Etraf Bakanlığı, Ege kıyılarını betona boğacak planı sessizce askıya çıkardı
Çevre Bakanlığı sitesinde yapılan duyuru ile Muğla-Aydın vilayetleri Bütünleşik Deniz Kıyı Alanları İdare Planı (BKAP) askıya çıktı. 2020’de reaksiyonlar üzerine geri çekilen planla ilgili Oksijen Gazetesi’nde Ferhat Boratav yazısında şunları ele aldı;
“Seçim heyecanının tüm memleketi güzelce sardığı şu günlerde, Etraf Bakanlığı sitesinde yapılan duyuru ile Muğla-Aydın vilayetleri Bütünleşik Deniz Kıyı Alanları İdare Planı’nın (BKAP) askıya çıkarıldığını öğrendik.
Türkiye çapında 7 alt bölgede deniz kıyı alanları bütünleşik idare planı çalışması uzun vakittir sürdürülüyor. Muğla-Aydın alt bölgesi için birinci plan 2020 yılında onaylandı ve yayınlandı.
2004-2006 yıllarında Bozburun’a küçük bir balık çiftliği kurulmuştu. 2 yılda yaşanan kirliliği sözlerle anlatmak mümkün değil. Artık bu cennet yeniden risk altında…
Tepkiler yükseldi: “Bu plan bir saatli bomba. Kıyılarımız betona boğulacak. BKAP taslağı Etraf Sistemi Planı’nı dikkate almıyor. BKAP koruma-kullanma istikrarını gözetmiyor. Bırakın Muğla kendi planını yapsın. Bırakın Muğla cennet kalsın…” Tonla itiraz, plan revize edilmek üzere geri çekildi. Yenisi hazırlanmış; sessiz sedasız (26 Mart’ta) yine Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından onaylanmış ve 27 gün sonra, seçim atmosferinin tepe yaptığı şu günlerde (19 Nisan’da) askıya çıkarılmış. Şimdi bir reaksiyon görmedim. Aşikâr ki seçim heyecanıyla fark edilmedi.
PEKİ NEDİR BU BKAP?
Bütünleşik Kıyı Alanları Planı… ‘Kıyı’ denizle karanın buluştuğu çizgidir. ‘Kıyı kenar çizgisi’ denizin med-cezire, kıyının eğimine, dalga şiddetine bağlı olarak kıyının içine girme sonudur. Birtakım yerde 30 santim çakıllı-kayalık bir bölge, birtakım yerde 30 metre kumsal olabilir. ‘Sahil şeridi’ dediğimiz de kıyı kenar çizgisinden sonraki 100 metrelik alandır.
Bütünleşik Kıyı Alanı Planı öncelikle bu 100-150 metredeki yat marinası, kolay iskele, balıkçı barınağı, yolcu-yük gemisi limanı, kıyı şeridindeki turizm tesisleri üzere fiziki yapıları tanımlar-belirler. Bütünleşik Kıyı Alanı Planı ikinci basamakta “Deniz-Kıyı Tesir Alanı” ismi verilen; deniz tarafında 2-4 km; kara tarafında 10 km’ye kadarlık bir bölge için gelişim-risk tahlillerini yapar ve stratejileri belirler. Planın bu saptamaları, hazırlanacak imar planları için yol göstericidir. Farklı olabilir, lakin BKAP’a ters imar planı yapılamaz.
Örneğin bağlayıcı niteliği olan Etraf Tertibi Planları’nda eski tabirle 1’inci, 2’inci, 3’üncü derece Doğal SİT vardır. 1’inci derece muhafaza alanında çivi bile çakamazsınız.
Göcek ve Fethiye Körfezi için hazırlanan plan bu türlü. İnlice’den Katrancı’ya kadar ormanlarla kaplı kıyı şeridi turuncuya dönmüş.
BKAP’da ise 1’inci (sarı renkli), 2’inci (turuncu renkli) ve 3’üncü derece (kırmızı renkli alan ile) tercih edilecek yapılaşma bölgesi tanımlanır. Burada öncelikler aksine döner. Tabiatın korunması için her türlü tedbirin alınması hedeflenir. Lakin 1’inci derece tercih edilecek yapılaşma alanında çabucak inşaata başlayabilirsiniz. Şayet bölgede 1’inci derece alan yoksa, 2’inci derece öncelikli bölgede yapılaşma kararı için bakanlığa başvurulur, 2’inci derece de uygun yer yoksa bakanlığa son tercih edilecek 3’üncü derece alanın tekrar kıymetlendirilmesi için başvurulur. Yani eninde sonunda bakanlık yapılaşma için bir yer bulabilir.
2020 VE 2023 FARKI
Ben bir uzman değilim, lakin fotoğrafa, yani sarı, turuncu ve kırmızı kıyı şeritleri belirlenmiş bir haritaya baktığım vakit başımda çalan tehlike zilleri konusunda hiçbir kuşkum yok. 2020’deki plana tonla itiraz yapılmış. 3 yıl ortayla yapılan revize planlardaki farka bakıyorum. Yapılaşmada 3’üncü derece olan, yani paftalarda kırmızı ile işaretli; yapılaşma için en son tercih edilecek pek çok alanın 2’inci dereceye, yani turuncu bölgeye yükseltildiğini görüyorum.
Plan kararlarında bu bölgelerde pek çok yapılaşma için “İdare’nin müsaadesi yeterli” hale geliyor. Yapılaşma kolaylaşıyor. Benim ilgi alanım Mavi Seyahat bölgeleri. Gökova’dan Patara’ya mavi kıyılarımızda 2020 ve 2023 paftalarında yapılaşmada tercih edilebilir hale getirilen (3’üncü dereceden 2’inci dereceye yükseltilmiş) bölgeleri şöyle sıralayabilirim:
? Gökova’da muazzam bir felaket: Bördübet ile Sedir Adası ortasında kalan mavi seyahat kıyılarımızın en eşsiz dantelası, orman ile denizin buluştuğu en bakir bölge; Çatı, Yedi Adalar, Tuzla, İngiliz Limanı, Çanak, Karacasöğüt 2’nci derece yapılaşabilir bölge ilan edilmiş. Kelamın bittiği yer!
? Datça Yarımadası güney kıyıları: Çok ilginç… Çiftlik (Kurucabük) ile Bencik ortasında Günlücek, Hurmalı, Kurtbükü, Kol Bükü üzere 3-5 ıssız koy var. Bu koylar ve çabucak bitişiğindeki Bencik-Sucağız koyları ortası. (D-Maris’e komşu Sucağız Koyları şahane bir üstün lüks otel alanı olarak düşünülüyor olabilir.)
? Hisarönü güney kıyıları: Tekrar enteresan bir bilimsel tespit! Kocabahçe-Dirsekbükü ortasındaki kıyılar. 5 yıl evvel kabul ettirilemeyen Doğal SİT alanı statü değişiklikleri planında da tabiat mükemmeli bu bölgenin statüsü düşürülmek istenmişti. Kim ne yapma peşinde bu bölgede, bir bilgimiz yok.
? Yeşilova Körfezi: Ayaca Bükü’nden Bozburun’a, oradan Söğüt’e; karşı kıyıda da Alagelme-Oğlanboğuldu bölgesi. (Bu husus çok vahim, yazının sonunda biraz daha değineceğim!)
? Marmaris Körfezi doğu köşe: Göcek Hamam Koyu’nun 300 metrelik bir kıstak ile Marmaris Körfezi’ne baktığı Gökgemile-Güngörmez koyları vardır. Mahallî halk ve gulet kaptanları dışında kimsenin bilmediği, uğramadığı bir yer. Geçtiğimiz 3 yılda nasıl bir bilimsel araştırma yapıldıysa bu koyların rengi kırmızıdan turuncuya dönmüş. Demek ki bir nedeni var. Şüphesiz işitiriz!
Yeşilova Körfezi’nde tasa yaratan soru işaretleri…
? Fethiye Körfezi: Göcek çıkışında İnlice’den Katrancı’ya günlük ormanlarıyla kaplı kıyı şeridi de turuncuya dönmüş.
? Belceğiz Körfezi-Ölüdeniz: Ölüdeniz’den Yediburunlar’a el değmemiş ıssız kıyılar, Kabak Koyu ve Kelebekler Vadisi de dahil olmak üzere esasen 2020 planında da turuncu. Lakin 2020-23 paftaları ortasında bu bölgede son derece enteresan bir değişiklik var. O da Faralya Sahili’nden Kabak Koyu’na kadar uzanan Aktaş kıyıları. Bu kıyı şeridi yeni planda 2’inci dereceden 1’inci derece yapılaşma tercih edilir bölge haline çevrilmiş durumda. Zati yırtıcı tabiat olağanüstüsü bu ıssız kıyıda büyük bir turizm tesisi kurma çalışmaları birkaç hafta evvel başlamıştı. Şaşırmadım!
BU NASIL BİLİM?
Bütünleşik Kıyı Alanları İdare Planı tüm dünyada oldukça karmaşık bilimsel değerlendirmeler ile yapılıyor. Türkiye modeli de, müdafaa alanları, jeomorfolojik yapı, deniz ve sediman su kalitesi, havalimanına-karayoluna yakınlık, doğal liman varlığı, atık idare sistemi üzere yaklaşık 40 ana kriter ve alt kriterlerin yüklü çarpanlara nazaran değerlendirildiği bir bilimsel matrikse dayanıyor.
Şimdi soru şu: Bu nasıl bir bilimsel kıymetlendirme ki, 3 yıl içinde (sayısız çevreci itirazı bedellendiriliyor ve…) mavi kıyılardaki yapılaşma alanı teklifleri daha da yükseltilebiliyor? Karşılık verebileceğim bir şey değil.
Plan kararlarında şöyle bir husus var: “6.2.10. Bu planda 1. ve 2. öncelikli bölge olarak gösterilmiş olsa dahi, çevresel hassasiyeti yüksek, turizm potansiyeli bakımından marka pahası olan ve korunması gereken alanlarda (Kelebekler Vadisi, Kabak Koyu, Güzelçamlı-Karine Gölü-Güllük Deltası-Dalyan Boğazı- Kaya Mezarları – İztuzu Plajı – Sarıgerme – Knidos) kıyı yapısı yapılamaz.”
Peki madem ki, örneğin Kelebekler Vadisi’ne kıyı yapısı yapılamaz (zaten Kesin Korunacak Alan olarak tescili de yapıldı), neden burası 2’nci öncelikli yapılaşma bölgesi olarak işaretli? Raporda bu koy için “turizme kazandırılmalı” da deniyor. Turistik tesislere açık kapı mı bırakılıyor? Bu da yanıtlayabileceğim bir şey değil.
Yeşilova Körfezi’nde tasa yaratan soru işaretleri…
Yeşilova Körfezi: Bu kadar olmaz
Tek bir yer üzerinden durum özeti yapayım. Herkes istediği sonucu çıkarabilir!
1- Geçen yıl (2022 yaz ayları) Yeşilova Körfezi kıyılarında, Bozburun, Söğüt köylerinde dolaşıyorum. Eş-dost, tanıdıklarla sohbet ediyoruz. Biri diyor ki; “Bak Ali abi, şu karşı kıyılara bir bak. 50 metrekare yerler bile satıldı. Körfezin karşı kıyısında, Karaburun’da el değiştirmeyen tek bir parsel kalmadı.”
O parseller evvelce 1’inci derece doğal SİT alanı idi. Çivi çakan mahpusa atılırdı. Ne oldu da, bilimsel tahliller bu koca körfezin kıyılarını “kırmızı”dan “turuncu”ya; 2’inci derece yapılaşma bölgesine çevirebiliyor?
2- Yeşilova Körfezi’nin denizcilik açısından merkezi Bozburun’dur. 3 mil derinliği olan bu kapalı alandaki 20’ye yakın küçük koyun lacivertten camgöbeğine uzanan kıyılarında, yaz aylarının ağır günlerinde 200-300 tekne birbirine dokunmadan konaklayabilir. Bu BKAP çalışması, Bozburun’a koca bir marina ve yıllar evvel, yıllarca uğraşarak söküp attığımıza misal bir balık üretim çiftliği önermiş.
(Tanığıyım; 2004-2006 yıllarında, Bozburun Çomçalık (Dat Bükü) kıyısına hepi topu 5-6 küçük kafes bir amatör balık çiftliği kurmuşlardı. 3 yılda Bozburun’un tamamı bir sanayi bölgesi kirliliği köpük düzeyine ulaşmıştı.) Tekrar bir balık çiftliği kurulursa… Üstüne bir de koca marina… Garanti veririm, 2 yıl sonra Bozburun’da deniz o denli bir kirlenir ki, ayağınızı bile sokamazsınız. Kusura bakmayın; bunları öneren bilim beşerlerine, uzmanlara söyleyecek söz de bulamıyorum!
MUĞLA PLANINDA SORU İŞARETLERİ
Planın ekonomik gaye ve stratejilerinde sakin hayatı tercih eden Ege ahalisini irkiltecek birtakım yatırım teklifleri var (Bunlara “öncelikli kıyı yapısı önerileri” deniyor):
? Fethiye’de birer kruvaziyer limanı. Oturanlar üzülecek, esnaf sevinecek.
? Yeni su eserleri merkezleri; Seferihisar yakınlarında bir adet; Bozburun’da bir; Milas’ta iki adet balık çiftliği.
? Karacasöğüt ve Selimiye’de çok tartışmalı iki MUÇEV iskelesi var. Plan, bunları “marina” olarak tanımlanmış. Anlaşılan kamu yönetimi, 2021’den bu yana büyük savaş verilen Karacasöğüt’ün yanı sıra Selimiye iskelesini de bir marinaya dönüştürmeye kararlı.
? Plana nazaran bölgede orta vadede 10 bin yeni yat bağlama maksadı var. Bu çerçevede Didim, Kuşadası, Güllük, Yalıkavak, Bodrum, Bozburun, Fethiye’de 5 yıl içinde 2770 yat kapasiteli 7 marina üretimi gündeme alınmış. Üstelik… Gökova’nın kuzey kıyıları üzere ıssız alanlar değil, içine bir de AVM yapılabilecek kent merkezleri düşünülüyor. Neden? Hakikaten askıya çıkarılan planda açıkça, yeni marinalar mega yatlara yönelik kurgulanırsa âlâ para kazanılır da deniyor (BKAP Rapor s.45). Pekala amatör / mütevazi denizciler ne olacak?
? Lüks yat turizmine yönelik bir cazibe merkezi yaratmak için stratejiler geliştirilmiş. Planda, şayet yakın bir havalimanı yoksa deniz uçaklarının inebileceği alanların belirlenmesi diye bir strateji var. A++ turist çekmek için güzel bir prosedür. Pekala, mesela İbiza ya da St. Tropez’ye deniz uçağı inebilir mi? Hayır. Su altı canlılarını müdafaa kuralları çerçevesinde Avrupa’nın bu cins seçkin (korunan) kıyılarında deniz üstü araçların azamî sürat sonu 6 mil’dir.
? Marinalar çekek yerleri, su eserleri üretim alanı önerileri… Pekala nerede yapılacak bu kıyı tesisleri? Tam olarak hangi mevkiinin seçildiği belirli değil. Zira 2020 planında bu cins mevkiler işaretlendiği için çok itiraz gelmişti. Bu yeni planda “İdare yerini belirler” deniyor. Piyango hangi köye, mahalleye çıkarsa, haydi hayırlısı!
patronlardunyasi.com
