FÖŞ yazdı:  Dolar/TL 25, 30, 35 olur mu?

Türkiye demokrasi tarihinin en kritik seçimine yaklaşırken, Kemal Kılıçdaroğlu (KK) ve Millet İttifakı’nın (Mİ) 20 yıllık Erdoğan rejimini devirmesi mümkünlüğü yüksek. Erdoğan rejimi geriye enkaz değil, zehirli bir miras bırakacak. Toplumun yarısının ekonomik hayattan dışlanmasından, Toplumsal Güvenlik Sistemi’nin çökertilmesi ve insan onurunun yobazlığa-ataerkilliğe kurban edilmesine  kadar çok geniş bir yelpazede tamirat kaide. Maalesef, değerli milletim yalnız kendileri değil 3 sülalelerini etkileyecek bu mevzularda hasbi bir tartışmaya girmek yerine, dolar/TL kaç olur sıkıntısına düşümüş. Etrafta varsayımdan geçilmiyor. Dünyaca bilinen yatırım bankalarının araştırma üniteleri dolar/TL’ye yıl sonunda 25-35 ortasında kıymet biçerken, görebildiğim tek istisna Wells Fargo’nun Mİ kazanırsa dolar/TL = 15 öngörüsü.

YouTube’de ise adeta açık artırma var, 30-40-50 bol keseden kestirimler havada uçuşuyor. Bir günde 5 değişik dolar başlıklı görüntü çeken bir kanal var ya! Bu kalabalık, yüksek kar marjı sunan ve genişlemeye olağanüstü müsait pazara girmeyeceğim. Bu hususta son sözümü söyleyip, mağrur, yüzümde istihzalı bir gülümsemeyle  kollarımı kavuşturup, geleceğin beni madara etmesini bekleyeceğim.

Dolar/TL’nin yükselmesi için neden var mı, sorulması gereken birinci soru.  İkincisi, hala kur baskılanıyor, bu gerçek, Erdoğan yahut KK iktidarlarında bu baskı sürebilir mi sorusuna yanıt verelim. Üçüncüsü seçim sürecinde yahut periyot teslimi öncesi yaşanabilecek şokları göz önüne alalım. Son olarak da Mİ kazanırsa izleyeceği iktisat siyasetinin döviz kuruna yansımalarını tartışalım.

Dolar/TL nereye kadar yükselmeli sorusunu “TL çok bedelli midir?” olarak da sorabiliriz. Ekonomistler bu soruya iki türlü karşılık verir. Birincinin, IMF tarafından da kullanılan adil bedel (denge pahası, sürdürülebilir cari açık ve enflasyonla dengeli kur düzeyi) çeşidi modeller. Döviz iddiaları  basında manşet olan çabucak her küresel yatırım bankasının patentli bir modeli olduğunu görürsünüz. İkinci yaklaşım ise, Gerçek Efektif Döviz Kuru’nun (REDK) tarih içinde seyrine bakmak. REDK, kur iddiası yapmak için çok yetersiz bir çerçeve, teslim ederim. Ama, kurda adil paha ölçen modellerin gerçekle hiç bir alakası yok. Açıkçası, sermaye hesabı açık, orta ölçekli bir iktisatta kuru hissiyat mı, dış ticaret istikrarı mi, yoksa dolar ve TL tutanların vakit içinde değişen para ünitesi seçenekleri mi belirliyor, karar vermek güç.

Ben REDK açısından bakıyorum, TL hiç de bedelli değil. Diyeceksiniz ki, aşağıdaki grafikte TÜFE kullanılmış, kim inanır ki?

Peki, ikinci bir grafik sunayım. Bunda İstanbulAnalytics’deki kadro arkadaşlarım değişik enflasyon ve ünite personellik maliyetleri ile ölçüm yaptı. TL mutlaka kıymetli değil. Yani, farzedelim dolar/TL yılı 20 düzeyinde kapattı, cari istikrar üzerinde çok büyük bir tesiri olmaz.

Kurun baskılandığı kesin. Bu mevzuda en somut örnek, Kapalıçarsı’da  paralel döviz fiyatı peydah olması.  Bloomberg’e nazaran Kapalıçarşı-bankalararası kotasyon farkı %2’ye çıktı ki, çok tehlikelidir. Bu iki kur ortasındaki makasın açılması döviz krizlerinin en besbelli öncü göstergelerinden biri. Ama, kurda baskı kalkarsa TL bedel kaybedecek manasını çıkartmayalım çabucak. Döviz kurunu denetim etmek için mali sıkılaştırma uygulanabilir. Özetle kur yapay olarak piyasa fiyatından uzaklaştıysa, bunun telafisi YALNIZCA devaluasyon değil, yüksek faiz de olabilir. Dolar/TL’nin orta vadeli pahasını REDK değil, seçimlerden sonra uygulanacak iktisat siyasetleri bütünü belirleyecek.

Üçüncü husus hissiyat şokları. Yani, siyaset-ekonomi yahut küresel düzlemde yaşanacak bir olayın kullanıcıların dolar-TL tercihini TL aleyhine etkilemesi. İşte, bu başlıkta, doların seçim süreci yahut sonrasında süratle yükseleceğine dair senaryolar ciddiye almaya kıymet. İncelemeye de buradan başlamakta yarar var.

Seçim öncesinde kurun zıplaması çok zor

Cari açık ve (bence) bireylerin dövize dönmesi nedeniyle TCMB daima rezerv yiyor. Öte yanda, DTH’tan KKM’ya dönen vatandaş ve Kapalıçarşı’dan toplanan dövizin yanında, Hazine’nin sık sık Euro-tahvil ihracına çıkması rezervi tahkim ediyor. Saray, seçime kadar kuru tutmakta kararlı, başarılı olur.

Seçim ve geçiş dönemi

Bu devri tanım edeyim evvel. 15 Mayıs sabahından, şayet ikinci çeşide kalırsa başkanlık seçimlerinin sonucunun alınacağı 29 Mayıs sabahına kadar bir “belirsizlik dönemi” var. Şayet iki taraftan biri hem başkanlığı hem de TBMM’de çoğunluğu kazanırsa, geçiş periyodu burada biter. Yok, iki mevki rakip güçlerce paylaşılırsa, çok düşünceli günler yaşayacağız. Her an döviz şoku gözlenebilir, zira birinin yaptığını öteki sabote edecek.

Eğer temel senaryomda öngördüğüm üzere KK lider, Mİ da TBMM’de en kalabalık küme olarak çıkarsa, geçiş periyodu bir kaç günde biter. Mİ şimdiden kabine ve TCMB, BDDK, TMSF üzere kilit bürokratik mevkilere atamaları kararlaştırıyor. Kurda hissiyattan kaynaklanan çalkantı yeni rejimin misyonu resmen evre alması ile sona erer.

Velakinnnnnnnnnn

Bu geçiş devrinde döviz kurunu çok, çok üst zıplatacak bir kaç “habis senaryo” var.

• Başkanlık seçimi 2ci cinse kalır, iki taraf da TBMM seçim sonuçlarına itiraz eder. Tahminen YSK seçimin yenilenmesi kararı alır.
• Daha şimdiden muhalefete fiziki akınlar başladı. TBMM’yi Mİ alır, Erdoğan ve Bahçeli taraftarları cumhurbaşkanlığını elden kaçırmamak için sokaklara iner.
• Başkanlık ikinci cinse kalır, TBMM’yi Mİ kazanır. Erdoğan, seçmeni korkutup ikinci çeşidi kazanmak için Kavcıoğlu’na kuru hür bırakması direktifi verir.
• Başkanlık seçimini ikinci çeşitte az farkla KK kazanır, Erdoğan itiraz eder, seçim yenilenir, ya da YSK uzun mühlet seçimin galibini ilan etmez.

Bu senaryolarda, TCMB istese dahi, bireylerden spot döviz talebi o derece ağırlaşabilir ki, kur alır başını masraf. Tahminen Saray resmen kapalı kambiyo rejimine geçme kararı alır.

KK ve Mİ dönemi

Benim temel senaryom, KK’nın 2ci çeşitte lider seçilmesi ve Mİ’nın Emek ve Özgürlük İttifakı ile birlikte, ya da tek başına 301 sandalyeyi geçmesi. Bu durumda Türkiye istikrarlı bir hükümet ve yasa çıkartacak bir Meclis’e kavuşur.

İşte bu devirde kur şoku ihtimali %10. Zira, enflasyonla gayret etmek için sıkı para siyaseti uygulanacak. Yüksek faiz döviz talebinin baş düşmanıdır. Ek olarak, bütçe istikrarını 1-3 yıl vadede sağlayıp, aklı başında bir sarsıntı finansmanı paketini da içeren bir Orta Vadeli Mali Program yayınlanacak. Sıkı para siyaseti ve bütçede istikrarın sağlanacağına dair beklentiler iç talebi baskılar. Hem enflasyon yavaşlar, hem de cari açık.

Mİ’nın bir avantajı daha var. İktidara gelişi turist gelirinin ağırlaştığı yaz aylarına denk gelecek. Geçen sene brüt $47 milyar hasılat üreten turizm, bu yıl $55 milyara çıkabilir. Yani, dış açıktan kaynaklanan kur baskısı bir müddetliğine ortadan kalkacak.

En son olarak da,  şimdiceğin Londra’da “Ben dolar/TL 25’i görmeden Türkiye’ye ayağımı atmam” diyen traderlar süratli ve fırsatçı fonların swap ve DİBS’e koştuğunu görünce, peşlerine takılacak. Türkiye evvel sıcak para girişi sonra da yapısal değişimin cezbettiği kaliteli yabancı sermayeye kavuşacak. Cari açık kapanmaz, fakat daha rahatlıkla finanse edilir.  TCMB’nin swap hariç net FX rezervi de artıya gçer. TCMB rezervinin kâfi olduğu algısı topluma yansırsa, karşıt dolarizasyon, yani harbi Liraizasyon başlar.

FÖŞ