Muhtaçlık kredisi faizinde yüzde 39 görüldü
Şebnem TURHAN
Merkez Bankası’nın eylül ayından beri siyaset faizinde yaptığı 500 baz puanlık indirim piyasa faizlerine tesir yapmadı. Ticari kredi faizlerinde rotatif kredilerde bankalar yüzde 46’ya kadar faiz uygularken tüketici kredi faizleri de süratle yükseliyor. Bankaların yayımladıkları kredi faiz oranlarına nazaran muhtaçlık kredisi faizleri yıllık yüzde 39’a kadar varırken konutta en düşük aylık faiz yüzde 1,2’de kaldı. Taşıt kredisi faizleri de yükselişte. Aylık yüzde 2,55’e varan taşıt kredisi faizi oranlarıyla yıllık faiz yüzde 30’u aşmış durumda.
Bankaların gereksinim kredisi için uyguladıkları aylık faiz oranı yüzde 1,55 ile yüzde 3,25 ortasında değişiyor. Bankaların gereksinim kredisi için müşterilerine verdiği en düşük faizle yıllık faiz yüzde 18,6’yı en yüksek ise yüzde 39’u buluyor. Bu Merkez Bankası’nın yüzde 14 siyaset faizinin çok çok üstünde düzeylere işaret ediyor. Merkez Bankası’nın siyaset faizini yüzde 15’e düşürdüğü Kasım 2021’de ise gereksinim kredi faizleri çok daha düşük düzeylerdeydi. Bankalardan edinilen bilgiye nazaran 22 Kasım 2021 itibariyle bankalar muhtaçlık kredisinde yüzde 1,75 düzeyinde bulunuyordu. Kasım sonunda muhtaçlık kredisi yıllık faiz oranı yüzde 21 düzeylerindeyken şu anda yüzde 60’ı aşan bir artışla karşı karşıya kalınmış durumda.
Bu yüksek faiz oranına karşın yüksek enflasyon azalan alım gücü vatandaşların gereksinim kredisine olan talebinde çok büyük bir düşüş yaşanmasının önüne geçiyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) haftalık datalarına nazaran Merkez Bankası’nın siyaset faizinde indirim sinyallerinin başladığı Eylül 2021 başına nazaran yüzde 7,5’e yakın yükseldi. Haftalık düşüş ise yüzde 0,25 düzeyinde. BDDK datalarına nazaran yılın birinci haftasında yani 7 Ocak ile biten haftada bankalardaki muhtaçlık kredisi büyüklüğü 463 milyar 574 milyon lira düzeyinde.
Konutta yıllık yüzde 33 faiz var
Konut kredisi faizi kamu bankalarının Merkez Bankası’nın her siyaset faizi indirimi sonrasında kampanya yaptıkları bir eser olarak öne çıkıyor. Kamu bankalarında aylık yüzde 1,2-1,44 ortasında değişen oranlarda konut kredisi kullandırımı yapılırken özel bankalarda yüzde 2,5-2,75 ortasında kredi faizleri uygulanıyor. Kamu bankalarında en düşük yıllık faiz oranı yüzde 14,4 olurken özel bankalarda yüzde 33’e kadar çıkabiliyor konut kredisi faiz oranları. Tekrar 22 Kasım 2021 itibariyle konut kredisi faizleri özel bankalarda yüzde 1,75 düzeylerindeydi. 1 puanlık artış yaklaşık yüzde 40’ın üzerinde bir yükselişe işaret ediyor.
BDDK’nın haftalık bilgilerine nazaran 7 Ocak 2022 haftası itibariyle konut kredisi hacminde yeniden Eylül 2021 başına nazaran yüzde 6,8 düzeyinde bir artış gözlenirken haftalık büyüme yüzde 0,2 düzeyinde kalıyor. Konut fiyatlarındaki süratli artışlar göz önüne alındığında konut kredisi talebinin hayli gerilediği söylenebilir. BDDK bilgilerine nazaran konut kredisi hacmi 299 milyar 716 milyon lira seviyesinde bulunuyor.
Araba fiyatlarındaki inanılmaz yükseliş 2020 ve geçen yıl yaşanan kredi talebinin de önünü kesmiş üzere görünüyor. O denli ki aslında taşıt kredisi faizleri de yükseliş trendinde. Yeniden kamu bankalarında taşıt kredisi aylık faizleri yüzde 1,59-1,61 düzeyindeyken özel bankalarda yüzde 2,3 ile yüzde 2,80 ortasında değişiyor. Taşıt kredisi faiz oranları yüzde 19 ile yüzde 34 ortasında değişim gösteriyor.
BDDK haftalık dataları de taşıt kredisi büyüklüğü tekrar Merkez Bankası’nın faiz indirim sinyalini birinci verdiği Eylül 2021 başından bu yana yüzde 10 azalmış durumda. Haftalık değişimde de yüzde 1 düşüş yaşandı. Taşıt kredisi hacmi ise 12 milyar 983 milyon lira düzeyine geldi.
Ticaride talep azaldı tüketicide arttı
Merkez Bankası sıkı para siyasetinin ticari kredi talebinde olumsuz tesirini azaltmak için siyaset faizi indirimlerinin uygulandığı irtibatını son aylarda sık sık yineliyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) bilgilerinden yapılan 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur tesirinden arındırılmış datalara nazaran 7 Ocak itibariyle toplam kredi büyümesi yüzde 19,39 düzeyinde. Tüketici kredilerinde ise büyüme yüzde 22,79 olurken ticari kredilerde yüzde 15,02’de kaldı. Merkez Bankası’nın indirim sinyali verdiği eylül başında 13 haftalık yıllıklandırılmış kur tesirinden arındırılmış ticari kredi büyümesi yüzde 5,6 düzeyindeyken en fazla artışın gözlendiği hafta 26 Kasım 2021 haftasında yüzde 17,42 olmuştu. Akabinde siyaset faizi indirimleri sürse de ticari kredi büyümesinde gerileme yaşanmaya başladı. Yeniden Merkez Bankası datalarından yapılan 13 haftalık yıllıklandırılmış kur tesirinden arındırılmış bilgilere nazaran kamu bankalarının kredi büyümesi yüzde 19,04 düzeyinde kalırken özel bankalarda bu oran yüzde 19,70 oldu. Hem özel hem kamuda kredi büyümesinde ivme kaybı yaşandı.
Memleketler arası net rezervler 7.9 milyar dolara indi
Merkez Bankası net memleketler arası rezervleri 7 Ocak 2022 prestijiyle, bir evvelki haftaya nazaran 392 milyon dolar düşüş ile 7 milyar 947 milyon dolar oldu. Böylelikle TCMB’nin net memleketler arası rezervleri Ağustos 2002’den bu yana yeni en düşük düzeylerdeki seyrini sürdürdü. Toplam rezervler ise 7 Ocak haftasında 1 milyar 607 milyon dolar azalarak 109 milyar 445 milyon dolara geriledi. 7 Ocak’ta Merkez Bankası brüt döviz rezervleri 1 milyar 575 milyon dolar azalışla 70 milyar 989 milyon dolara geriledi. Brüt döviz rezervleri, 31 Aralık’ta 72 milyar 564 milyon dolar düzeyindeydi. Kelam konusu devirde altın rezervleri, 33 milyon dolar gerileyerek 38 milyar 489 milyon dolardan 38 milyar 456 milyon dolara düştü. Böylelikle Merkez Bankası’nın toplam rezervleri, 7 Ocak haftasında bir evvelki haftaya kıyasla 1 milyar 607 milyon dolar azalarak 111 milyar 52 milyon dolardan 109 milyar 445 milyon dolara geriledi.
Yabancı hem payda hem DİBS’te satıcı
Merkez Bankası haftalık menkul değer istatistiklerine nazaran, yabancı yatırımcılar 7 Ocak 2022 haftasında net 142.9 milyon dolarlık pay senedi ve 71.6 milyon dolarlık Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) satarken, 1.9 milyon dolarlık Şirket Borçlanma Senetleri (ŞBS) aldı. Yurt dışında yerleşik şahısların 31 Aralık 2021 prestijiyle 18 milyar 434,7 milyon dolar olan pay senedi stoku, 7 Ocak 2022’de 18 milyar 868,5 milyon dolara çıktı. Tıpkı devirde yurt dışında yerleşik şahısların DİBS stoku 3 milyar 482,6 milyon dolardan 3 milyar 297,5 milyon dolara, ŞBS stokları da 149 milyon dolara geriledi.
Bireylerin döviz mevduatı 1 milyar dolar azaldı
Kur muhafazalı TL mevduatı eserinin üçüncü haftasında gerçek bireylerin döviz mevduatında gerileme hissedilmeye başlandı. Merkez Bankası haftalık para ve banka istatistiklerine nazaran gerçek bireylerin döviz mevduatı 7 Ocak haftasında parite tesirinden arındırılmış bilgilere nazaran 1 milyar 70 milyon dolar azaldı. Hükmî şahısların döviz mevduatında ise düşüş 1 milyar 130 milyon dolar oldu. 21 Aralık’ta devreye giren kur muhafazalı TL mevduatı ile 24 Aralık haftasında gerçek bireylerin döviz mevduatlarında parite tesirinden arındırılmış olarak 136 milyon dolarlık azalma yaşanmışken 31 Aralık haftasında 351 milyon dolarlık artış gerçekleşmişti. 7 Ocak haftasında toplam döviz mevduatında ise parite tesirinden arındırılmış olarak 2 milyar 200 milyon dolar geriledi.
