşitli bilgi, tecrübe ve amaçlardan bahsediyoruz, zelzeleden etkilenen bölgedeki topluluk da kendi bilgi birikimi ve yeteneklerine sahip. Aslında kentler bu bilgiler ve yetenekler üzerinde inşa edilir, ki o kenti bir ortada tutan da budur. Hasebiyle sarsıntı bölgesindeki insanlara ve topluluklara, kendi açılarından liderlik gösterebilmeleri ve kentin yine inşasında rol oynayabilmeleri için fırsat tanımak gerekiyor. Olağan bir de teknik bilgi dediğimiz mühendislik bilgisi var, bu da yadsınmamalı ve sürecin modülü olmalı. Fakat sürecin tam manasıyla başarılı olabilmesi için bu topluluğun yaratıcı düşünme kapasitesinin seferber edilmesi çok değerli. Yalnızca jeologlar ve yapı uzmanları ya da karar vericiler değil, herkesin bir ortada çalışması gerekiyor. Bu da vakit ve uğraş gerektiriyor.

*Türkiye’de sarsıntıdan etkilenen vilayetlere dair izleniminiz nasıl?

Gerçekten yürek yıkıcı bir tablo var. Yaşanan can kayıplarını, şu ana kadar yaşanmış travmaları anlayabilmek çok sıkıntı, başka ülkelerde de misal süreçler yaşandı. Şunun hepimiz farkındayız: Yaşanan afet ne kadar dehşetli olursa olsun beşerler, olayın şokuna karşın bir ortaya gelip dayanışma göstermeyi başarabiliyor. Öteki ülkelerde de bunun örneklerini görüyoruz. Bu dayanışma düzgünleşme süreci için umut verici. Tıpkı dayanışmanın tüm bu süreçte devam etmesi çok değerli.

*Bölgede kısa ve uzun vadede neler yapılmasına muhtaçlık var?

Şunu unutmamalıyız: Kısa vadede atacağımız adımlar, uzun vadede yapılması gerekenlerin şuuruyla atılmalı. Elbette bölgedeki insanların birinci olarak barınma ve besin üzere temel hizmetlere gereksinimi var. Bu acil öncelikler natürel ki karşılanacak. Fakat bunlar olurken bir yandan da beşerler için daha inançlı ve çevreci ortamlar oluşturmak üzere temel taşlar yavaş yavaş döşenmeli.

“En zoru umut vermek”

*Deneyimleriniz ışığında bu sürecin en güç kısmını nasıl tanımlarsınız?

Aslında en güç kısmı insanlara umut vermek ve yalnız olmadıklarına dair teminat sağlamak. Bir arada çalışıldığında onlara daha inançlı ve çevreci ortamlar sunulabileceğini göstermek. Bunlar hakikaten şu an çok sıkıntı zira beşerler büyük bir belirsizlik içinde fakat artık içinde bulunduğumuz gerçekliğin bu olduğunu kavrayıp bu doğrultuda adımlar atmamız gerekiyor. Bugün atacağımız adımlar aslında geleceğe göndereceğimiz bildiriler olacak.

İstanbul’a uyarlanabilir mi?

Breda, “Şehrin dinamiklerini değiştirip tabiatın devreye girmesini sağlayarak afetlerin getireceği riskleri azaltmak mümkün. Örneğin yağış ölçüsü ve yoğunluğu artıyor, bu nedenle kentsel bölgelerde su baskınları ve seller çok fazla görülmeye başladı. Birtakım kentler tedbir olarak kentteki beton yoğunluğunu azaltıp suyu tutabilecek yeşil alanlar oluşturuyor. Bu hem su idaresine yarar sağlıyor hem kentteki yeşil alan ölçüsü arttığı için o kentte yaşayan insanların fizikî ve ruhsal gelişimine katkı sağlıyor hem de kuşları ve öbür canlıları çeken alanlar oluşmuş oluyor” diyor.

Yeşil güzelleşmenin yol haritası:

*Afet sonrası tesir değerlendirmelerinde, hem afetin hem de yine inşa sürecinin etraf üzerindeki tesirleri hesaba katılmalı.

*Afet sonrası düzgünleşme planlarına ekosistemlerin onarılması süreçleri de eklenmeli.

*Yeniden inşa sürecinde mümkün olduğu ölçüde, çevresel ve toplumsal açıdan sorumlu bir biçimde tedarik edilen yapı materyalleri kullanılmalı.

*Afet sonrası oluşan enkazın uygun halde tekrar kullanılması ve geri dönüştürülmesiyle, ömür alanlarının, içme suyunun ve öteki doğal kaynakların ziyan görmesi engellenmeli.

*Yeniden inşa, çok hava şartlarına daha yeterli ahenk sağlayabilecek yapıların (şehirler, yollar, su ve drenaj sistemleri gibi) ve doğal kaynaklara dayalı geçim kaynaklarının tasarlanması ve geliştirilmesi istikametiyle değerlendirilmeli.

*Kentleşme sürecinde yeşil çatılar, parklar ve kent ormanları suyu koruyabilir, yürünebilir ve bisiklete binilebilir kentler emisyonları ve güç tüketimini azaltır.”

patronlardunyasi.com