Çelik piyasaları ‘doğuya ve batıya bölünüyor’

Evrim KÜÇÜK

Global karbon emisyonlarının yüzde 11’inden ve sera gazı emisyonlarının yüzde 7’sinden tek başına sorumlu olan demir-çelik dalında korbonsuz üretim hedefl eri, çeliğin ticaretine ve fiyatlandırılmasına yansıyor. Çin’in ihracat pazarlarındaki azalan rolü, öbür oyuncuların ikili yahut bölgesel ticaret muahedeleri yapmalarının önünü açarken, fiyatların da farklılaşmasına neden oluyor. AB ile ABD ortasında 1 Ocak’ta yürürlüğe girecek yeni tarife kotalarının tesirinin de dalga dalga yayılması bekleniyor.

Çelik üreticileri birliği CISA’YA nazaran, Çin’in ham çelik üretimi Ekim ayında 44 ayın en düşük düzeyine geriledi. İhracat da 11 ayın en düşük düzeyinde gerçekleşti. Asya devi üretimi karbondan arındırmak ve daha sürdürülebilir büyümeyi benimsemek için kömürle elde edilen elektrik kullanımını engellemek için alüminyum üretimini de yavaşlattı. Platts Metals Analytics’in baş analisti Paul Bartholomew’e nazaran, bu yılki çelik ve alüminyum üretim kesintileri çok kapasiteyi dizginlemek ve piyasalar üzerinde daha fazla denetime sahip olma emeli taşıyor. İç piyasaya odaklanmak isteyen Çin, çok kapasitesini ihraç etmek istemiyor. Çin’in bitmiş çelik ihracatı, 2015’teki 110 milyon tonluk tepesinin akabinde yıldan yıla geriledi ve 66 milyon ton düzeyine indi. Daha düşük ihracat düzeyleri, başka kimi ülkelerdeki çelik üreticilerinin iç pazar hisselerini geri kazanmalarına ve ayrıyeten global navlun piyasasına bağımlılıklarını azaltmalarına imkan sağladı. Çin’in mayıs ayında inşaat demiri ve sıcak haddelenmiş rulo da dahil olmak üzere 146 eser tipinin ihracatında yüzde 13’lük katma bedel vergisi indiriminin kaldırılması bu eğilimi hızlandırdı. Alıcılar, bölgesel tedarik kaynağı aramaya zorlanırken, AB ve ABD’deki çelik fiyatları yükselişe geçti.

Section 232 değişimi dalga dalga yayılıyor

Çin’in ihracat pazarlarındaki azalan rolü, başka oyuncuların ikili yahut bölgesel ticaret mutabakatları yapmalarının önünü açtı. Bartholomew, “Çoğu ülkenin pandemi ve kilitlenmelerin birinci dalgalarından çıktığı geçen yılın ortasından bu yana, global çelik piyasaları büyük ölçüde doğu ve batıya bölündü” dedi. “ABD ve AB’deki çelik fiyatları, büyük ölçüde arz kısıtlamaları ve aşağı istikametli talepteki toparlanma nedeniyle rekor düzeylere yükseldi. Çin ve Hindistan’daki fiyat artışları ise Batı’nın gerisinde kaldı. Çin’de çelik fiyatları yılbaşından bu yana yüzde 9 civarında artış gösterdi ve 4.630 yuan/ton düzeyine geldi. Sıcak haddelenmiş çelik fiyatı da 650 dolar civarından 750 dolara yaklaştı.

Kuzey Amerika’da çelik fiyatları neredeyse yüzde 40 artışla 1.000 dolar civarından 1.400 doların üzerine tırmandı. Bu, Hindistan’ın ABD’ye ve bilhassa AB’ye çelik ihracatını artırmasına neden olurken, Vietnam üzere ülkeler de ABD’yi amaç almaya başladı.

İkili mutabakat Ekim ayı sonlarında açıklandı ve ABD’nin AB menşeli çelik ve alüminyuma yönelik Section 232 ithalat tarifelerinin 1 Ocak 2022’den itibaren tarife kotaları (TRQs) ile değiştirilmesinin çelik ticareti üzerinde dalga dalga yayılan tesirleri neden olacağı belirtiliyor. AB, birtakım ABD mallarının ithalatına ait vergileri askıya alacak; İngiltere AB’nin emsal bir muahede peşine düşmesi bekleniyor ve ABD ile Japonya da ikili bir muahedeyi müzakere ediyor. Öbür bölgelerde de emsal eğilimler gözlemleniyor. Örneğin Meksika, yerli endüstriyi desteklemek için Haziran 2022’den itibaren ithal edilen çeliğe yüzde 15 vergi uygulayacak.

AB’nin iklim değişikliğiyle çaba kapsamında oluşturduğu ve 2023’te devreye girecek olan Hudutta Karbon Düzeneği da çeliğin bölgeselleşmesini ve karbondan arındırılmasını teşvik edecek bir gelişme olarak gösteriliyor.

Hurda Avrupa’da vergilerle karşılaşıyor

Lokal tedarik zincirlerini optimize etmek için demir hurda pazarlarında da bölgeselleşme bekleniyor. Hurda, yüksek fırın yolu ile çelik üretiminden çok daha az karbon ağır olan elektrik ark ocağı çelik üretimi için gerekli. Atık sevkiyatlarına ait revize edilmiş bir mevzuat uyarınca, 2024’ten itibaren AB üçüncü ülkelere hurda metal ihracatına, atıkları sürdürülebilir bir formda yönetebileceklerini kanıtlamaları halinde müsaade verecek. AB, 2020 yılındaki 17,4 milyon tonla dünyanın en büyük demir hurdası ihracatçısı pozisyonunda. Bu ortada Ukrayna, 2022 başından itibaren çelik hurda ihracatına ait gümrük vergisini üç kat artırarak 180 euro/ton düzeyine çıkaracak. Rusya, demir hurdası ihracatına gümrük vergisini ocak ayından itibaren 180 gün boyunca geçerli olmak üzere 100 euro/ ton ya da yüzde 5 düzeyine yükseltecek. Bu da ihracata fiilen yasak getirmesi manasına geliyor. Asya hurda piyasalarında ise 2022’de zayıf bir görünüm bekleniyor. Vietnam ve Güney Kore üzere ülkelerde bölgesel tedarik zincirini önemli formda bozan artan COVID-19 nedeniyle 2022’de hurda pazarının baskı altında kalması bekleniyor. Japon hurda piyasasının ise güçlü iç talep nedeniyle 2022’de güçlü seyretmesi bekleniyor.