Bankalar faizi yüzde 16,5’den açtı

Şebnem TURHAN

Türkiye’de dolar/TL 18.36 liraya dayandığında ve gerçek bireylerin döviz mevduatlarının toplam mevduatlarındaki hissesi yüzde 73’e geldiğinde hükümet kur muhafazalı TL mevduat eserini devreye aldı. Hem Hazine ve Maliye Bakanlığı hem de Merkez Bankası bu esere parasını yatıran vatandaşlara vade sonunda kur farkını ödemeyi taahhüt etti. Kamu ve özel bankalar da eser satışına başladı. Bankaların en düşük faiz oranları bile Merkez Bankası’nın siyaset faizi olan yüzde 14’ün 2.5 puan üzerinde belirlenmiş durumda. Hatta bankalar mevduat büyüklüğüne nazaran 3 ay vadeli eserde bile yüzde 17,75’e kadar mevduat faizi verebiliyor.

Bankacılık kaynaklarından alınan bilgiye nazaran kur muhafazalı TL mevduatı esere uyguladıkları faiz oranları da Merkez Bankası’nın yüzde 14 düzeyindeki siyaset faizinin üzerinde. Yeniden bankaların müşterilerine yolladıkları bilgilendirmelere nazaran mevduat büyüklüğü ve vadeye nazaran değişmekle birlikte en düşük faiz 3 ay için yüzde 16,5, 12 ay vade için de yüzde 17,25 düzeyinde. 1 milyon lira üzeri ve 12 ay vadeli mevduata ise faiz oranı yüzde 18,25’e kadar çıkabiliyor. Kimi bankalar ise limit getirdi. Muhakkak limitin altındaki mevduata yüzde 14 siyaset faizi oranında faiz uygularken limitin üzerine çıkıldıkça ki faiz oranı da yüzde 18’lere yanlışsız yükseliyor. Vatandaşın da bu yeni esere olan ilgisinin yüksek olduğunu söyleyen bankacılık kaynakları geçen hafta yüzde 70’i aşan döviz mevduatının toplam mevduat içindeki oranının bu yeni eserle birlikte değişebileceğini lisana getirdi.

Vadesinden evvel çıkılırsa düşünceli

Fakat yeni eserin birtakım ıstırapları da bulunuyor. Şayet vadesinden evvel sistemden çıkarsa müşterilerin anaparasından kaybetme riski var. Nasıl mı?

Hazine ve Maliye Bakanlığı şimdi mevzuatı yayımlamasa da birinci gün yaptığı açıklamada “Vadeden evvel hesaptan para çekilmesi durumunda hesap vadesiz hesaba dönüşecek, faiz hakkı ortadan kalkacak. Hesabın açıldığı tarihteki TCMB kuru ile hesabın kapatıldığı tarihteki TCMB kurundan düşük olan üzerinden hesap bakiyesi güncellenecek” denildi. Merkez Bankası’nın da dün yayımladığı uygulama talimatında da şöyle denildi: “Vadeden evvel çekim yapılması durumunda;

a) Çekim yapılan tarihte saat 11:00’de Merkez Bankasınca ilan edilen kurun dönüşüm kurundan yüksek olması durumunda Merkez Bankasınca kur farkına ait ödeme yapılmaz.

b) Çekim yapılan tarihte saat 11:00’de Merkez Bankasınca ilan edilen kurun dönüşüm kurundan düşük olması durumunda hesabın vadeden evvel kapatıldığı tarihte saat 11:00’de Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz alış kurundan hesap bakiyesi güncellenir. Ortadaki fark banka tarafından Merkez Bankası’nın bildirilecek Türk lirası hesabına aktarılır ve Merkez Bankası’na birebir gün elektronik ortamda bildirilir.”

TL kıymetlenirse neler yaşanabilir

Sistemde müşteri hangi vadeyi seçtiyse 3, 6, 9, 12 ay o vade sonuna kadar kalması lehine olacak. Zira kurdaki rastgele bir gerileme ana paranın da azalması sonucunu doğuracak. Bankaların eserle ilgili yaptıkları duyurularda hesabın erkan kapanması durumunda vadesiz hesap durumuna düşeceği ve faiz hakkının ortadan kalkacağı belirtiliyor. Bununla birlikte şu ikaz yer alıyor banka bildirimlerinde: “Hesabın açıldığı tarihteki TCMB kuru ile hesabın kapandığı tarihteki TCMB kurundan düşük olanı üstünden hesap bakiyesi güncellenecektir. Örneğin bugün 10 TL kur ile açtığım mevduatı vadeden evvel dolar/TL kuru 12 iken erken kapatırsam faiz almadan ana paramı eksiksiz olarak geri alabiliyorum. Fakat dolar/TL kuru 9 liraya inerse anaparamın yüzde 10’unun da kur farkı nedeniyle kaybedebiliyorum.”

Tıpkı formda kıymetli bir not diyerek müşterileri tekrar uyarıyor bankalar: “Vadeden evvel hesaptan para çekilmesi durumunda hesabın açıldığı tarihteki saat 11’de açıklanan TCMB kuru ile hesabın kapatıldığı tarihteki birebir TCMB kurundan hangisi düşük ise bu kur üzerinden vadesiz hesap bakiyesi güncellenir. Dolayısı ile vadeden evvel kapama yapılması halinde dolar kurunda yaşanacak düşüşe bağlı olarak anapara bakiyesinde de düşüş yaşanabilir.”

Merkez Bankası net rezervlerde 9 milyar dolarlık azalma

Merkez Bankası’nın net memleketler arası rezervleri 17 Aralık 2021 prestijiyle, bir evvelki haftaya nazaran 9 milyar dolar düşüş ile 12 milyar 162 milyon dolara geriledi. Bankanın swap hariç net rezervi geçen hafta eksi 46,7 milyar dolar olarak kaydedildi. Bu bilgiye ait evvelki hafta gerçekleşen sayı eksi 38,8 milyar dolar olmuştu. Merkez Bankası haftalık para ve banka istatistiklerine nazaran toplam rezervler 17 Aralık haftasında 6 milyar 17 milyon dolar azalarak 116 milyar 874 milyon dolara geriledi.

17 Aralık’ta Merkez Bankası brüt döviz rezervleri 5 milyar 786 milyon dolar gerileyerek 78 milyar 367 milyon dolara düştü. Brüt döviz rezervleri, 10 Aralık’ta 84 milyar 153 milyon dolar düzeyindeydi. Kelam konusu devirde altın rezervleri, 230 milyon dolar azalarak 38 milyar 737 milyon dolardan 38 milyar 507 milyon dolara geriledi. Böylelikle Merkez Bankası’nın toplam rezervleri, 17 Aralık haftasında bir evvelki haftaya kıyasla 6 milyar 17 milyon dolar azalışla 122 milyar 891 milyon dolardan 116 milyar 874 milyon dolara indi.

Gerçek şahısların döviz mevduatı 1 haftada 4 milyar dolar arttı

Merkez Bankası haftalık para ve banka istatistiklerine nazaran geçen hafta yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatı 6.1 milyar dolar pariteden arındırılmış olarak ise 5 milyar 432 milyon dolar arttı. Kurun rekor üstüne rekor kırdığı ve Merkez Bankası’nın 100 baz puanlık faiz indirimi yaptığı geçen hafta gerçek bireylerin döviz mevduatında parite tesirinden arındırılmış artış ise 4 milyar 29 milyon dolar olarak belirlendi. Gerçek şahıslar 2 milyar 652 milyon dolarlık dolar cinsi döviz mevduatını artırırken tekrar parite tesirinden arındırılmış olarak gerçek şahısların değerli maden depo hesaplarının dolar karşılığı ise 1 milyar 153 milyon dolar yükseldi. Hükmî bireylerin de parite tesirinden arındırılmış olarak döviz mevduatı 1 milyar 403 milyon dolar arttı. Bu artışın 1 milyar 306 milyon doları ise dolar cinsi döviz mevduatındaki artıştan kaynaklandı. Toplam döviz mevduatının büyüklüğü ise 17 Aralık haftası itibariyle 237 milyar 791 milyon dolara çıktı.

Finansal İstikrar Komitesi’nde gündem TL eserler

Finansal İstikrar Komitesi toplantısında, Türkiye İktisat Modeli çerçevesinde finansal istikrarın sağlanması ve sürdürülebilir büyüme için şeffaflığı merkeze alan, öngörülebilir ve kararlı siyaset adımlarının bütüncül bir yaklaşımla atılması üzerinde mutabık kalındı. Hazine ve Maliye Bakanlığından yapılan açıklamada, Komitenin ikinci toplantısının, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati başkanlığında gerçekleştirildiği söz edildi. Toplantıda, son periyotta global ve lokal ölçekte yaşanan gelişmelerin ülkenin finansal piyasalarına tesirleri ile gelecek periyoda ait görünümün detaylı değerlendirildiği belirtilen açıklamada, şunlar kaydedildi:

“Türkiye İktisat Modeli çerçevesinde finansal istikrarın sağlanması ve sürdürülebilir büyüme için tüm kurumların iş birliği içinde çalışacağı ve şeffaflığı merkeze alan, öngörülebilir ve kararlı siyaset adımlarının bütüncül bir yaklaşımla atılması üzerinde mutabık kalınmıştır. Ayrıyeten Türk lirasının kıymetinin korunması ve tasarrufların güçlendirilmesi için yeni araçların geliştirilmesi konusunda ilgili kurum ve kuruluşlar ortasında eş güdüm sağlanması vurgusu yapılmıştır.”