İstihdamı bekleyen tehlike: Çok iş, az emekçi
Hilal SARI
Yaşlanan dünya nüfusu, Baby Boomer kuşağının istihdam piyasasından ayrılması, pandeminin göç hareketlerini durdurmuş olması ve Çin’den ABD’ye birçok iktisatta genç nüfusun adaletsiz bulduğu sistemden ve çalışma hayatından uzaklaşmak istemeye başlaması, global iktisat için kıymetli bir risk oluşturmaya başladı.
İşgücü piyasası analitiği şirketi Emsi Burning Glass’tan kıdemli istihdam ekonomisti Ron Hetrick “Bu gidişat yalnızca kusursuz fırtına değil, kasırga, hortum ve zelzele bir arada” tabirleriyle durumun ciddiyetine dikkat çekmek istiyor. Baby Boomer kuşağının istihdam piyasasından ayrılışı, tarihin en düşük istihdama iştirak oranı ve dünyada giderek düşen doğum oranları Hetrick’in tabiriyle “Demografik Kuraklık” yahut “Sansdemic” (insan kıtlığı) yaratacak ve pandemi ana sebep değil yalnızca süreci hızlandıran bir öge.
“Göçmenler işgücü darboğazını gevşetebilir, enflasyonu düşürür”
Pandemi nedeniyle işgücünün hudutlar ortası hareketine de önemli bir darbe vurulmuş oldu. Nisan 2021’den bu yana her ay en az 3,6 milyon çalışanın işini bıraktığı ABD’de Ticaret Odası CEO’su Suzanne Clark “ABD’ye gelmek, burada okumak ve kalmak isteyen insanları güzel karşılamalıyız. Daha fazla çalışana gereksinimimiz var” diyor. Clark’a nazaran hükümetin bu hususta atacağı adımlar ABD’nin 40 yılın tepesine çıkan enfl asyon meselesini çözmeye de yardımcı olur. Kasım ayında ABD’de 4,5 milyon insan istifa etti ve bu bilgi tarihinin rekoruydu. Birçok çalışan daha uygun bir iş teklifi için işinden ayrılmış olsa da, istihdama iştirak oranı pandemi öncesi seviyelerde takıldı ve ayrılan nüfusun bir kısmı hala işe dönmedi.
“Uzun vadede istihdama iştirak için büyük risk”
ABD’li yatırım bankası Goldman Sachs kasımdaki bir araştırma notunda bu hareketin uzun vadede istihdama iştirak için kıymetli bir risk teşkil ettiği konusunda uyardı. Bankanın ihtarları şimdiden istihdam piyasasında çalışan bulmakta zorlanan şirket haberleriyle de teyit ediliyor. Tyson Foods, FedEX, Target, Best Buy, McDonald’s, Amazon, çalışan bulmakta zorlanan ve kimisi cazip işe alım bonusları ve fiyat artışlarıyla bu gidişatı düzeltmeye çalışan şirketlerden yalnızca kimileri. İngiltere’de hem kamyon sürücüsü hem de avukat bulmak zorlaştı. Londra’da hukuk firmaları boş konumları dolduracak avukat bulmakta zorlandıklarını söylüyor. Kanada’da öğretmenden doktora birçok yetkinlik gerektiren işte kâfi işgücü bulunamıyor.
Reddit’te “antiwork” hareketi çığ üzere büyüyor
Geçtiğimiz yıl ferdî yatırımcıların organize olup dünyanın en büyük hedge fonlarına baş tuttuğu online forum Reddit’te “iş karşıtlığı” manasına gelen “anti-work” forum açıldı ve bu foruma ilgi pandeminin başından bu yana süratle artıyor. ABD’de ve dünya genelinde milyonlarca çalışanın daha güzel bir iş yahut daha huzurlu bir hayat için istifa ettiği/etmeyi planladığı “Büyük İstifa” dalgasının konuşulduğu bu günlerde Reddit antiwork forumunun üyeleri 1,6 milyona yükselmiş durumda. Ekim 2020’de forumun üye sayısı yalnızca 180 bindi. Perakende bölümündeki işini bırakan ve haftada birkaç gün köpek gezdirerek geçimini sağlayan Doreen Ford, birebir vakitte forumun moderatörlerinden. Ford, FT’ye verdiği demeçte klasik işlerde çalışmayı “aşağılayıcı ve sömürücü” olarak nitelendiriyor ve “Hiç olmadığım kadar memnunum şimdi” diyor. Kurulduğu birinci yıl olan 2013’te yalnızca 1.600 üyesi olan forumda kendilerine “aylak” diyen üyeler insanların olabildiğince az çalışarak ve mümkünse kendileri için çalışarak hayat maliyetlerini düşürmelerini ve yalnızca geçinmelerine yetecek kadar çalışmalarını salık veriyor. Forumun üyelerinin yarısı hala tam vakitli işlerde lakin paylaşımların büyük çoğunluğunda çalışanlar “patronlarının onları umursamadığından” şikayetçi. En çok ilgi çeken paylaşımlar ise istifa mektup ve iletilerinin ekran manzaraları. Bu paylaşımlar o kadar popülerleşmiş ki moderatörler istifa paylaşımlarını yalnızca pazar günleriyle sınırlamak zorunda kalmış.
2026’da gelirin yarısı yeni işlerden gelecek
İdare danışmanlığı şirketi McKinsey & Company’nin yeni global bir araştırması ise bu dönüşümün öteki bir bacağına dikkat çekiyor: Yetkinliklerin yeni eser ve hizmetlere nazaran değişmesi gerekiyor. Yeni İş Kurmanın Durumu Global Araştırması’na nazaran 2026 yılı itibariyle global gelirin yarısının, şu anda varolmayan yeni eser, hizmet ve şirketlerden gelmesi bekleniyor. Tüm bölgeleri, sanayileri ve farklı ölçekteki şirket büyüklüklerini temsil eden bin 178 üst seviye yöneticinin katıldığı araştırma yeni iş kurmanın global bir trend olduğunu, yeni kurulan şirketlerin yüzde 80’inin 50 milyon dolarlık yıllık gelir çıtası altında kaldığını ortaya koyuyor. McKinsey & Company Doğu Avrupa, Orta Doğu, Afrika ve Türkiye Leap Başkanı ve Kıdemli Ortağı Can Kendi bilhassa dijitalleşme ve sürdürülebilirlik odağındaki şirketlerin büyümesine yardımcı olduklarını belirterek “Yeni şirketlerin yarısından fazlası 1 milyon dolar gelir çıtasının altında kalıyor yahut kapanıyor” diyor. Araştırmaya nazaran iş önderlerinin yüzde 81’i kesimde yaşanan aksiliklerden korunmak emeliyle yeni iş kurmaya yöneliyor.
Çinli gençler ortasında da “tang ping” hareketi başladı
Emsal bir hareket Çinli milenyum nesli ortasında da baş göstermiş durumda. Profesyonel ve ekonomik hırslarını kenara bırakarak daha kolay ve huzurlu bir hayat yaşamayı tercih eden Çinli gençlerin bir ömür biçimi olarak tercihi etmeye başladığı “tang ping” hareketi 2021’de Çin kamuoyunun en değerli gündemlerinden biriydi. Acımasız uzun mesai saatlerinden, haftanın 6 günü 9-6 çalışılan 966 işkültüründen, çok tüketimden, süratle artan konut fiyatlarından ve “sistemin kölesi olmaktan” yorulmuş birçok Çinli genç en az hayat standartlarına razı gelerek iş hayatının geriliminden kaçmayı tercih ediyor. Bu hususa ait toplumsal medya paylaşımları ise Çinli otoriteler tarafından sansürleniyor.
Doğum oranları süratle düşüyor, nüfusu azalan ülkeler bile var
Birleşmiş Milletler süratle düşen doğum oranları nedeniyle şu anda yaklaşık 7,7 milyar dünya nüfusunun 1950’lerden bu yana en düşük süratte arttığına dikkat çekerek 2100 itibariyle 10,9 milyara ulaşacağını öngörüyor. Fakat Hindistan üzere en süratli büyüyen nüfuslarda bile doğum oranlarının artış getirmesi için gerekli olan 2,1’e yanlışsız yaklaşması (Hindistan’da bu oran şimdiden 2,179’a inmiş durumda) The Lancet’te yayınlanan bir araştırmaya nazaran dünya nüfusunun 2060’larda 9,7 milyarla tepe yapmasına ve 2100’e gelindiğinde tekrar 9 milyarın altına düşmesine neden olacak. 2030 yılına gelindiğinde “Baby Boom” jenerasyonu 65 yaşını geçmiş olacak. Bulgaristan’da 2021 yılında nüfus yüzde 11,5 azalarak 6,5 milyona geriledi. Macaristan’da nüfus son 145 yılın en sert düşüşünü kaydetti. Yunanistan’da da nüfus 2021’de 2020’ye nazaran azaldı. Ayrıyeten pandemi İngiltere’de hayat müddetlerini de yaklaşık 5 yıl kısalttı.
