“Ekonomik Zorluk Analiz” endeksi oluşturuldu

Mehmet KAYA

SPM tarafından oluşturulan EZA endeksi, Türkiye için ekonomik zorlukları tahlil edecek. TOBB ETÜ Toplumsal Siyasetler Uygulama ve Araştırma Merkezi (SPM) Türkiye için “Ekonomik Zorluk Analiz” endeksi (EZA) oluşturdu. SPM Yöneticisi Prof. Dr. Serdar Sayan, yeni endeksi birinci defa DÜNYA’ya açıkladı. Dört farklı versiyonu olan EZA’daki artışlar ekonomik sorunun arttığı manasına gelecek.

SPM tarafından Türkiye’ye mahsus olarak oluşturulan EZA, memleketler arası literatürde sefalet endeksi olarak bilinen ve yaygın olarak kullanılan endeksi genişletiyor. Hesaplama sistemi olarak literatüre de bir birincisi kazandıran endeks hakkında SPM Yöneticisi Serdar Sayan şu bilgileri verdi: “Bilindiği üzere, sefalet endeksi, tüketici enfl asyon oranı ile işsizlik oranının toplamlından oluşuyor. Bu istikametiyle, işgücü piyasasında ekonomik ıstıraba yol açan yegane sorunun işsizlik olduğu kabulüne dayanıyor. Meğer, Türkiye’de istihdamın düşük kalitesi de değerli bir sorun. Kaldı ki salgın sonrası periyotta, klâsik işsizlik oranlarının ölçümü bütün dünyada sıkıntılı hale geldi. Bu yüzden, EZA Endeksi ekonomik zorluk yaratan enfl asyon ve işgücü piyasası meselelerinin nabzını daha yakından tutmaya müsaade veriyor. Düşük kaliteli istihdamı bu tıp bir sefalet endeksine katmak dünyada birinci defa yapılıyor. Bu yaklaşımımızın, öbür ülkelere de örnek olabileceğini düşünüyorum.”

Sayan, endeksin sunduğu bilgilerin gelecek devirde çok değerli hale geleceğini vurgulayarak; işsizliğin yüksek düzeylerde seyrettiği, enfl asyonun çok yükseldiği ve eğreti istihdam oranının salgın periyodundaki yükselişiyle, EZA’nın izlenmesi gereken bir bilgi olarak ortaya çıktığını kaydetti.

EZA kapsamında 4 farklı endeks hesaplanacak

EZA bedellerinin, ekonomik ve toplumsal siyaset üretim süreçleri için çok kıymetli bir girdi teşkil edeceğini kaydeden Prof. Dr. Sayan, “EZA endeksinin 4 versiyonu da tüketici enfl asyonu, işsizlik ve eğreti istihdam göstergelerinden oluşuyor. Endekslerden ikisi, işsizlik göstergesi olarak tarım dışı işsizlik oranını, öbür ikisi ise genel işsizlik oranını hesaplamalara dahil ediyor. Ayrıyeten, farklı versiyonları hesaplarken, eğreti istihdamın 15 yaş üstü, çalışma çağındaki nüfusa oranını ve toplam istihdam içindeki hissesini başka ayrı göz önüne alıyor. Her 4 endeks de sefalet endeksiyle yüksek bir korelasyon gösterirken, ek bilgiler de sunuyor” dedi.

Endeksin, profesyoneller için tüketici enfl asyonu oranı, genel ve tarım dışı işsizlik oranları ile istihdam oranı üzere üç değerli makroekonomik göstergenin toplu seyrini kolaylıkla bir bakışta izleme imkanı verdiğini kaydeden Serdar Sayan, vatandaşlar için ise endeksin yükselişinin bilhassa dar gelirlilerin karşılaştığı ekonomik zorlukların arttığı manasına geldiğini anlattı. Serdar Sayan, “Endeksteki artış oranı ne kadar yüksekse yaşanan zorluklardaki artışın da o kadar şiddetle hissedilir olacağını söylemek mümkün. Aslında ekonomik zorluk tahlili sözcüklerinin kısaltması olana EZA Türkçe’de tıpkı vakitte eza çekmek, eziyet çekmek tabirini de çağrıştırıyor” diye konuştu. SPM Yöneticisi Serdar Sayan, “Vatandaş, genel enfl asyon ölçümünün kendi hayatındaki fiyat artışlarını göstermemesinden şikayet ediyor, EZA bu şikayete bir karşılık verecek mi?” sorusuna ise “Hayır, biz TÜİK’in verileni kullanıyoruz. Hasebiyle endekslerimizdeki enfl asyon bileşeni lakin TÜİK hesaplamaları kadar gerçekçi. Yani TÜİK hesaplamaları bu sıralar sıkça argüman edildiği üzere, enfl asyonu saptırıyorsa bizim endeksimiz de ister istemez o saptırılmış bedellere dayalı oluyor. Fakat kelam konusu argümanlar yanlışsız olsa bile endeksler, eğilimleri ve eğilimlerin tarafını gerçekçi olarak saptıyor.” diye konuştu.

“Aralık devrinde sıçrama bekliyoruz”

EZA’nın işsizlik datalarının iki aylık gecikmeyle açıklandığını hatırlatan Serdar Sayan, bu nedenle Kasım 2021 periyodunu oluşturduklarını, 10 Şubat günü açıklanacak Aralık devri işsizlik datalarını kullanarak da güncellenerek kamuoyuna açılacağını vurguladı. EZA’nın aylık bir endeks olduğunu, salgın öncesi devri kavramak gayesiyle Ocak 2019’un baz ay olarak alındığını kaydeden Serdar Sayan, Kasım ve öncesindeki yarım, bir puanlık değişimlere karşılık, Aralık 2021’in endeksinde 10 puanlık bir sıçrama beklediklerini, aylık bilginin enfl asyonun yüksek seyri nedeniyle EZA’nın ilerleyen devirlerde de kıymetli bir kaynak olacağını anlattı.

EZA Kasım 2021’de 0,5 puan yükseldi

SPM EZA, Kasım 2021 periyodunda 4 alt endekste de yükseldi. Tarım dışı işsizlik oranının dikkate alındığı EZA 1 endeksi, bir evvelki aya nazaran 0,5 puan, EZA 2 endeksi ise istikamete tıpkı periyoda nazaran 1,5 puan yükseldi. SPM EZA 1 Endeksi, SPM’nin TÜİK datalarından hesapladığı Eğreti İstihdam Hissesinin (EİP)TÜİK TÜFE ve Tarım dışı İşsizlik Oranı aylık kıymetlerinin toplamına dayalı olarak hesaplanıyor SPM EZA 1 Endeksi, evvelki aya nazaran 0,5 puan artarak 96,5 oldu. SPM EZA 2 Endeksi, SPM’nin TÜİK datalarına dayalı hesapladığı Eğreti İstihdam Oranının (EİO) TÜİK TÜFEO ve Tarım dışı İşsizlik Oranı aylık bedellerinin toplamına dayalı olarak hesaplanıyor SPM EZA 2 endeks pahası evvelki aya nazaran 1,5 puan artarak 96,6 bedelini aldı.