Bu seferki sıkılaşma neden farklı?
Global piyasalarda tüm dikkatler Fed’in sıkılaşma iletilerine çevrildi. 2013’teki sıkılaşmayı sert bir tesirle yaşayan gelişmekte olan piyasalar açısından verilecek iletiler bilhassa değer sunuyor.
Fed’in 2022 sıkılaşma patikası Bloomberg HT’de Sabah Raporu programında da ele alındı.
Açıl Sezen ve Gökhan Şen geçtiğimiz periyotlardaki mali sıkılaşma ile piyasaların şu evrede karşı karşıya olduğu mali sıkılaşma ortasında önemli farklar olduğuna dikkat çekti.
Şen, sıkılaşma döngüleri ortasındaki farkları şöyle yorumladı:
Geçtiğimiz yıllarda bir bilanço resesyonu olduğu için farklıydı. Bugün sistemdeki aşkın rezervlerin getirisi ve götürüsü çok farklı bir durumda. Fed’in bono alıyor olması, Fed para basıyor piyasaya sürüyor üzere bir durum oluşturmaz. O vakit sert satışlar gelmezdi. Bugünün farkı biraz krediler bacağında canlanma var zira özel kesim finansal olarak daralmıyor. Aşkın rezervler dönüp kredi olursa, bu sefer enflasyonu hiç denetim altına alamazsın. Bunu sistemde bırakıp üstüne faizleri arttırdığı vakit o kadar para ödemek zorunda kalıyorsun bu da hazineden gidiyor. Faiz artışları Mart’ta başlar. Haziran’da, Eylül’de ve Aralık ile birlikte dört faiz artışı olur. Piyasa beklentisi bu tarafta.
Finansal şartlar daha da daralırsa bu birtakım sorunlara yol açabilir. Bilanço sıkılaşma bildirisinin verileceğini lakin o günün bugün olmadığını söylemesini bekliyorum. Bugün bu mevzuyu konuşursa riskli varlıklar bu durumdan etkilenir. Geçen seferki mali sıkılaşma ile bugünkü nakdî sıkılaşma ortasında piyasa açısından önemli farklar var. Operasyonun nasıl yapıldığını gördük. Bu sebeple nasıl bir şey olduğunu artık biliyoruz. İkincisi, rehberlik tarafından da işi uygun götürüyorlar. Savrulma var lakin ne olduğunu söyleyerek bu işi yapıyorlar. Fevkalade bir dönüşüm gerçekleştirdiler.
2013’te ne olmuştu?
2008 finansal krizi tüm dünyada tesirini hissettirirken merkez bankalarının, ağır resesyondan kaçınmak ve finans piyasalarını yine olağan işleyişine kavuşturmak hedefiyle, krize birinci yansıları siyaset faizlerini sıfır düzeyine çekmek ya da yaklaştırmak olmuştu. Birtakım faizler ilerleyen devirlerde eksiye bile geçmişti.
Bunun da sorunu çözemediği görülünce, olağan dışı metotlar gündeme gelmişti. Başta ABD ve İngiltere olmak üzere, Japonya ve Avrupa merkez bankaları varlık alımları yoluyla ekonomiyi canlandırmaya ve deflasyon sarmalından kaçınmaya çalışmışlardı.
Olağan dışı önlemlere en âlâ örnek, bilançosunun yaklaşık dört kat büyümesine neden olan Fed’in tahvil alım programlarıydı.
Krizi önlemek için alınan önlemler sonucu, bilhassa 2010 yılından sonra, fonlar, güçlü büyüme gösteren ve daha uygun getiri imkanları sağlayan gelişen piyasalara akmaya başlamıştı.
Gelişen piyasalara yönelen bu fonlar birtakım ülkeler üzerinde konsantre oldu ve net sermaye akışının yüzde 90’ı Brezilya, Çin, Hindistan, Endonezya, Meksika, Peru, Polonya ve Türkiye’ye yönelmişti.
2013 yılının ilkbaharında ABD iktisadının güçlendiğine ait işaretler gelmesi, periyodun Fed Lideri Ben S. Bernanke’nin 22 Mayıs 2013’te Kongre’de yaptığı konuşmada, yılın ilerleyen devirlerinde, varlık alımlarının suratında yavaşlamaya gidilebileceğini söylemeye yöneltmişti.
Bernanke’nin bu açıklamasını 19 Haziran’daki basın toplantısında da tekrarlaması ile birlikte, uzun vadeli ABD tahvil faizleri süratli bir yükseliş gösterirken, dolar başka para üniteleri ve bilhassa gelişen ülke paraları karşısında güçlenmişti. 2013 yılının yaz periyodundaki bu sert hareketlere, varlık alımlarının azaltılmasının yarattığı öfke manasına gelen “taper tantrum” dendi.
Bu açıklamanın akabinde piyasalarda sert bir satış dalgası yaşandı. Türk varlıkları da bu satış dalgasından etkilendi ve Dolar/TL kuru 1,80’den 2,33 düzeyine kadar yükselmişti.
