Ekonomik durum, halkın 1 numaralı sorunu oldu!

Kadir Has Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Kümesi ile Küresel Akademi iştirakinde geliştirilen “Türkiye Eğilimleri Araştırması”nın 2021 yılı saha çalışmaları 23 Ekim-5 Kasım 2021 tarihleri ortasında Akademetre Araştırma ve Stratejik Planlama tarafından gerçekleştirildi.

Araştırma kapsamında Türkiye temsiliyetine sahip 26 vilayette (İstanbul, Ankara, Konya, Bursa, Kocaeli, İzmir, Aydın, Manisa, Tekirdağ, Balıkesir, Adana, Antalya, Hatay, Zonguldak, Samsun, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, Trabzon, Gaziantep, Diyarbakır, Mardin, Malatya, Bitlis, Erzurum, Ağrı), kent merkezlerinde ikamet eden 18 yaş ve üzeri 1.000 kişi ile görüşüldü.

Dönüşümü anlamak için…

“Türkiye Eğilimleri 2021” araştırmasının sonuçları 4 Ocak 2022 günü Prof. Dr. Mustafa Aydın, Prof. Dr. Mitat Çelikpala, Prof. Dr. Erinç Yeldan, Prof. Dr. Murat Güvenç, Prof. Dr. Osman Z. Zaim, Prof. Dr. Banu Baybars Hawks, Dr. Öğretim Üyesi Kerem Yıldırım, Dr. Öğretim Üyesi Berkay Ayhan, Dr. Öğretim Üyesi M. Kerem Çoban ve Sezen Kaya’dan oluşan araştırma takımının düzenlediği toplantıda kamuoyuyla paylaşıldı.

Türkiye Eğilimleri araştırmasının, 11 yıldır topladığı veri ile Türkiye’nin dönüşümünü anlamak ve takip etmek için çok kıymetli bir kaynak sunduğunu söz eden Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Küresel Akademi Genel Koordinatörü Prof. Dr. Mustafa Aydın, “Bu çalışma ile Türkiye’nin toplumsal, ekonomik, siyasi, kültürel değişimleri ve halkın ömür alışkanlıkları objektif bir biçimde ölçülüyor; Türkiye’nin toplumsal değişiminin takibi ve öngörülmesi mümkün oluyor. Kadir Has Üniversitesi ve Küresel Akademi olarak bu türlü bir araştırmayı gerçekleştirmekten büyük memnunluk duyuyoruz” dedi.

Coğrafik bölgelere nazaran eğilim

Araştırma sonuçlarına nazaran Türkiye halkının gündemindeki en kıymetli problem yüzde 22,7 ile “ekonomide yaşanan sorunlar” olarak tespit edildi. Sıralamada ikinci sırayı, oranı yüzde 6’dan yüzde 17,9’a yükselen “mülteciler” alıyor.

2020’de birinci sırada yer alan “Koronavirüs salgını” ise 2021’de %15,8’lik oranıyla üçüncü sıraya gerilemiş gözüküyor. Dördüncü sırada yer alan “hak ve özgürlüklerin sınırlanması” %12,3’ten %7,3’e; beşinci sıradaki “terörle mücadele” ise %8’den %7,2’ye düşmüş. Bu hususları %0,1 ile “eğitim” takip ediyor.

Sonuçları coğrafik bölgeler bazında incelediğimizde, Akdeniz ve İç Anadolu’da ekonomik meseleler, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da mülteciler, Marmara ve Ege’de Koronavirüs salgını, Karadeniz’de ise terör ön plana çıkıyor.

Geçim düşüncesi kaygısı

2020-2021 araştırma sonuçlarını karşılaştırdığımızda, “Kendimi/ailemi geçindiremiyorum” diyenlerin oranı %51,1’den %57,2’ye ve “Ekonomik olarak daha makus durumdayım” diyenlerin oranı %51,8’den %55,4’e yükselmiş gözüküyor. Borçlarının düzeyinden tasa duyanların oranı %48,9’dan %45,8’e düşerken, gelirinin aylık tüketim harcamalarını karşılamaya kâfi olduğunu düşünenlerin oranı %33,4’ten %40’a çıkıyor.

İştirakçilerin gözünden Türkiye’de yakın periyotta yaşanan ekonomik zorlukların temel nedenlerine bakıldığında birinci üç sırayı “faizlerin yüksek olması” (%20 ,7), “yüksek dış borçlanma” (%14,8) ve “göçmen ve mülteciler” (%14,4) alıyor.

İktisatta en değerli hususlar

Türkiye iktisadı açısından değerli görülen hususlar ortasında ise faizlerin yüksekliği (%85,6), enfl asyonun yüksekliği (%84,7), besin eserleri fiyatlarında artış (%82,3), Türk Lirası’nın paha kaybetmesi (%81,9), kira/ev fiyatlarında artışlar (%80,4), işsizlik (%79,6), vergi oranlarının yüksekliği (%79,3), dış siyasette yaşanan düşünceler (%79,1), dış borçların yüksekliği (%78,9) ve gelir dağılımındaki eşitsizlik (%78,7) üzere ögeler dikkat çekiyor.

Türk halkının yalnızca %5,4’ü “Aylık muhtaçlıklarını karşıladıktan sonra tasarruf yapma imkânı” olduğunu belirtirken, tasarruf yapma formülü olarak açık orta “Altın alırım” (%54,6) ve “Döviz alırım” (%38) birinci iki sırayı paylaşıyor. Buna karşılık “TL olarak bankada faiz hesabında değerlendiririm” diyenler %14,5’te, “Borsada değerlendiririm” diyenler %10,3’te kalıyor.

Siyasi yelpazedeki durum

Türk halkının siyasi yelpazedeki yerini de ortaya koyan araştırmada, “Kendinizi siyasi görüşünüz açısından nasıl tanımlarsınız?” sorusuna en çok “muhafazakâr” cevabı veriliyor (%27,5). Bu tarifi “milliyetçi” (%19,9) ve “Kemalist” (%19,2) takip ediyor. Kendisini “Siyasal İslamcı” olarak tanımlayanların oranı (%9) geçen yıla nazaran değerli bir değişiklik göstermezken, “sosyal demokrat” diyenlerin oranı %13,9’dan %8,3’e düşmüş; buna karşılık “Kemalist” olarak tanımlayanlar %10,3’ten %19,9’a yükselmiş gözüküyor.

Kendini “muhafazakâr” yahut “siyasal İslamcı” olarak tanımlayanlar bilhassa 41-55 yaş ortasında; “milliyetçi” yahut “Kemalist” olarak tanımlayanlar ise 18-20 yaş ortasında öne çıkıyor. “Muhafazakâr” yahut “siyasal İslamcı” olduğunu belirtenlerin toplamında yıllar içinde yaşanan değişime baktığımızda ise en yüksek oranı yakaladığı 2017’de %47,4 olarak kaydedilirken geçtiğimiz yıl %34,6’ya kadar düştüğünü, bu yıl ise hafif bir yükseliş yakaladığını (%36,5) görüyoruz.

Siyasi idarede tercih farkı

Ülkenin idare stili olarak iştirakçilerin %55,7’si Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni tercih ederken, %44,3’ü Parlamenter Sistem’i benimsediğini belirmiyor. Bu oranların geçen yıla nazaran kıymetli bir değişiklik geçirmediği görülüyor.

Öte yandan, kendilerine sunulan yönetimsel sözleri değerlendirmeleri istenen iştirakçilerin %55,3’ü (2020’de %60,8) “Demokratik siyasal sistem ile yönetim” tercihini çok âlâ ve uygun olarak değerlendirirken, %51,2’si (2020’de 46,6) “Parlamento ve seçimlerle uğraşmak zorunda kalmayan güçlü bir öndere sahip olmak” tercihine olumlu yaklaşıyor. Bunları %38,2 ile “Hükümet yerine uzmanların, ülke için en yeterli olduğuna inandıkları şeyi yapmaları”, %28,1 ile “Ülkeyi dini başkanların yönetmesi” ve %25,2 ile “Ülkeyi ordunun yönetmesi” şıklarını olumlayanlar takip ediyor.

Misal halde, iştirakçilerin %58,4’ünün “Gençlere Türk milletinin manevi kıymetlerine sahip çıkmayı öğretmenin demokrasi eğitimi vermekten daha önemli” olduğunu belirttiği görülüyor. Öteki taraftan iştirakçilerin %50,3’ü (2019’da %35,5) “Türkiye demokratik bir ülkedir” önermesine katıldıklarını belirtiyor.

Erken seçim ve tercihler

İştirakçiler “Haziran 2023’te yapılması öngörülen cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimlerinin öne alınmasına gerek var mıdır?” sorusuna %64,5 oranında “Hayır” cevabını veriyor. Erken seçimin yapılmasını gerekli görüp “Evet” diyenler (%16,9) ortasında, idarenin değişmesi, iktisat, sistemin makus olması, genel durumunun berbat olması ve adalet olmaması üzere münasebetler öne çıkıyor.

“İdeal bir Cumhurbaşkanının sahip olması gerektiği düşünülen özellikler” sıralamasında bu yıl “Başarılı bir siyasi geçmişi olmalı” önermesi 5 sıra yükselerek %70 ile 1. sıraya yerleşirken, onu sırasıyla “Yönetim deneyimi olması” (%68,8), “Dürüst ve ahlaklı olması” (68,7), “Yüksek kıymetlendirme marifetine sahip olması” (67,9) ve “Halk ile iç içe olması” (67,5) ve takip ediyor.

En çok itimat duyulan kurumlar

Araştırma sonuçlarına nazaran, Türk halkının en güvendiği kurumlar sıralamasında son yıllarda birinci üç kendi ortasında yer değiştiriyor: 2021’de Polis %65,4 ile birinci sıraya yükselirken, onu ikinci sırada Jandarma (%65,4) ve üçüncü sırada Türk Silahlı Kuvvetleri (%62,4) takip ediyor. Türkiye Büyük Millet Meclisi (%57) dördüncü, Cumhurbaşkanlığı (%56,9) da beşinci sırayı alıyor.

Geçtiğimiz yıl birinci kere ölçülen Türk Tabipleri Birliği bu yıl oranını yükselterek altıncı sıraya yerleşirken (%56,7), listenin devamındaki Ulusal İstihbarat Teşkilatı, Anayasa Mahkemesi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Türkiye İstatistik Kurumu, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Barolar üzere kurumlara itimat geçen yıla oranla hafif artış gösteriyor.

Dış siyasette hükümetin karne notları yükseliyor

Hükümetin dış siyasetini başarılı bulma oranı 2019’da %28,5, 2020’de ise %46,5 olarak kaydedilmişti. Bu yıl yükseliş devam ediyor ve iştirakçilerin %50,6’sı hükümetin dış siyasetlerinden şad olduğunu lisana getiriyor. Bununla birlikte hükümetin Suriye siyasetlerindeki memnuniyetsizlik giderek artıyor. Suriye konusunda izlenen siyasetleri başarılı bulanların oranı 2019’da %36, 2020’de %32,1 olarak kaydedilirken 2021 araştırmasında bu oran %27,4’te kalıyor. Başarısız bulanların oranı ise bu yıl %23,6’dan %38,1’e yükseliyor. Dış siyasette Türkiye’nin işbirliği yapması gerektiği düşünülen ülkeler ortasında birinci sırayı bu yıl %17,5 ile Müslüman Ülkeler alıyor. Rusya kıymetli bir yükseliş kaydederek ikinci sırada (%16,4) geliyor. Geçtiğimiz iki yılın araştırmalarında (%24,6 ve %19,5’lik oranlarla) birinci sırada yer alan Türki Cumhuriyetler ise bu yıl %14,1 ile üçüncü sıraya geriliyor. Bu ülkeleri ABD (%14,1), AB Ülkeleri (%12,7) ve NATO Ülkeleri (%10,1) takip ediyor.

Türk halkının ABD’ye bakışı

Türk halkının tehdit olarak algıladığı ülkeler sıralamasında uzun vakittir birinci sırayı bırakmayan ABD, bu yıl sıralamada üçüncülüğe (%56,1) geriliyor ve yerini Ermenistan’a veriyor (%60,9). İkinci sıradaki İsrail (%60,5) ve dördüncü sıradaki Irak (%49,6) hala değerli tehditler olarak görülmekle birlikte, 2021 tehdit algısında temel çıkışı %36,4’ten %44,6’ya yükselen oranı ile Güney Kıbrıs Rum İdaresi kaydediyor. Öte yandan, “Türkiye’nin yabancı ülkelerde asker bulundurmasına takviye, %29,1 ile bugüne kadarki en düşük oranı yakalarken, “Türkiye’nin hudut ötesi operasyonlarına destek” de %33,7 ile tekrar bugüne kadarki en düşük oranında tespit ediliyor.