Güç kısıldı, üretimde alarm!
Mehmet KAYA, Esra ÖZARFAT, Barış SEDEF (ANKARA-BURSA-İSTANBUL)
Boru Sınırları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) yüksek ölçüde doğalgaz çeken birtakım sanayi kuruluşlarına gönderdiği yazıda gaz tedarikindeki kesintilere bağlı olarak günlük çekiş ölçüsünü sınırladı. Sınırlama nedeninin kış şartlarından ötürü konutlardaki gaz tüketiminin artmasıyla Türkiye’de günlük talebin 290 milyon metreküp düzeylerini aşmasıyla, tıpkı vakitte İran’ın Türkiye’ye gaz sevkiyatını durdurmasının rol oynadığı belirtildi.
Günlük takip başladı
DÜNYA’ya bilgi veren birtakım endüstriciler, BOTAŞ’ın İran tarafının 15 gün kesinti mühleti verdiği bilgisini aktarırken, talep ve arz gelişmelerini günlük olarak takip edeceklerini, bu müddet içinde de değişiklikler olabileceği görüşlerini bildirdiler. Evvelki yıllarda da misal uygulamalar olmasına karşılık, elektrik ve doğalgazdaki fiyat artışları, hammadde fiyatlarının yükselişi, genel enfl asyon oranlarındaki artışlar üzere ögelerden ötürü ve pazarlama zorlukları çeken üreticiler bu sefer de üretim planlamasına yönelik ıstıraplarla karşı karşıya kaldılar. Sanayicilerin üretim kısması sonucu mümkün kayıplarının telafisi için İşsizlik Sigortası Fonu’ndan (kısa çalışma vb. araçlar) tahlil bulunması talebi lisana getirilirken, arz düşüşünün tamamının elektrik üretimindeki doğalgaz kullanımının azaltılmasıyla karşılanması da önerildi.
Yılbaşından bu yana %50 artırım
Yılbaşından itibaren endüstride doğalgaza yüzde 50 artırım yapıldı. Eş vakitli olarak kademeli tarifeye devam edileceği ve yıllık 300 bin standart metreküp gaz kullanımına yüzde 50 ekstra artırım olacağı açıklandı. Doğalgaz Piyasası Kanununa nazaran Kullanıcı Birliği olarak tanımlanan OSB’lerde faaliyet gösteren firmalar, yıllık 300 bin metreküp altında gaz tüketseler de, OSB’nin yıllık toplam tüketimi baz alınacağı için doğalgaz faturalarını ekstra artırımlı ödeyecekler. Tarife uygulama temellerine nazaran bir evvelki yıl devrindeki tüketimin yüzde 60’ı Ocak 2022 devrinde uygulanacak ünite fiyattan, üzeri ise yüzde 50 ekstra artırımlı ünite fiyattan hesaplanacak. Endüstriciler, doğalgaz depolama yatırımlarına karşılık kesintilerin ortaya çıkmasından rahatsızlık duyduklarını vurguladılar. Birtakım endüstriciler de kısıtlamanın güç üretimine kaydırılması gerektiğini kaydetti.
Talimata uymayana ceza
BOTAŞ, sanayi kuruluşlarına bir yazı göndererek, günlük doğalgaz kullanımlarını yüzde 40 oranında azaltma talimatı verdi. Gönderilen yazıda, Kademe 1 dışındaki hesaplamalarda yer alan aylık tüketimin 1 güne karşılık gelen ölçünün yüzde 60’ı kadar doğalgaz çekilebileceği belirtildi. Kısıtlama kararının münasebeti kış nedeniyle talebin artması ile yurt dışı tedarikçilerin kesintileri olarak açıklanan BOTAŞ yazısında talimata uyulmaması halinde kontratlara nazaran ceza uygulanacağı belirtildi. Kısıtlamanın ne kadar süreceği istikametinde rastgele bir bilgi verilmedi. BOTAŞ emsal kısıtlama kararlarını kış aylarındaki çok talep durumlarında daha evvelki yıllarda da uygulamıştı. Doğalgaz sisteminde, bilhassa konut talebinin süratle ve kısa müddette artması-gaz tedarikçilerinin kâfi gazı verememesi üzere durumlarda kısa vadeli arz-talep dengesizlikleri oluştuğu fakat süratle dengelenme sağlandığı vurgulandı.
Aktürk: Arz-talep dengeleniyor
Kısıtlama kararına yönelik BOTAŞ Eski Yöneticisi ve bölüm uzmanı Ali Arif Aktürk DÜNYA’ya yaptığı değerlendirmede günlük doğalgaz talebinin 290 milyon metreküplere ulaştığını ve İran’ın da iç talebi karşılamak için Türkiye’ye gazı sınırlamasının zorlayıcı sebep doğurduğunu söyledi. Ferdî varsayımının İran kaynaklı sorunun 1 hafta kadar sürebileceği istikametinde olduğunu belirten Aktürk, BOTAŞ’ın geçmişte olduğu üzere elektrikten başlayarak konut talebini karşılamasının kelam konusu olduğunu vurguladı. Aktürk, “Sözleşme gereği yazılı olarak bildirim yapılıyor. Uygulama bu halde gerçekleşiyor” dedi. Aktürk, Türkiye’nin doğusundaki sistemin sağlıklı çalışması için İran’dan gelen çizginin teknik taraftan değerli olduğunu belirterek, talebin bu ölçüde olması ve İran’dan gelen gazın azalması- kesilmesinin tüketim azaltılarak dengelenmesinin olağan olduğunu vurguladı.
ENDÜSTRİCİ YANSILI: ÜRETİMİ, İHRACATI VE VERİMLİLİĞİ SON DERECE OLUMSUZ ETKİLEYECEK
“ÜRETİM ÜZERİNDE ÇOK ÖNEMLİ GERİLİM YARATACAK”
İSO Lideri Erdal Bahçıvan:
“Bundan altı ay evvel dünyadaki güç maliyet ve arzında önemli meşakkatlerin bizleri beklediğine ait işaretleri daima birlikte takip etmiştik. Gerçekten son aylardaki maliyet artışlarının en ağır yükünü endüstriciler olarak önemli bir formda üstlendik. Güç Bakanlığı’ndan yapılan son açıklama, kış aylarının da tesiriyle doğalgaz tedarikinde de önemli problemler yaşanmaya başlandığını ortaya koyuyor. Bu külfetlere bir tedbir olarak, endüstride kullanılan doğalgaz kullanımında yüzde 40 üzere çok önemli bir kısıntıya gidilmesi planlanıyor. Son aylarda başta doğalgaz olmak üzere güçteki maliyet artışlarının büyük bir kısmı zati endüstrici tarafından fedakar bir biçimde karşılanmaktadır. Ağır sanayi kesimlerimizde çok daha katlanılmaz olan bu maliyet bedeline artık de arz üzerinden bir bedel ödetilmesi kabul edilemez. Bir yandan ihracata dayalı bir büyüme için elimizden gelen çabası gösterirken, başta ihracatçı dallarımızı vuracak olan bu karar, fabrikalarımız üzerinde çok önemli bir üretim ve planlama gerilimine yol açacaktır. Maliyetler üzerinden aslında aylardır belirli bir fedakarlığa katlanan sanayicilerimizin artık de arz cephesinde bu meseleyle karşı karşıya kalması hiç kuşkusuz verimliliği, üretim kalitesini, sevkiyatı ve daha birçok mevzuyu olumsuz etkileyecektir. Arz kanallarındaki problemlerden kaynaklanan bu ıstırapların, en kısa vakitte tahlile kavuşacağını umuyorum.”
“YURT İÇİ VE DIŞI TAAHHÜTLERİMİZ VAR”
Turkuaz Seramik İdare Heyeti Lideri Abidin Özkaya:
“Seramik, en fazla doğalgaz kullanan bölümlerden biri. Kademeli tüketim fiyatlaması da en fazla bizi etkiledi, artık de üretimi yüzde 40 kısmamız gerekiyor, üstelik yapılmazsa ceza uygulanacak. Üretim açısından hiç güzel bir durum değil bu ortam. Yurt içi ve yurt dışı taahhütler var, nasıl karşılayacağımıza ait bir plan oluşturamadık. Bir tahlil bulunmalı diye düşünüyoruz. İşsizlik Sigortası Fonu ya da bir öteki yol bulunmalı. Fiyat artışlarıyla ilgili çalışıp, sonuca katlanmıştık lakin kesinti hesapta yoktu ve bir plan yapamadık. Şu anda dahi hesap-kitap yapıyoruz. Temel merak ettiğimiz mevzu, Silivri’deki depo kapasite artırım yatırımı açıklandı, geçen yıllarda evvelki kapasiteyle ‘15 gün muhtaçlık karşıladık’ deniliyordu. Tuz gölü depo yatırımı, FSRU yatırımları, LNG ithalatı. Bütün bunlar düşünüldüğünde kısıtlama olmamalı. İran’dan gelen gaz çok büyük ölçüde da değil. En fazla üretim kapasitesi olan, istihdam yapan firmalardan biriyiz. Yüzde 40 üretimi keserek, imalat, personellik, nasıl karşılayacağız bir açıklama bekliyoruz.”
“ÜRETİMİN ZİRVE NOKTASINDA OLDUĞU BİR PERİYODA DENK GELDİ”
Demirtaş OSB İdare Heyeti Lideri Ersan Özsoy:
“BOTAŞ’ın bu ani kararı üretim planlamalarını, ihracat programlarımızı alt üst etti. Üstelik bu kısıntı, endüstride çarkların epeyce ağır döndüğü, üretimin zirve noktasında olduğu bir periyoda denk geldi. Üretim ve ihracat taahhüdü olan firmalarımız üzerinde büyük bir gerilim oluştu. Prosesinde doğalgazı ağır ve aktif kullanan firmalarımızda teknik olarak da doğalgazda bu cins kısıntılar sürdürülebilir bir durum değil. Gün uzunluğu gerek idaremiz gerekse sanayicilerimizle irtibat halinde neler yapılabileceğini planlamaya çalışıyoruz. Lakin güçte son devir fiyat artışlarının yükünün üzerine bir de böylesine bir kısıntının gelmesi; üretimi, ihracatı, verimliliği son derece olumsuz etkileyecek. Ümidimiz, doğalgaz tedarik ve arz meşakkatinin bir an evvel çözülüp olağana dönülmesi.”
“ÜRETİM YAPTIĞINDA GAZINI KESERİM, DENİYOR”
Nilüfer OSB İdare Heyeti Lideri Erol Gülmez:
“BOTAŞ’ın yüzde 40 arz azaltması kararını şu an sanayicilere duyurmaya başladık. Gücün değerli olması farklı bir gündemimiz, bir de OSB dışındaki firmaların kullandığı doğalgaz fiyatlandırması ile OSB içindeki firmalar ortasında haksız rekabet oluşturacak sayılar var. Bu sürdürülebilir bir durum değil. O vakit OSB’ler boşalmaya başlayacak. BOTAŞ’ın kararıyla da 3 vardiya çalışan bir firmaya 1,2 vardiyanı iptal et, demiş oluyoruz. Nasıl uygulanacağına dair bir bilgilendirme de yok. Firmaları ihracata teşvik ederken, ülkenin kurtuluşunun üretim ve ihracatta olduğunu söylerken fazla üretim yaptığında gazını keserim demek ne manaya geliyor? Bakanlıkla görüşmeler devam ediyor. Sanayicilerin yansısı çok büyük.”
“TALEBİMİZ HAKSIZ REKABET YARATMAYAN EŞİTLİKÇİ UYGULAMA”
Hasanağa OSB İdare Konseyi Lideri Ömer Faruk Korun:
“Nasıl üretim yaparak ülke iktisadına katkıda bulunacağız? Yüzde 40 kullanmayacaksınız deniyor. Biz doğalgazı direkt BOTAŞ’tan değil, Bursagaz’dan alıyoruz. Artık Bursagaz’dan yapılacak bilgilendirmeyi bekliyoruz. 150 fabrika var içeride. Kimi firmalar daha fazla doğalgaz kullanıyor. Ancak OSB sayacına bakarak fiyat uygulaması yapılacak. Biz içerideki öteki sanayicileri nasıl ayıracağız? Üstüne üstlük, OSB’lerde yer alan sanayicilerin tarifesi, ilgili OSB’nin tüm sanayicileri yıllık toplam tüketimi baz alınarak belirlerken, OSB dışında yer alan sanayicilerin tarifesi ise; farklı başka yıllık tüketimleri baz alınarak belirlenecek. Bu durum, OSB’lerde üretim yapan endüstriciler ile dışında üretim yapan endüstriciler ortasında eşitsizliğe, haksız rekabete ve adil olmayan bir sonuca yol açılmış oluyor. Yaptığımız hesaplamalara nazaran OSB içinde olan bir firmanın doğalgaz faturası, tıpkı ölçüde gaz tüketen OSB dışındaki bir firmanın doğalgaz faturasından yaklaşık 3,4 kat fazla olacak. Yani OSB içinde olan sanayiciye adeta ceza olacak doğalgaz faturası. Talebimiz, endüstrinin üretim ve istihdam kapasitesini, iç ve dış pazardaki rekabet gücünü olumsuz etkilemeyen, haksız rekabet yaratmayan eşitlikçi uygulamalardır.”
“MALİYETLERİ EN FAZLA GÜÇ ETKİLİYOR”
Uludağ OSB İdare Şurası Lideri Yunus Aydın:
“Türkiye’nin kurtuluşu üretim ve ihracattır. Maliyet hesaplarını en fazla etkileyen öge güç maliyetleri. Sanayiciye yüzde 60 kapasite ile üret deniyor yahut elektrik santralleri kapatılacak. Aksi halde cezai müeyyide uygulanacak. Lakin onun da ne olduğu şimdi belirli değil.”
“SANAYİCİ GÜÇ KONUSUNDA HER TARAFTAN KUŞATILDI
OSBÜK İdare Şurası Üyesi Erdim Noyan:
“İran kaynaklı yapılan kesintiler yeni bir mevzu değil, bu devirlerde bu stil meseleler meydana geliyor. Bu kapsamda arızanın bu kadar uzun sürememesi gerekiyor. Sonuç prestiji ile üretim duracak birtakım firmalar işçilerini fiyatsız müsaadeye gönderecek. Bir taraftan siparişlerimizin termin mühletleri var bir yandan da güç maliyetlerindeki yükselişler bizi epeyce sıkıntı durumda bırakmaya başladı. Üç vardiyalı bir sistemin neredeyse birden fazla vardiyasına orta vermek durumunda kalacağız. Zati bu fiyatlarla üretim yapmak bizim için epey zorlaşmaya başladı. Sonrası için endüstrici hayli karamsar bir durumda. Yıllar evvel doğalgaz kesilince LPG ile tahlil bulunurdu. Artık bunlarda yok. Fosil yakıtlarla üretim yapma şansımızda bulunmuyor. İhracat yaptığımız firmalarda doğalgaz yahut yenilenebilir güç ile üretim yapmamızı istiyor. Alternatifl erimizde kalmadı, bu durumu OSBÜK olarak yaptığımız toplantılarda da gündeme getirdik. Endüstrici güç konusunda şu anda her taraftan kuşatılmış durumda.”
Doğalgaz kasveti elektriği de vurdu
Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı bir açıklama yaparak, doğalgaza dayalı elektrik santrallerine gaz verilememesi kaynaklı olarak elektrik arzında da sorun oluşacağını ve sanayi kuruluşlarına elektrik kısıtlaması yapılacağını duyurdu. Açıklamada, bu kesinti kaynaklı bir elektrik badiresinin da doğacağı vurgulanarak, “Elektrik ve doğalgaz sistem istikrarının korunması gayesiyle yüksek tüketimi olan sanayi tesisleri ve elektrik santralleri ile hudutlu olmak ve kesinti planları evvelden bildirilmek suretiyle, doğalgaz ve buna bağlı olarak da elektrik tüketiminde kısıtlamalar yapılacaktır” sözlerine yer verildi.
Kısıtlamalar 10 gün sürecek
BOTAŞ, yaptığı yazılı açıklamada, İran tarafının arıza nedeniyle 10 gün doğalgaz veremeyeceği bildirimini yaptığını açıkladı. Arızanın daha erken tahlili için İran tarafıyla görüşmelerin yapıldığı belirtilen açıklamada, “Konu hassasiyetle takip edilmektedir. Elektrik ve doğal gaz sistem istikrarının korunması maksadıyla yüksek tüketimi olan sanayi tesisleri ve elektrik santralleri ile sonlu olmak ve kesinti planları evvelce bildirilmek suretiyle, doğal gaz tüketiminde kısıtlamalar yapılacaktır. Tüketicilerin kısıtlamalardan etkilenmemesi için tüm tedbirler alınmıştır.” denildi.
