Çin ‘sıfır COVID’den şaşarsa işi zorlaşır

Hilal SARI

Dünya genelinde bilhassa Batı’da birçok iktisat aşıların sağladığı bağışıklık ve temel hijyen, maske, ara üzere tedbirlerle ekonomilerini neredeyse büsbütün açmış durumda. İngiltere, Danimarka ve Hollanda üzere birtakım ülkelerde kısıtlamaların neredeyse tamamı kaldırıldı. Türkiye de dahil birçok ülkede karantina mühletleri kısalıyor, temaslılar karantinaya bile alınmıyor ve temas-takip adımları neredeyse büsbütün bırakılıyor. Lakin hem Pekin Kış Olimpiyatları hem de Çin Yeni Yıl tatili hazırlığındaki Çin, ‘sıfır COVID’ siyasetlerine hala sıkı sıkıya bağlı.

Çin Devlet Lideri Xi Jinping liderliğindeki Çin Komünist Partisi 1,4 milyarın üzerinde nüfusa sahip ülkede pandeminin birinci yılında yaşanan büyük bir salgını bir daha yaşamak istemiyor. Kamu sıhhati uzmanları da Çin’in sıhhat sisteminin yetersizliğinin, yurtiçinde geliştirilen aşıların aktifliğinin daha düşük olmasının ve ağır hastalığa yatkın yaşlı nüfusunun sayıca yüksek olmasının bu politikayı gerekli hale getirdiği görüşünde. Hong Kong Üniversitesi’nden virolog Jin Dongyan “(2020 yılında) Wuhan’da olanlardan dehşete düştüler ve tekrar tıpkı şeyin olmasından hakikaten korkuyorlar” diyor. Bu yüzden de Çin’in hudutları dış dünyaya 2 yılı aşkın müddettir kapalı. İş adamlarına ve ailelerine çok daha az vize veriliyor, ülkeye girişlerde 3 haftayı bulan mecburî karantina hala yürürlükte. Ülkedeki pasaport müracaatları 2019 yılında 2018’deki 30 milyondan 34 milyona yükseldikten sonra 2021’de yalnızca 1 milyon pasaport verildi. 1 Şubat’ta başlayan ve 15 gün sürecek olan Çin Yeni Yılı tatilinde pandemi öncesinde yaklaşık 300 milyon göçmen personel memleketlerine dönüyor ve ülke içinde gibisi görülmemiş bir insan hareketi görülüyordu.

Pandemi başlayalı 2 yıl oldu lakin Çinli otoriteler Omicron’la 2.000’e kadar yükselen günlük hadise sayısını bastırmak için bu seyahatlere de kısıtlama getiriyor. Hatta otoriteler ve şirketler seyahat etmemeyi tercih edenlere ekonomik teşvikler de sunuyor. Otoriteler eyaletler ortası seyahat yapılmamasını tavsiye etti ve bazen Xian üzere büyük kentlerde kitlesel karantinalar uyguladı. Hudutlarda çok sıkı denetimler yapılıyor. The Guardian’a konuşan bir vatandaş “Kaldığım yerde salgın yoktu ve en az 10 defa nükleik asit testi yaptırdım. Neden hala memleketime gidemiyorum” diyor. Yurtiçi seyahat gittiğiniz yerde karantinaya alınma riski de taşıyan bir hareket. Aralıktan bu yana 20 milyondan fazla insan mecburî karantinalarda ve meskenlerden yalnızca haftada bir kere çıkılmasına müsaade verilen yerler var. Kitlesel testlerle ve gelişmiş temas takip teknolojileriyle Çin hedefl i karantinalarına hala devam ediyor.
Yeni karantina tesisi inşalarına başlandı

ABD’li yatırım bankası Jeff eries’in Hong Kong’daki araştırma ünitesinin yöneticisi Simon Powell, Çin’in büsbütün açılma planının olmadığını ve bilinmeyen müddetle kapalı kalmaya devam edeceğini söylüyor. Pekin’in kent idarelerine süratli bir formda yeni devlete ilişkin karantina tesisleri inşa etme talimatı vermesi, kimi uzmanlara nazaran önümüzdeki periyotta daha da sıkı denetimlerin gelebileceğinin sinyali.

Çin aşılarının müdafaası düşük

Çin’in sıfır COVID siyasetlerine bu kadar bağlı kalmasının bir nedeni de Sinopharm ve Sinovac inaktif aşılarının bilhassa Delta ve Omicron üzere COVID-19’un daha bulaşıcı varyantlarında mRNA aşılarına nazaran müdafaasının daha düşük olduğunun birçok bilimsel çalışmayla da kanıtlanmış olması. 1,4 milyar nüfuslu ülkede şimdiye kadar 3 milyardan fazla doz uygulandı. Ayrıyeten Çin gelişmekte olan ülkelere gönderdiği 1,6 milyar doz aşıyla dünyanın en büyük aşı ihracatçısı da oldu. Çinli yetkililer bu aşılarla 200 milyon enfeksiyon ve 3 milyon can kaybının önlendiğini varsayım ediyor.

BioNTech’e hala onay vermedi

Hong Kong Üniversitesi’nde aralık ayında yayınlanan bir çalışma iki doz Çin aşısı olmuş bireylerin hatırlatma dozunu BioNTech- Pfizer aşısından olmasını tavsiye etti. Çalışmanın başındaki virolog Malik Peiris “Omicron’u alt edebilmek için Sinovac olmuş herkesin bir mRNA aşısı da olması gerekiyor” diyor. Ama kendi mRNA aşısını geliştirmekte olan Çin şimdi BioNTech aşısına acil kullanım onayı vermedi – BioNTech Çin’deki Fosun Pharma’ya aşının üretimi için işbirliği yapmış olmasına karşın. Lakin birçok uzmana nazaran Çin aşı ithalatına bağımlı olmamak için yerli mRNA aşısının üretimini bekliyor. Yeniden Hong Kong Üniversitesinden biyoetikçi (biyoloji ve tıptaki gelişmelerden doğan etik sıkıntıları inceleyen bilim insanı) Calvin Ho “Mevcut aşılarla Çin’in sıfır COVID siyasetinden çıkış olmaz” diyor.

Tedarik zincirlerini tekrar sıkıştırması ihtimal dahilinde

Çin’in ülkede salgının denetimden çıkmaması için uyguladığı bu siyasetler hem limanlarda hem de havalimanlarında değerli aksamalara da yol açabiliyor ve bu durum global tedarik zincirleri için tehdit olmaya devam ediyor. ABD Merkez Bankası Lideri Jerome Powell bile son faiz toplantısının akabinde yaptığı açıklamalarda “sıfır COVID” siyasetlerini tedarik darboğazları için aşağı istikametli bir risk olarak nitelendirdi. Çin’in Kış Olimpiyatları ve Çin Yeni Yıl tatili öncesinde aldığı birtakım sıkı tedbirler hava kargoda yüzde 50’ye varan fi yat artışları getirirken, kimi büyük limanlarda da birikmelere yol açıyor. Tedarik zinciri risk zekası şirketi Supply Wisdom’un lideri Atul Vashista “Limanlar hala açık olmasına karşın – zarurî karantina ve test üzere – birtakım kısıtlamalar nakliyat dalını yavaşlatmaya ve gecikmelere neden olmaya devam ediyor” diyor.

Avustralya maden bölgesinde ‘sıfır COVID’den şaşmıyor

Hadiselerin yayılmaması için çok katı tedbirler izleyen tek ülke Çin değil. Asya’da birçok ülkede kısıtlamalar ve Batı’ya göre daha sıkı test-takip siyasetleri Omicron dalgasının çok daha hafi f geçmesini sağlıyor. Ayrıyeten bir Batı iktisadı olarak bilinen Avustralya da global emtia zincirlerinde kritik ehemmiyete sahip madenleri korumak için ülkenin batısında ‘sıfır COVID’ siyaseti izliyor. Dünyanın en büyük demir cevheri ve lityum ihracatçısı bu hafta Batı Avustralya eyaletinde sonları açacaktı lakin Omicron olaylarındaki artış açılma planlarını bir defa daha erteletti. BHP, Rio Tinto, Fortescue Metals Group ve Hancock Prospecting üzere madencilik şirketleri bölgede demir cevheri, nikel, lityum ve altın madenleri işletiyor. Geçen hafta bir tren kondüktörü olumlu çıkınca BHP’nin demir cevheri madeninde 70 çalışan karantinaya alındı.

Sıhhat altyapısı Batı kadar güçlü değil

Çin’in sıhhat harcamaları, kısıtlamaları kaldıran Batı ülkelerinin altında ve kişi başına düşen hastane yatak sayıları da ABD ve İngiltere üzere birçok gelişmiş ülkedeki kadar yüksek değil. İngiltere, ABD ve Japonya üzere ülkelerde GSYH’nin en az yüzde 10’una denk gelen sıhhat harcamalarına karşılık Çin’deki sıhhat harcamalarının GSYH’deki hissesi yaklaşık yüzde 5. Kişi başına düşen ağır bakım yatak sayısı ise OECD ortalamasının dörtte biri seviyesinde. Almanya’da 100 bin şahsa 35’e yakın ağır bakım yatağı düşüyorken, bu sayı ABD’de 25’in üzerinde, OECD ortalamasında 10’un üzerinde, Çin’de ise 5 bile değil. Ayrıyeten kimi uzmanlar Çin’in sıfır COVID siyasetini tek partiyle yönetilen ülkede siyasi bir atak olarak görüyor. Brookings Enstitüsü’nden Çin’in yurtiçi siyasetlerinde uzman Diana Fu, Çin Komünist Partisi’nin meşruiyetini garantilemek için pandemiyi ne kıymetine olursa olsun denetim altında tutmayı amaçladığını aktarıyor.