Enflasyon, artırımlar sonrası yeni tepede: 48,7
Şebnem TURHAN
Tüketici enflasyonu aralık ayının akabinde ocakta da aylık çift haneli yükselişini sürdürdü ve yıllık enflasyon 19 yılın tepesinde kalmaya devam etti. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran ocakta aylık enflasyon yüzde 11,1 arttı ve yıllık tüketici enflasyonu yüzde 48,69’a yükseldi. Aralıkta yıllık enflasyon yüzde 36,08 düzeyindeydi. Üretici enflasyonu ise aylık yüzde 10,45 arttı ve yıllık üretici enflasyonu yüzde 93,53’e fırladı. Aralıkta üretici enflasyonu yüzde 79,89 düzeyindeydi. Piyasa şubatta enflasyonun yüzde 50’yi aşmasını beklerken zirve noktasının ise yüzde 60’ı aşabileceğini öngörüyor.
Taze zerzevat ve meyvede yüzde 20,82 aylık artış
Ocakta tüketici enflasyonuna ne fazla tesir yapan besin kümesinde aylık enflasyon yüzde 10,9 artarken bunun manşet enflasyona tesiri 2.76 puan oldu. Taze zerzevat ve meyvelerde aylık artış yüzde 20,82’ye çıkarken işlenmiş besinde ise aylık yükseliş yüzde 9,82 düzeyinde. Besin ve içeceklerde yıllık enflasyon ise yüzde 55,61 olarak hesaplandı. Besin kümesinde ekmekten peynire şekerden zerzevat ve meyvelere kadar çabucak hemen her hususta aylık yüksek artırımlar yaşandı. Piyasanın enflasyon beklentisinin aşılmasına da besin kümesindeki artış tesirli oldu.
Elektrik ocak ayı artırım şampiyonu
Konut kümesinde ocak başında hükümetin yaptığı artırımların tesiri büyük. Elektrik, su, doğalgaz artırımlarının ki elektrik yüzde 69,97 artırımla ocak ayının artırım şampiyonu da oldu tesiriyle konut kümesinde aylık enflasyon yüzde 18,91 arttı ve manşet enflasyona 2,67 puanlık tesir yaptı. Güçlü tüketim mallarında yaşanan çift haneli artışlar mesken eşyası kümesinde aylık enflasyonu 12,82 arttırdı ve bunun manşet enflasyona 1.13 puanlık artırıcı tesiri oldu. Sıhhatte ise kur güncellemelerinin tesiriyle fiyatlar yüzde 11,27 yükseldi ve manşet enflasyonu 0.36 puan arttırdı. Ulaştırma kümesinde hem araba fiyatları hem akaryakıt motorinde yüksek oranlı artışlar ile ulaşım fiyatlarına gelen artırımlar bu kümede enflasyonu yüzde 11,15 arttırdı ve manşet enflasyona tesiri 1.87 puan oldu.
Giysi ve ayakkabı enflasyonu tek düşen
Giysi ve ayakkabı kümesi ocakta aralık ayına nazaran enflasyonu gerileyen tek küme oldu. Lakin giysi ve ayakkabıda yalnızca yüzde 0,24’lük bir fiyat azalışı yaşandı ve bunun manşet enflasyona azaltıcı tesiri 0.02 puanda kaldı. Görece düşük aylık artış yaşayan harcama kümelerinden biri de haberleşme oldu. Haberleşme kümesinde cep telefonu ve tamiratındaki artışlar yükselişi getirdi. Yeniden cümbüş ve kültür, çeşitli mal ve hizmetler, lokanta ve oteller ile eğitim kümesinde da öteki kümelere nazaran daha düşük artışlar gözlendi.
Besin ve konutun tartısı azaltıldı
TÜİK her yıl ocakta yaptığı üzere bu yıl da ana harcama kümelerinin tartılarında değişikliğe gitti. Buna nazaran besin, içki ve sigara, konut, sıhhat, haberleşme ve eğitim kümelerinin enflasyondaki yükü düşürülürken giysi ve ayakkabı, mesken eşyası, ulaştırma, cümbüş ve kültür, lokanta ve oteller ile çeşitli mal ve hizmetler kümelerinin tartısı artırıldı. En yüksek tartı 0.63 puanlık gerileme ile yüzde 25,32’ye düşürülse de tekrar besin ve içecek kümesinde olmaya devam ederken elektrik, doğalgaz ve kira artışlarının yer aldığı konut kümesinin enflasyondaki yükü 1.24 puan indirimle yüzde 14,12’ye çekildi.
Enflasyon sepeti güncellendi, elektrik kademeliye geçti
TÜİK her yıl ocakta yaptığı üzere enflasyon sepetinde güncellemeye gitti. Buna nazaran 2022 yılında TÜFE mal ve hizmet sepetinden mısırözü yağı, öbür bakliyat (kuru barbunya), kayısı, kiraz, yeşil soğan ve kanepe çıkarıldı. Ayrıyeten, “elektrik ücreti”, “sigara”, “otomobil (dizel)”, “otomobil (benzinli)”, “otoban geçiş ücreti”, “şehirlerarası tren ücreti”, “cep telefonu görüşme ücreti”, “sıcak içecekler (servis edilen)”, “magazin ve dergi”, “’yurtiçi bir hafta ve daha fazla müddetli turlar” ve “otel ücreti” unsurları altında kapsanan husus çeşitleri değiştirildi ve husus çeşit yükleri güncellendi. Ayrıyeten “oyun konsolu” yerine “scooter (çocuk)” girdi. 1 Ocak 2022 tarihi prestijiyle elektrik tüketim fiyatlarının kademeli tarife üzerinden faturalandırılacağını hatırlatan TÜİK, TÜFE kapsamında takip edilen “Elektrik” unsuruna ait unsur çeşidi seviyesinde düşük ve yüksek kademe tarife tartılarının belirlenmesinde EPDK’dan sağlanan günlük ortalama tüketim ölçülerini kullandığını açıkladı.
Üretici fiyatlarının tüketiciye baskısı devam edecek
Üretici enflasyonu tarafında ise gerek hammadde fiyatları gerekse artan fiyatlar ve elektrik, doğalgaz artırımları nedeniyle oluşan maliyet baskıları nedeniyle aylık yüzde 10,45 artış yaşandı ve yıllık enflasyon yüzde 79,89’dan yüzde 93,53’e yükseldi. Alt kalemlerden güç enflasyonu yüzde 142,1, imalat enflasyonu yüzde 90,3 oldu. ÜFE enflasyonu üç haneli düzeylere gerçek ilerliyor olması önümüzdeki periyotta tüketici enflasyonu üzerinde baskı oluşturmaya devam edeceğini gösteriyor.
En yüksek negatif gerçek faiz Türkiye’de
Piyasa beklentilerini aşan tüketici enflasyonunda ocak ayı başında yapılan artırımlar tesirli oldu. Elektrik, doğalgaz, su, ulaşım ve besin eserlerindeki artırımlar enflasyonun 19 yıllık tepesini yenilemesi sonucunu doğurdu. Öte yandan hem iki aylık çift haneli yükseliş hem de üretici fiyatlarında neredeyse iki katına gelen enflasyon her ne kadar son haftalarda stabil bir düzeye gelse de kur geçişkenliğinin enflasyona tesirinin sürdüğünü gösterdi. Bu ortada Türkiye’nin verdiği negatif gerçek faiz de yüzde 34,69’a çıkarak gelişmekte olan ülkeler ortasında en yüksek negatif gerçek faiz düzeyine ulaşıldı..
