Liderler Konuşuyor: Karaelmasın başşehri Zonguldak kömürde dönüşüme hazırlanıyor

DÜNYA, TOBB öncülüğünde, 81 vilayetteki oda ve borsa liderleriyle iktisadın nabzını tutuyor. 26’ncısı gerçekleştirilen “Başkanlar Konuşuyor” söyleşi dizisinin bu haftaki konuğu Zonguldak oldu. Zonguldak TSO Lideri Metin Demir, çevreci projelere hazırlanılırken, kalan tüm kömürün süratlice çıkartılması gerektiğini söyledi.

Filyos’a 600 bin ton kapasiteli paslanmaz çelik yatırımı geliyor

Metin Demir / Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası Lideri

Zonguldak’ı konuşurken kömürden başlamak lazım. Zira kömür Zonguldak’ın varlık sebebi. Antik Çağ haritalarına bakarsanız Zonguldak diye bir yerleşim yerine rastlamazsınız. Bizim bütün öykümüz 1820’lerin sonunda Osmanlı vaktinde kömürün Zonguldak’ta keşfi ile başlıyor. 1845’te de çağına nazaran çağdaş diyebileceğimiz kömür işletmeleri kuruluyor. Genç Cumhuriyet de bunu bir adım öne taşıyor ve bizim birinci demir çelik fabrikamız Kardemir kuruluyor. O vakit Karabük, Zonguldak’ın bir ilçesi. Kardemir demir-çelik üretmek için gereksinimi olan enerjiyi Zonguldak kömürlerinden elde ediyor. 60’lı yıllarla birlikte sanayi için Erdemir’de bu kez yassı eserler ile Zonguldak’ı öne çıkardı. Kaçırdığımız sanayi ihtilalini genç Türkiye Cumhuriyeti yakaladıysa, bu öyküde başrol Zonguldak’ındır. Cumhuriyetin kıymetli ağır sanayi merkezlerinden birisi Zonguldak oldu.

50 BİN OLAN İSTİHDAM 10 BİN ŞAHSA DÜŞTÜ

Kömürle ilgili öykümüz 1990’lara kadar sıhhatli bir biçimde geliyor. Lakin özgür piyasa iktisadı ve sonların gevşemesi, gümrüklerin kaldırılması ile kömür tarafında sıkıntılar yaşamaya başladık. Elbette tarihî sürecin getirdiği durumlarda var. 150 yıla yakın üretimden sonra kömür rezervleri daha derin kodlarda kalmaya başladı. Bir yandan üretim maliyetleri artarken, öteki yandan ithal kömürün Türkiye’ye girmesi 45-50 bin civarında şahsa istihdam sağlayan kesimi geriletti. Şimdiki durumda şunu söyleyebiliriz, Türkiye Taş Kömürü Kurumu’nda (TTK) yani devletin kömür şirketinde 7 bin civarında bir istihdamdan kaldı. Özel dalda de 2 bin 700’ler civarında bir istihdam var. Yani toplamda 10 bin kişiyi bulmayan bir istihdamdan bahsediyoruz.

30 YILDA ÇIKARTABİLECEĞİMİZ KADAR KÖMÜRÜ ÇIKARTALIM

Artık bir de Avrupa Birliği’nin Yeşil Mutabakat siyaseti gündemde. Yakın vakitte dâhil olduğumuz Paris İklim Muahedesi ile süreç süratle gündemimize geldi. Bu iki süreci bir ortada yönetmek zorundayız. Türkiye orta ve uzun vadede beklenen bir kömürsüzleşme süreci ile karşı kaşıya kalacak. Bunu 10 yıl mı geciktirebileceğiz, 20-30 yıl mı bilemiyoruz. Şu anda 2053 tarihleri konuşuluyor. Almanya, İngiltere üzere kömürden çıkışla ilgili ayrıntılı planlar hazırlamak gerek. Zonguldak’ta istihdamın ve ekonomik faaliyetlerin yüzde 30’undan fazlası kömürle bağlı. Oran 30 yıl evvel yüzde 70’lerdeydi. Elbette geriledi ancak hala değerli bir durumda. Buna çelik tarafını hiç katmıyorum. Tüm bu güç kaybına bir de 2014 yılında Soma kazasından sonra gündeme gelen ekstra önlemler, iş yerlerine yapılan telafilerde problemler, gecikmeler var. Tüm bu gelişmeler ışığında, elimizde 20-30 yıllık süreçte ne kadar üreteceğimiz kömür varsa üretelim diye düşünüyoruz. Bu noktada rezervlerle ilgili de bilgi vermek isterim. Bir sondajlar yoluyla mutlaklaşan rezervler var. Bu Zonguldak’ta 1,5 milyar ton civarında. Ayrıyeten olası rezerv ve ekonomik olmayan rezerv de var.

BÜYÜKLER DENEDİ, YAPAMADI 12 KOBİ ARTIKLARI ÜRETİYOR

Kömür madenciliği 1840’larda burada görünür vaziyetteydi, yani 1 metrelik toprak örtüsünü kaldırdığınızda madencilik yapabiliyordunuz. O günlerde maliyetler çok makuldü. Fakat bugün TTK’nun Kozlu Kuruluş Müdürlüğü hali hazırda deniz düzeyinin altında, -550 kodunda üretim yapıyor. Haliyle maliyetlerimizi yükselten ana öge bu. Ayrıyeten daha tarihi galerilerde bizim ayak dediğimiz yollarda çok sıkıntı şartlarda ve dünyanın en tehlikeli çalışma şartlarıyla metan gazı ile gayret ederek, havalandırma ile uğraş ederek üretim yapıyoruz. Biliyorsunuz büyük bir firma Zonguldak’a termik santral yatırımı yapmaya gelmişti. Birinci geldiklerinde hem termik santral tarafında hem de madencilik tarafında olmak istediler. Lakin coğrafya şartlarının zorluğu, maliyetlerin yüksekliği ve kendilerine sağlanan sondaj bilgilerindeki rezervin olmadığı tespiti ile madencilik projesinden vazgeçmiş oldular. Özel kesimimiz birçok TTK’nın terk ettiği artık rezervlerde çalıyor. 12 firmamız var, madenden emekli olanlar, KOBİ’ler faaliyet gösteriyor. Büyük işletmeler buraya geldiler lakin hiçbiri başarılı olamadı. Zira havza çok sıkıntı bir havza, kendine özel riskleri var.

GÜBRE VE ASİT FABRİKASI KURULACAK

Biliyorsunuz Filyos diye hayal bir projemiz var. Burası 25 milyon tonluk bir liman, gerisinde da 6 bin dekarlık bir sanayi bölgesi ve onun bitişiğinde de 11 bin 500 dekarlık bir özgür bölgeden oluşan bir üç ayaklı bir proje. Liman yatırımı devletimiz kendi imkânları ile tamamlandı. İşletmesine talip olan isimler var. Bugünlerde limanın işletmesi ile ilgili görüşmeler devam ediyor, üstyapı yatırımlarını yaparak limanı hizmete alacak ve muhakkak bir müddet işletecek talipler var. Limanın çabucak gerisindeki 6 bin dekarlık sanayi bölgemizi de işletmecisi Tosyalı Holding altyapı yatırımlarını tamamlamak üzere. Bir de doğalgaz sürprizimiz oldu. Karaya doğalgaz Filyos’tan bağlanacak. TPAO yer güçlendirme çalışmalarına başladı. Burada bir doğalgaz rafinerimiz olacak. Sanayi bölgesinde resmen açıklanmamış olmakla birlikte, bir entegre gübre ve asit fabrikası gündemde. Kalan yere 600 bin ton kapasiteli şimdi ismi açıklanmayan bir paslanmaz çelik yatırımı geliyor. Zonguldak vilayet olarak 3. Bölgede ancak Gökçebey ilçemiz 4. Teşvik bölgesinde ve OSB için yapılacak yatırımlarda bir alt bölgeden teşvik aldığı için Gökçebey ilçemize kuracağımız OSB’de yatırımcı adaylarımıza 5. Bölge teşvikini kurmuş olacağız. Bu da bizim OSB’mizin cazibesini arttırıyor. 1’e 10 talep var, Gökçebey’deki OSB’mize. Hem Filyos’la ilgili gelişmeleri takip eden arkadaşlarımız hem de Gökçebey’in sunacağı 5. Bölge avantajlarımız. Yerelden de rehavet var, yurt dışından da gelen talepler de var bize. Herkes Fİlyos’ta ki hem lojistik olarak hem de ana sanayi olarak burayı çok daha cazip hale getireceğinin farkında. Biz keşke toprağımız olsa da bir OSB daha yapabilsek diye hesap ediyoruz lakin Zonguldak endüstriye tahsil edilecek arazi tarafında biraz dertli.

Karadeniz’in Efes’i Tios gün yüzüne çıktı

Eskilerin lafı vardır, kul sıkışmayınca Hızır yetişmez… Dünya kömürden uzaklaşmaya başlayınca biz de turizme bir el atalım dedik. Potansiyelimiz var mı diye baktık. Filyos beldemizde meşhur bir iskelemiz vardır. Orada bir 2 bin 700 yıllık geçmişi olan Tios (Tieion) Antik Kenti var. Hocalarımızla inceledik, şu anda hafriyat çalışmaları devam ediyor. Çok değerli bir dini ve ticari merkez olduğu ortaya çıktı. Burası için Karadeniz’in Efes’i diyorlar. Yakından çalışmaları takip ediyoruz. Bir başka potansiyelimiz endüstriyel mirasımız. 1800’lerin sonundan kalma değerli sanayi yapılarımız var. Maden müzesi üzere çok kıymetli bir varlığımız var. Oraya Üzülmez Kültür Vadisi ismi verdik. Zonguldak’ın birinci cevher zenginleştirme tesisi. Yanında da İsmet Paşa’nın temellerini attığı sanayi sitemiz var, onu da modernize ediyoruz. Bu sanayi yapıları turizm ile kültür ve sanat merkezi olacak. Önümüzdeki yıl açılışını yapacağız. Bir de tabiat turizmi potansiyelimiz var. Erken başlayan yayla turizmi merkezleri kısmen tahrip oldu. Bizim ormanlarımız el değmemiş. İki tabiat parkı yapıyoruz. Biri Dana Ağzı Tabiat Parkı. Hem deniz kenarında hem de hoş bir orman varlığı var. İkincisi de Göl Dağı.

Öncelikle çileğin, beyaz baklavanın ve kestane balının diyarı Zonguldak…

Ereğli ilçemizin Osmanlı çileğinin coğrafik işaretini aldık. Raf ömrü çok kısa olduğu için genelde burada yerelde tüketilir ya da reçel yapılır. Onun için arkadaşlar çalışma yapıyor. Birinci coğrafik işareti Devrek bastonumuza almıştık, Devrek’teki beyaz baklavamıza, cevizli Kömeç ekmeğimize coğrafik işaret aldık. Çaycuma TSO’muz da manda yoğurduna coğrafik işaret aldı. Biliyorsunuz bir TV programında gündeme geldik. Kestane balımız da meşhur, coğrafik işaretini almak için kalkınma ajansı ile süreci başlattık.

BAKAP HAYATA GEÇİRİLMELİ

Zonguldak TSO Lideri Metin Demir, İdare Heyeti Liderimiz Hakan Güldağ, Genel Koordinatörümüz Vahap Munyar, Yazıişleri Müdürümüz Handan Sema Ceylan’ın sorularını yanıtladı. Demir, GAP üzere bölgenin Batı Karadeniz Projesi’ne muhtaçlığı (BAKAP) olduğunu söyleyerek, “Kalkınmanın gerisinde kaldık bu proje kesinlikle hayata geçirilmeli. Tarım ve hayvancılıktaki potansiyelimizin ayağa kaldırılması için de İPARD takviyelerinden yararlanabilmeliyiz” dedi.