Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde Hatay’daki zeytinlikler imara açıldı…

Parça modül yıkılan kentte Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın datalarına nazaran en az 60 bin bina yıkık, acil yıkılacak ve ağır hasarlı durumda.

Geçen onca vakte rağmen hâlâ çadır ezasından bahsedildiği, kentteki moloz yığınının beraberinde önemli sıhhat meselelerine davetiye çıkardığı Hatay’da olup bitenin sorumluluğunu ise 2023 yılına teslim etmek elbette akıl kârı değil.

Independent Türkçe’den Dora Mengüç’ün haberine nazaran jeologların, jeofizikçilerin, paleosismologların “Deprem kapıda” diye afetten 1 yıl evvel merkezi ve mahallî otoriteyi uyarması bir yana, ortaya bu görüntünün çıkmasının arkasında yatan nedenlerden biri de bilinçsiz yapılaşma.

Hatay, 6 Aralık 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 6360 sayılı “On Dört Vilayette Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Birtakım Kanun Kararında Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” kapsamında büyükşehir unvanını almıştı.

Büyükşehir olmadan evvel 11 ilçe ve 1 merkezden oluşan Hatay’ın merkezi ikiye ayrılıp kuzeyi mevcut ismi olan Antakya ilçesi, güneyi ise Defne ilçesine dönüştürülmüştü.

İskenderun’un güneyinde bulunan Arsuz beldesi, 5 belde ve 17 köyün bağlanmasıyla Arsuz ilçesi olarak kuruldu.

Dörtyol’un güneyinde bulunan Payas beldesi Payas ilçesi olarak kurularak 4 yeni ilçe Hatay Büyükşehir Belediyesi’ne bağlanmıştı.

Ancak kentteki çarpık yapılaşmanın kökeni daha da eskiye, 1994’lü yıllara dayanıyor.

TMOBB Kent Plancıları Odası Hatay Vilayet Temsilcisi Serkan Koç’a nazaran o yıllarda merkezin çabucak çeperinde siyasi emeller uğruna bütçeleri dar, altyapı meselelerine hizmet edemeyecek beldelerin kurulmasıyla düzensizlik başladı.

Kendisi de bir depremzede olan Koç, 2009’a gelindiğinde ise Antakya kent merkezinin gelişimini tamamladığını söyleyip sarsıntının yıkıcılığını artıran kentsel sıkışmayı inşaat patlaması üzerinden tanım ediyor:

“Biliyorsunuz kentler canlı bir organizmadır birebir vakitte. Büyür, muhtaçlıklar artar, nüfus arttıkça gereksinimler da artar. Kent büyür, gelişir. Ancak baktığımız vakit Antakya kent merkezinin etrafı belde belediyeleriyle dolduğu için kent merkeze sıkıştı kaldı. Beldelere hakikat bir yoğunluk olmaya başladı. Fakat bu beldelerdeki yapılaşmalara dönüp baktığınız vakit bu bölgeler ekseriyetle aslında tarım alanlarıydı. Yani kırsal yerleşimin olduğu bölgelerde, 1982 yılında belde olmadan evvel bunların hepsinin imarları tarım alanıydı. Yerleşim alanında iki kat imar müsaadesi vardı. Lakin 2009’lu yıllara geldiğimiz vakit -aslında bu Türkiye genelinde olan bir şeydi- bir inşaat patlaması, bölümde bir patlama yaşandı. Dediğim üzere yalnızca Antakya genelinde değil, Türkiye genelinde… Hatta ekonomimiz inşaata dayalıydı.”

“RANT UĞRUNA TARIM ALANLARI VE ZEYTİNLİKLER İMARA AÇILDI”

Şehir Plancıları Odası Hatay Vilayet Temsilcisi Serkan Koç, 2009’da kentte doluluğun arttığını, beldelerde kâfi teknik grup olmayınca rant uğruna tarım ve zeytinlik alanlarının yol genişlikleri bile değişmeden, plan mevzuatı yeterince ayrılması gerekli toplumsal donatı alanları ayrılmadan, hatta kimi bölgelerde yer etütleri bile yapılmadan imara açıldığını söylüyor.

Örnek olarak ise Antakya ilçesinde yıkımı en ağır formda yaşayan Odabaşı ve Ekinci mahallerini gösteriyor:

Dönemin belde belediyesi fakat daha sonra bir üst ölçekli plan yapıldı, etraf nizamı planı vilayet genel meclisi tarafından yapıldı. Büyükşehir olmadan önce… Olağan planlar o periyot en vilayet belediyesi, hem vilayet genel meclisi tarafından onaylanıyordu. Bir formda bunlar maddeleşti. Yani binalar bittikten sonra bir halde iş işten geçmişti. Hatta mimar odasının bir dava süreci vardı. Zeytinliklerin etraf sistemi planıyla imara açılmasıyla ilgili… Binalar bitti, beşerler oturdu, mahkeme ondan sonra iptaline karar verdi. Beşerler artık konutuna girip oturduktan sonra yapacağınız çok fazla bir şey yok o süreçten sonra. Hatay bunun bedelini bu zelzelede çok önemli ödedi, kent merkezinde özellikle.”

“ENKAZLARI TIRNAKLARIMIZLA KAZIDIK”

Serkan Koç, emsal bir durumun Samandağ, Arsuz ve Dörtyol’da da yaşandığını; bu bölgelerin de çarpık kentleşmeden nasibini aldığını tabir ediyor.

Depremi yaşayan Koç, sarsıntılardan 3 ay evvel taşındığı yıkık binanın önünde konuşurken görece şanslı olduğundan bahsediyor, yaşadıklarını unutamadığını ek ederek:

Çok şükür canımız sağ bir formda çıkabildik lakin konutumun etrafındaki binaların hiçbiri ayakta kalmadı. İki gün boyunca çığlık sesi ve yağmurun altındaydık. Hiçbir biçimde enkazları kaldırabilecek ne gücümüz vardı ne aletimiz. Beşerler tırnaklarıyla, buldukları kaşıkla, bıçakla, enkazları kazıyıp bir formda can kurtarma sıkıntısına düşmüştü. Sıkıntı bir süreçti. Uzun yıllar insanların unutabileceği bir olay değil. Ben hala unutamıyorum. Kendi adıma söyleyeyim.”

“STADYUM VE HASTANE BİLE DERE YATAĞI ÜZERİNE KURULMUŞ”

Şehir Plancıları Odası Hatay Vilayet Temsilcisi Serkan Koç, 2012’de çıkan büyükşehir kanunu ve sonrasında düzenlenen 2014 lokal seçimlerini hatırlatıyor.

“Çarpık yapılaşma ile ilgili hükümet isteseydi gerekli önlemleri alabilirdi” diyen Koç, “En büyük imar artışları bu devirde yaşandı. Tarım alanlarının yok olması meselesi… Taban, taban diyoruz! Devlet hastanemizin, kent hastanemizin bulunduğu bölge, stadyumun yapıldığı bölge… Eski göl aynası, dere yatağı! Bunlara ait önlemleri almadığımız sürece, bu zihniyetle bir planlama yaklaşımıyla devam ettiğimiz sürece biz bu acıları muhtemelen yaşamaya devam edeceğiz” halinde konuşuyor.

Zeytinlik ve tarım alanlarına bina dikilen noktalardan biri de halk ortasında “tabut rezidans” olarak anılan Rönesans Rezidans’ın bulunduğu bölge. Koç, bu alanın da 2009 yılına kadar zeytinlik olduğunu hatırlatıp soruyor:

O devirde Rönesans ve etrafı imara nasıl açıldı? Kontrolünü kim yaptı? Bunun da oturup incelenmesi lazım. Kimler bunlara katkı sundu? Rant uğruna yani yalnızca kenti feda etmedik, bir sürü canı da feda ettik. Tahminen bu durumdan sonra tahminen kendimizi kurtarabiliriz diye umuyorum. O niyetteyim. O görüşteyim o inançtayım. Lakin kaybettiğimiz canlar bir daha geri gelmeyecek.”

Birleşmiş Milletler (BM) iddialarına nazaran 6 Şubat sarsıntılarından etkilenen bölgede yaklaşık 1,5 milyon kişi evsiz kaldı.

Barınma muhtaçlığının karşılanması için ise en az 500 bin konutun inşa edilmesi gerekiyor.

Hükümet inşa ve ihya sürecinin süratle tamamlanacağını işaret ediyor, sorumluluk cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın omuzlarında.

Ancak Kent Plancıları Odası Hatay Vilayet Temsilcisi Serkan Koç, kentle ilgili gerçekleştirilecek planlama çalışmalarının iştirakçi bir anlayışla yürütülmediği kanaatinde:

Burada yaşayan insanların yok sayarak bir plan yapılmaması gerek. Bakanlığın yayınladığı kararname doğrultusunda bakıyoruz dağ eteklerine konutlar yapılıyor, hastane temelleri atılıyor. Bölgesel, noktasal, lokal bir planlama anlayışıyla kimi şeyler ilerliyor. Bunun yerine iştirakçi, yereldeki dinamiklerin muhtaçlıkları, kentin potansiyelleri dikkate alınacak biçimde yapılmalı. Planlama disiplinlerarası bir meslek grubu… Bu bütün disiplinlerarası meslek kümelerinin bir ortaya geleceği biçimde, yavaş yavaş üst ölçekten başlayarak alt ölçeğe kadar inecek formda bir yaklaşım da yapılması lazım. Zira dışarıya şu an çok önemli bir göç verdik. İnsanların buraya geri dönüp kendilerini buraya ilişkin hissetmeleri lazım. Bunları yok sayarak bir planlama anlayışı kenti çok daha makûs bir istikamete götürebilir. Önemli halde demografik yapıyı bozabilir. Bu konulara dikkat etmemiz gerekiyor.”

Patronlardunyasi.com