Kurdaki artışlar nedeniyle şirketler “teknik iflas” riskiyle karşı karşıya

Osman Nuri BOYACI

Denizli Sanayi Odası Lideri (DSO) Müjdat Keçeci, 2018 yılından beri yaşanan kur artışları nedeniyle Anadolu’da birçok şirketin Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 376’ncı hususunda yer alan “teknik ifl as” riskiyle karşı karşıya kaldığını belirterek, sorunun tahlili konusunda acil bir uğraş istediklerini söyledi. Keçeci, “Geçici 1’inci unsurdaki düzenlemede dikkate alınmayabileceği belirtilen şimdi ifa edilmemiş yabancı para cinsinden yükümlülüklerden doğan kur farkı ziyanları sözünün genişletilmesi durumunda sorun büyük ölçüde giderilecektir” dedi.

TL’nin paha kaybetmesi nedeniyle döviz borcu olan şirketler kur farkı ziyanı yazıyor. Lakin kur farkı ziyanı ticari faaliyet kaynaklı değil öngörülemeyen bir durum.

TTK’nın 376’ncı hususunda “Bir şirket sermayesinin 3’te 2’sini kaybedilmiş olursa idare konseyi tarafından Asliye Hukuk Mahkemesi’ne müracaat edilerek, şirketin teknik ifl asını istemek zorunluluğuna işaret ediliyor. Şu anda Anadolu’da pek çok döviz borçlu KOBİ’nin bu durumda olduğu belirtiliyor.

Öte yandan DÜNYA’ya bilgi veren kaynaklar, Dokunaklı ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı’nın husus üzerinde çalışmalarını sürdürdüklerini bildirdiler. Kaynaklar, bildiride yapılacak muhtemel bir düzenlemenin yalnızca TTK’nın 376’ncı unsuru tarafıyla gerçekleştirilmesi halinde, kamu gelirine yönelik rastgele bir azalış olmayacağını vurguladılar.

Mevzuyla ilgili açıklamalarda bulunan DSO Lideri Müjdat Keçeci, Türkiye’de kurulmuş şirketlerin ekseriyetle sermayelerinin yaptıkları iş hacmine nazaran küçük olduğunu söyleyerek şirketlerin yaptıkları yatırımlar için bankalara yabancı para ile borçlandıklarını, makinaların yabancı para ile satın alındığını, yatırımlar nedeniyle yabancı para borçlanmalarının bilançoların pasif kısmını büyüttüğünü belirtti.

Kurdaki artışlar şirketleri zora sokuyor

Şirketlerin bilançolardaki yabancı para cinsinden borçların 2018 yılından bu yana yaşanan kur artışları nedeniyle daima büyüdüğüne ve Türk Lirası cinsinden büyük meblağlara ulaştığına dikkat çeken Keçeci, şunları söyledi: “Bu borçlar nedeniyle bilançolarımızdaki yük şirket sermayelerini etkileyerek zati küçük olan sermayenin de yok olmasına sebep olmaktadır. Türk Ticaret Kanunu’nun 376’ncı hususu teknik ifl as diye bir kurumu anlatmaktadır. Bu kanun hususu ile şayet şirket sermayesinin 2/3’ü kaybedilmiş olursa idare heyeti tarafından Asliye Hukuk Mahkemesi’ne müracaat ederek şirketin teknik ifl asını istemek mecburiliği anlatılmaktadır. Bakanlık teftiş elemanları şirketleri incelerken bu maddeyi göz önünde aldıklarında idare şurası üyelerini tüzel ve cezai sorumluluklarla mahkemelere sevk etmektedirler. Bugün ülkemizde yaşadığımız yüksek seviyedeki kur artışları nedeniyle şirketlerimizin büyük çoğunluğunun bu durumda oldukları, yani teknik ifl asla karşı karşıya olduklarını görmekteyiz. Bu durum nedeniyle hala istihdam yaratan, ihracat yapan, hatta yatırımlarını gerçekleştirmekte olan şirketlerimizin çalışmaları sonlandırılmakta ve hem şirketin yöneticileri sorumluluk altına girmekte hem de şirket yok olmaktadır. Bu ise bugünkü ortamda katlanamayacağımız bir durumdur.”

TOBB seviyesinde sorunun tahlili için çalışmalar yapıldı

TTK’nın 376’ncı unsurunun şirketler için ağır bir yük ve sorumluluk getirdiğini vurgulayan Keçeci, “Öncelikle kendi etrafımızda bu olayları gereğince tartışarak mevzuyu bağlı bulunduğumuz Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne götürdük. Kurumun hukuk müşavirleri ile birlikte olayı paylaştık ve tartıştık. Hukuk müşavirlerince de bahis haklı bulunduğundan mutlak suretle sorunun çözülmesi konusunda mutabık kaldık. Mevzuyu TOBB Lideri Rıfat Hisarcıklıoğlu ile de paylaştık. Hususun bir sorun teşkil ettiği ve bu sorunun siyasi iktidar tarafından çözülmesi gerektiği konusunda mutabık kaldık. Liderimiz bu mevzuyu şahsen Ticaret ve Adalet Bakanlığı‘na götürdü ve Bakanlıklardan uygun görüşler almak suretiyle hususun çözüleceği konusunda çalışmaların başlatılmasını sağladı. Adalet Bakanlığı ile yapılan görüşmelerde, bahsin kıymetli bir sorun olduğu ve çözülmesinin de bir kanun sıkıntısı olarak kıymetlendirilmesi gerektiği benimsendi” diyerek sorunun tahlili için yaptıkları çalışmaları lisana getirdi.

Süreksiz 1. Unsura yapılacak düzeltme sorunu çözer

Bakanlıklar nezdinde yapılan çalışmalar sonucu TTK’nın 376’ncı unsuruyla ilgili bildirime eklenen Süreksiz 1’inci hususla sorunun çözülmek istendiğini vurgulayan Keçeci, yapılan düzenlemenin sorunu çözemediğinin ortaya çıktığını belirtti. Sorunun birçok Anadolu kentinde yaşandığını söyleyen Keçeci, “Şu anki Süreksiz 1’inci husustaki düzenlemede dikkate alınmayabileceği belirtilen “henüz ifa edilmemiş yabancı para cinsinden yükümlülüklerden doğan kur farkı zararları” sözünün genişletilmesi durumunda sorunun büyük ölçüde giderileceğini düşünmekteyim. Şayet ki; bir şirketin periyot içinde yabancı para cinsinden ödemeleri bulunsa da periyot sonunda yabancı para cinsi yükümlülüğünde devir başına nazaran bir azalma olmadıysa, o şirketin o periyottaki tüm kur farkları 376’ncı husustaki hesaplamanın dışında tutulmalıdır. Zira gerçekte ifa edilmiş bir yükümlülük bulunmamaktadır. Benim yabancı para borcumun ölçüsü değişmemişse yıl içinde yaptığım ödemeler nedeniyle doğan kur farkları da dikkate alınmamalıdır. Hususa ek edilecek bir açıklamayla bu konu çarçabuk uygulanabilir hale getirilebilir” dedi.

Finansal Yine Yapılandırma Çerçeve Muahedesi da kapsama alınmalı Süreksiz hususa Finansal Yine Yapılandırma Çerçeve Mutabakatı kapsamında tekrar yapılandırma yapmış şirketler için de bir düzenleme ek edilmesi gerektiğini vurgulayan Keçeci, “Çünkü alacaklı finans kuruluşlarıyla mutabakat sağlamış ve borçlarını ödeyebilmesi için şirkete gerekli vade tanınmışken, öteki taraftan bu şirketin idare heyetinin TTK 376’ncı maddeyi münasebet göstererek şirketin ifl asını isteme yükümlüğünün bulunması büyük bir çelişki doğurmaktadır. Hususa bu çelişkiyi de ortadan kaldıracak bir düzenlemenin ek edilmesi gerektiğini düşünmekteyim. Hakikaten de bu ekler yapıldığında birçok şirketin yaşamış olduğu yahut yaşayabilecek olduğu teknik ifl as sorunu büyük ölçüde giderilecektir” halinde konuştu.

Uzmanlar tek unsurluk düzenlemeyi kâfi görüyor

Bayar: Kur farkı ziyanı ticari faaliyetten kaynaklanmıyor, öngörülemeyen bir durum

TOBB Hukuk Müşaviri Dr. İbrahim Bayar, Türk Ticaret Kanunu’nun şirketlerin ticari faaliyetlerinden kaynaklarının ziyanların önlenmesini öngördüğünü belirtirken, kur farkı ziyanının ticari faaliyet kaynaklı değil, öngörülemeyen bir durum olduğunu söyledi.

2018 yılında yayınlanan bildiri ile sorunu çözme bakımından kolaylaştırıcı bir karar getirildiğini hatırlatan Bayar, “Söz konusu karar tahakkuk etmiş borçlar için getirilmiş, bunun tahsil edilmiş borçlar için de dikkate alınması gerekir” diye konuştu.

Düzenlemenin mevcut haliyle probleme yönelik bilgi sahibi olmayan ve bu hususta önlem alması gerektiğinin farkına varamayan şirketlerin olabileceğinin altını çizen Bayar, “Çok kurumsal olmayan şirketlerin bile yönetemeyecekleri bir risk” dedi.

İbrahim Bayar, sorunun tahlili için geçmişe yönelik bir tarih belirlenerek, borçtan kurtulmuş lakin bunu bilançosuna negatif yansıtmamış şirketlerin, bilançosunun bozucu tesirinin ortadan kalkmış olması gerektiğini anlattı. Bayar’a nazaran, döviz cinsinden ifa edilmiş yükümlülüklerin kur farkı ziyanı olarak dikkate alınmaması gerektiği istikametinde bir düzenleme yapılmasına gereksinim var.

Karyağdı: Düzenleme bilhassa Anadolu KOBİ’leri için gerekli

Gelir Yönetimi E. Strateji Geliştirme Daire Lideri ve Yeni İktisat Danışmanlık A.Ş Kurucu Ortağı Nazmi Karyağdı, TL’nin kıymet kaybının bilhassa döviz cinsi borcu olan şirketleri güç durumda bıraktığını söyledi. TTK’nın 376’ncı unsuru uyarınca birden fazla şirketin önemli bir sermaye kaybı ve borca batıklık içinde olduğunu lisana getiren Karyağdı, “Bu gerçeği kabul etmek zorundayız. Tam da bu nedenle özellikle Anadolu’daki küçük ve orta ölçekli girişimcilerin krizin tesirlerini taban ziyanla atlatabilmesini sağlamak için her türlü takviyenin ve kolaylaştırıcı yasal düzenlemenin yapılması gerektiği bir devirden geçiyoruz” dedi. Karyağdı, endüstricinin, girişimcinin korunması ve yaşatılması gereken bir vakitte olunduğuna vurgu yaparak, “ Bu nedenle de krizdeki dünya iktisadının ülkemize yansımalarını ve kendi içi ekonomik meselelerimizi dikkate alarak TTK’nın 376. hususunun süreksiz olarak esnetilmesinin uygun olacağına inanıyorum” halinde konuştu.

Sezer: Fiktif kâr ve ziyan kaçınılmaz olacaktır

Kurlarda meydana gelen çok artışın bilhassa bilançosu borca batık işletmeler üzerinde çok daha fazla ve olumsuz bir tesir yaratacağına dikkat çeken Şimdiki Küme İdare Şurası Lideri Yılmaz Sezer, şu değerlendirmede bulundu: “15 Eylül 2018 tarihli resmî gazetede yayımlanan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 376. Hususunun uygulanmasına ait yol ve asıllar hakkındaki bildiri kararlarının uygulanması daha da manalı hale gelmiştir. İlgili bildirim süreksiz 1. Unsurunda 1/1/2023 tarihine kadar, Kanunun 376. Unsuru kapsamında sermaye kaybı yahut borca batık olma durumuna ait yapılan hesaplamalarda, şimdi ifa edilmemiş yabancı para cinsi yükümlülüklerden doğan kur farkı ziyanları dikkate alınmayabilir. Kararı yer almaktadır. Münasebetiyle bu karar gereği borca batık şirketler kur değerlemesi yapmayabilir. Fakat borca batık olmayan şirketlerin kur risklerinden kurtulmaları için farklı bir düzenlemeye muhtaçlıkları bulunmaktadır. Farklı bir düzenleme yapılmaması halinde 31.12.2021 yılı bilançolarında fiktif kar ve ziyanlar kaçınılmaz olacaktır.”