Irak Petrolü davasında “Türkiye’nin hanesine yazılan tazminat fiyatı yaklaşık 400 milyon dolarla hudutlu kaldı.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçtiğimiz hafta Beştepe’de, Irak Başbakanı Sudani’yi ağırladı. Görüşmenin akabinde dikkat çeken iletilerden biri su konusundaydı.
Türkiye, kuraklığa karşın Dicle Nehri’nden bırakılan su ölçüsünü bir aylık müddet için artıracaktı.
Bu, Bağdat’a yapılmış
dostça bir jestti.
Ankara’da yapılan görüşmelerde Irak tarafına, Paris’teki mahkemede süren tahkim davasının da sorulduğuna kuşku yok.
Bu görüşmenin üzerinden
24 saat geçmeden
Paris’teki mahkeme kararını verdi. Irak Petrol Bakanlığı zafer havasıyla kararı duyurarak
Türkiye’nin 1,4 milyar dolar tazminat
ödeyeceğini açıkladı.
Ancak kazın ayağı o denli değil. Tahkim kararı ve sonrasıyla ilgili ayrıntıları anlatacağım. Lakin evvel bugüne nasıl gelindi, ona değinmem gerekiyor.
Kerkük-Yumurtalık boru sınırının türel altyapısı 1973 ve 2010’da yapılan mutabakat ve protokollere dayanıyor. Bu mutabakatlara göre
Irak petrolü, Irak Petrol Bakanlığı’nın müsaadesiyle Yumurtalık’a taşınacaktı.
Mevcut durumda kelam konusu hattan
günde 500 bin varil ham petrol
dünya piyasalarına ulaşıyor.
Burada bir parantez açalım.
Önce pandemi, daha sonra Ukrayna savaşı, Rusya ve İran’a yaptırımlar nedeniyle petrolün varil fiyatı 100 doların üzerine çıkmıştı. ABD, hem Rus iktisadını sıkıntı durumda bırakmak hem de piyasaları rahatlatmak için petrol fiyatının aşağı çekilmesi gerektiğini düşünüyordu. ABD Lideri Biden üretimi artırması için Suudi Arabistan’a, Muhammed bin Selman’ın ayağına kadar gitmiş, Riyad idaresinden günde 200 bin varil daha fazla üretim kelamı alabilmişti.
Yumurtalık’a gelen günlük 500 bin ham varil petrolün ehemmiyetini vurgulamak için bunları hatırlatıyorum. Hakikaten son haftalarda resesyon tasasıyla 70 dolara kadar düşen petrol fiyatları,
tahkim kararı ve Türkiye’nin Kerkük-Yumurtalık boru çizgisini kapatması nedeniyle tekrar 80 dolar bandına yükseldi.
Parantezi kapatarak devam edelim.
Bağdat’ın bölgeye hakim olamaması nedeniyle Türkiye bu defa 2012 yılında Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’yle bir mutabakat yaparak sınırın devamını sağlamaya çalıştı. Irak merkezi hükümeti, 2014’te tahkime başvurarak Türkiye’yi şikayet etti. Şikayetin temeli taşınan petrole Irak Petrol Bakanlığı’nın müsaade vermediği, 2010’da yapılan muahedenin ihlal edildiği, petrolün bedelinin altında satıldığı üzere münasebetlere dayanıyordu. Müracaat depolama, nakliye, erişim talebi üzere başlıklardan oluşan toplam beş kategoride yapılmıştı. Bağdat bunun karşılığında Türkiye’den
2012-2018 yılları için 33 milyar dolar,
sonraki periyot de hesaba katılırsa
toplam 55 milyar dolar tazminat talep ediyordu.
Bu teşebbüs karşısında Türkiye tam dokuz yıl hukuk ve diplomasi çabası verdi. Bir yandan tahkimde Irak’ın argümanlarına karşılık verilirken bir yandan da Irak makamlarına
“Tahkimden vazgeç”
mesajı gönderiliyordu. Ankara petrol boru sınırından önemli bir gelir elde etmiyordu. Kerkük’ten çıkan ve Yumurtalık’a ulaşan petrol İsrail ve Yunanistan’daki rafinerilere taşınıyordu.
Bir dava kelam konusu olacaksa muhatap Kuzey Irak ve rafineriler olmalıydı.
Üstelik Türkiye, Irak’ın telaşlarının tersine, ülkenin toprak bütünlüğünü destekliyordu. Ankara, 2017’deki bağımsızlık referandumuna sert reaksiyon göstermiş, yaptığı teşebbüsler neticesinde
Mesut Barzani koltuğunu bırakmak zorunda kalmıştı.
Türkiye’nin diplomatik eforları neredeyse işe yarıyordu, denebilir. 2019 yılında Ankara’ya gelen haberler Bağdat’ın tahkim davasını erteleyeceği tarafındaydı.
Ancak bir aktör devreye girdi ve Bağdat erteleme kararından vazgeçti.
Gelinen noktada tahkim, Bağdat ve Ankara’yı kısmen haklı buldu. Verilen kararda Bağdat’ın 33 milyar dolarlık talebi karşılanmadı. Irak’ın beş ihlal müracaatından yalnızca biri kabul edildi. Türkiye’ye 1,4 milyar dolar fatura çıktı. Mahkeme Irak’ı da bölgede güvenliği sağlayamadığı ve çizginin bakımlarını yapamadığı gerekçesiyle haksız bularak tazminata mahkum etti. Günün sonunda
Türkiye’nin hanesine yazılan tazminat meblağı yaklaşık 400 milyon dolarla hudutlu kaldı.
Ankara
bu meblağı petrolden kim para kazanıyorsa onun ödemesi gerektiğini düşünüyor.
Irak Güç Bakanlığı “Bir heyet yeni bir sistem kurmak için Ankara’ya gidecek” dese de sorunun Ankara-Bağdat aksında değil Irak’taki bölgesel idareyle merkezi hükümet ortasında yaşandığını söylüyor. ABD de petrol fiyatlarını etkilemesi nedeniyle sorunun çözülmesini, boru çizgisinin açılmasını bekliyor. Petrol fiyatlarının yüksek seyretmesinden faydalanan ülkelerden biri İran.
2019’da Bağdat’a baskı kurarak davanın devam etmesini sağlayan aktörün de Tahran olduğu belirtiliyor.
patronlardunyasi.com
