Borsada kredili durumlar düşüşün tetikleyicisi olabilir

Şebnem TURHAN

Ekimden bu yana süratli yükselişi ve kırdığı rekor üstüne rekorla Türk Lirası’ndaki kayıptan kendini muhafazaya çalışan yatırımcının da tercihi olan borsa cuma günü fevkalâde bir gün yaşadı. Öğleye kadar yüzde 5 yükselişiyle göz dolduran Borsa İstanbul BİST100 endeksi öğlenden sonra sert düşmeye başladı. İki kez endeks bazında devre kesici devreye girdi kapanış ise BİST100 için yüzde 8,52 negatif oldu. Cuma günü tek karışan borsa değildi dolar/TL 17.14 lirayı aşınca Merkez Bankası’ndan beşinci kere direkt satım metoduyla müdahale geldi. Analistler beşinci müdahale sonrası 6.5-7 milyar dolarlık satış yaptığını iddia ediyor Merkez Bankası’nın. Cuma dolar/TL ise 16.42 liradan kapandı. Pekala bugün neler bekliyoruz? Analistler dolar/TL için düzey belirlemeyi bıraktı yalnızca dalgalı seyrin devamını öngörüyor. Yükseliş periyodunda ise Merkez Bankası’nın müdahaleleri görülebilecek. Borsa İstanbul içinse kredili hesaplara dikkat çeken uzmanlar bu hesaplarda teminat açığı doğduğunu gelen ‘margin call’lar ile satışların ve düşüşün devam etmesini bekliyor. Kredili konumlar kapandığında ise tekrar bir üst hareket görülme mümkünlüğü da bulunuyor.

Borsanın 1 aylık getirisi yüzde 23’e indi

Enflasyonun yüzde 30-35 bandına çıkmasının beklendiği TL mevduatın faizinin yüzde 14-15 düzeyinde kaldığı günümüzde varlığını korumak isteyen yatırımcı borsa, altın, döviz ve kripto varlıklara yöneldi. Son 1 ayda yüzde 43 yükselmeyi başaran Borsa İstanbul BİST 100 endeksi cuma öğlenden sonraki sert düşüşüyle birlikte 1 aylık TL bazında getirisi yüzde 23’e geriledi. Türkiye’nin dev şirketlerinde haftanın son süreç günü gün içi en yüksek düzeyden kapanıştaki fiyatlara yüzde 15’in üzerinde kayıplar yaşandı. Son periyottaki performansı ile Türk Lirası’ndaki kaybını telafi etmeye çalışan yatırımcının istikametini çevirdiği borsa neden böylesi sert bir hareket yaptı?

Analistler bunun tek bir nedeni olmadığına dikkat çekerken Türkiye’deki yeni iktisat programının getirdiği belirsizlikler ve atılan adımların enflasyon ve kurdaki tesirlerinin borsaya da yansıdığını lisana getirdi. Türkiye iktisadının bu yıl yüzde 10 düzeyinde büyüyecek olması, ihracatçı şirketlerin ise âlâ performans göstermesine karşın riskin artması, tahvil faizlerinin yükselmesi ve büyük belirsizlik borsada yükselişin de önünü kesti. Öte yandan aslında 2022’de iktisatta de yavaşlama ve yüzde 3-3,5 civarında bir büyümenin gelmesi öngörülüyor.

Somut bir sebep göstermek sıkıntı olsa da bunun yanı sıra son devirdeki bilgi kirliliği de yatırımcıları paniğe sevk etmiş üzere görünüyor. Daima çıkan sermaye denetiminin gelebileceğine yönelik haberler, yapılamadığı ileri sürülen süreçler piyasayı da kaygıya sürüklüyor. Bunun yanı sıra analistler her yükselişin bir düzeltme hareketi ile de karşılanacağını belirtirken bu kadar sert düşüşü ise düzeltme olarak yorumlamadıklarının da altını çizdi. Algoritmaların da bu düşüşü tetiklediğini tabir eden analistler düşüşün devamının gelmesini beklemenin de mümkün olduğuna işaret etti.

Dikkat çeken bir başka nokta ise kredili süreçlerin çok ağır olması. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’nin eylül ayı bilgilerine nazaran pay senedi piyasasında kredili süreç hacmi 9.1 milyar lira. Kredi kullanan hesap sayısı ise 29 bin 49 olarak belirlendi. Fakat son devirde borsadaki süratli yükselişle birlikte bu kredili süreç hacmi ve sayısının da sert bir biçimde arttığı belirtiliyor. Kredili hesaplarda düşüş nedeniyle yaşanan teminat açığı kurumların kredili süreç yapanlara ‘margin call’ ismi verilen açığı kapat davetine yol açıyor. Bu da kredili süreç yapanların tekrar satış yapmasına neden olacak ve bu da zincirleme bir tesir üzere satışın devam etmesine yol açabilecek. Kredili durumların yavaş yavaş temizlenmesinin akabinde ise yine bir üst tarafa dönüş beklenebileceğini belirten analistler yatırımcılara da seçici olmaları tarafındaki davetlerini da yinelediler.

Süreçlere süreksiz kısıtlamalar geliyor

Aracı kurumlar bugün için hazırlığa dünden başladılar. İntegral Yatırım’dan yapılan açıklamada piyasalarda meydana gelen inanılmaz fiyat hareketliliği nedeniyle yatırımlarınızı korumak ismine pay alım satım süreçlerinizde, süreç limitleri ve kredili süreçlerle ilgili uygulanacak olan süreksiz kısıtlama getirildiği belirtildi. Açıklamada bu kısıtlamalar şöyle sıralandı: “Kredi limiti bulunmayan yatırımcılarımızın alım limitleri kapatılacaktır. Overall bakiyesi 20.000,-TL altında bulunan kredili yatırımcıların alım limitleri kapatılacaktır. Hesabında kredi karşılığı yüzde 75-100 oranında tek pay teminatında ağırlaşan yatırımcıların minimum özkaynak oranı yüzde 50 olarak belirlenmiştir. Uygulama 20.12.2021 tarihinden itibaren 24.12.2021 seans bitimine kadar geçerli olacaktır.”

Margin call nedir?

Margin call borsada yatırımcılara yapılan bir ihtar Türkçe manasıyla ise teminat daveti manasına geliyor. Verilen bilgilere nazaran şayet bir yatırımcı parasının ve kredili hesabının tümüyle süreç yapıp ziyana uğrarsa durumunu koruyabilmek için belirlenen en düşük marjın yani ziyan etme riskine karşı önlem olarak ayrılmış ölçünün altında kalıyor. Ve bu marjı tamamlaması için aracı kurum davette bulunuyor. Aracı kurumun davetine da margin call deniliyor. Çağrıyı alan yatırımcının marjı kapatmak için süreç yapması gerekiyor şayet yapmazsa aracı kurum yatırımcıya bilgi vermeden süreç yapma hakkına da sahip.

JP Morgan, TL algo süreçleri için aracılığını bitirdi

UBS’in Türk lirası ile ilgili rapor yayımlamayı sonlandırmasının akabinde Türk lirası ile ilgili bir karar da JP Morgan’dan geldi. Kurum, müşterilerine Türk Lirası algo süreçleri için aracılık hizmeti vermeyi sonlandırdı.

Memleketler arası yatırım bankası JP Morgan, son devirdeki oynaklık nedeniyle Türk Lirası cinsi algo süreçleri için hizmetini sonlandırma kararı aldı. Bankadan müşterilerine gönderilen notta, TL bazlı yeni algoritmik süreçlerin kabul edilmeyeceği belirtilirken, varolan TL algo süreçlerinin de kısa müddet içinde sonlandırılması istikametinde davette bulunuldu. Cari konumlar için kâr alımlarının olağan süreç süreçleri dahilinde sürdürüleceği de belirtildi.