Nebati: Kurda, köpüklerin gittiği bir noktaya yanlışsız gidiyoruz

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, ortak canlı yayında soruları yanıtlıyor…

Bakan Nebati’nin sorulara verdiği karşılıklardan öne çıkan başlıklar şöyle:

Hem bir model öne sürüyoruz hem Sayın Cumhurbaşkanımız adeta bir manifesto yayınladı. Birçok şey değişti. Bu değişim bir olağanlaşma. Artık olağana döndük. Artık bireyler, kurumlar, kamu idaresi, siyasetimiz her şeyin olağan seyrettiği bir sürece giriyoruz. Gerçek dalın önünü görmeye çaba eden aktörlerin önünü görebileceği çok kıymetli sürece girmiş olduk. Önümüzdeki yıl bunun semerelerini açık görebileceğimiz yıl olacak. Gelişmiş olan ekonomiler 1990’larda yüzde 65, gelişmekte olan yüzde 35’ti. Daha sonra ise gelişmekte olan ülkelerin dünyadaki ticaretin büyük kısmını almaya başladıkları, kimi ülkelerin öne çıktığını görebiliyoruz.

Bir kez Türkiye 2020 yılında çok değerli bir şey yaptı. Krizde fırsatları en düzgün halde kullanan ülke oldu. Bulunduğu coğrafya, 19 yıldır yapılan altyapı yatırımların tamamlanmış olması, her türlü pazara yakın olması, özgün bir pazar olma niteliğinin kazanmış olması. Böylesine büyük imkanlar silsilesi var. Avrupa, Afrika, Ortadoğu, Türki Cumhuriyetlerin farklı taleplerin olduğu bir yerde Türkiye direkt yatırımları 12,7 milyar dolara ulaşmış durumda. Sıcak parayı istemiyoruz. Ne vakit geleceği belirli ne vakit gideceği belirli değil zira. Giderken ne cins tahribatları gördüğünü yaşadık.

Alışılmış ki kırılganlıklarımız var. Bunların üstüne çalışıyoruz. Orta gelir tuzağından çıkmak istiyoruz.
Cari açığımız büyüme ile bir arada yükseliyordu. 2013’lerden itibaren ortaya koyduğumuz bir şey var. Bu ekonomik model Türkiye’nin kurallarına uygun hale gelirse özgür ve özgün olacak. Hasebiyle orta gelir tuzağından çıkmak için çalışmalar yapıldı. Şimdiki anlayışımız optimal noktayı yakalamakla dışarıya vereceğimiz gücüyü, dışarıdan alacağınız imkanlarla kıymetlendirmek gerekir ki, bu kırılganlıklar üzerine gidebilelim. Global iktisattan aldığımız hisse yükseldi. İhracattan aldığımız hisse da yükseldi. Tarihinde birinci kez 1,1’e geldi. Bir büyüme yok, sıçrama var.

1990’lardan itibaren bugüne kadar geçen yıla kadar ortada yüksek cari açık ve yüksek büyüme var. Burada artık durup model geliştirmemiz lazım. Yüksek cari açık değil, cari açığın sıfırlaştığı hatta öne geçtiği, kırılganlığımız olan enflasyonu tek haneli noktaya getirilmesidir. Büyümeyi dünyadan farklılaştırdık. Hazırladığımız altyapıyla. Türkiye geçen yıl kapanmalara karşın, öngörülebilirliğin hiç olmadığı, bilhassa kapandığımız günlerde, ne olacağı aşikâr değil. Adeta globalleşmenin her birey tarafından hissedildiği bir ortam. Wuhan’da bir kişi hapşırıyor, biz burada zatürree oluyoruz. Böylesi bir ortamda meskeninize paket geliyor, saatlerce bekletiyorsunuz. Dezenfekte edip, alıyor, bir ölçü sonra kullanmaya başlıyorsunuz.

Bütün dünya küçülürken aldığımız önlemlerle ne dedik, ‘Bir istisna gerçekleştireceğiz’ dedik. Türkiye’yi küçülecek ülkelerin başına koydular. Proaktif hareketler, iktisat idaresinin güç ve kararlılığı Türkiye’yi 1,8’lik büyümeyle taçlandırdı. Çin’den sonra dünyada ikinci olarak büyüyen ülke pozisyonuna geldik. Artık 2020 yılındaki o süper değişimi tesadüfen oldu dediler. Salgından çıktığınızda o kadar çok işten çıkarma olacak ki altından kalkamayacaksınız dediler. Biz her çeyrekte rekorlar kırarak geldik. Dünya ülkelerinden farklı bir formda geliştik. Büyümede çift haneye hakikat gidiyoruz.

Türkiye’de büyük canlanma var. Ticaret güçlü, ihracatımız kuvvetli. Büyümemizin temel sebeplerinden bir tanesi içeride büyüme ve talebin artması ile dışarıda talebin artmasından kaynaklanıyor. Biz bir psikolojiyi âlâ yönettik. Fakat birileri ‘kötü gidiyor’ dedi. Yeni açılan işletme sayısı berbata giden ülkede artar mı, azalır mı? Azalır tabi. Fakat beşerler bir işe girişiyorsa gelecekte kâr elde edeceğine ait umudu olduğu için yapar. Türkiye de bütün kapanmaları yaşadığımızda açılan şirket 85 binden 103 bine çıktı. Kapanan şirket sayıları çok düşük oranda. Yüzde 14’ten 15,9’a çıkıyor.

Türkiye güçlü bir üretim altyapısına sahip. Sanayi üretim endeksi şu anda 137,6, ticaret hacmimiz istikrarlı bir biçimde artıyor. İhracatta ülke çeşitliliği 1 milyar doların üzerine çıkan ülke sayısı 46. Türkiye şu anda 19 yılda geldiği nokta 46 ülkeye 1 milyar doların üzerinde ihracat yapıyor. Eser çeşitliliği 48. Türkiye yalnızca bir şey üretmiyor, bir yere odaklanmış değil. Dünyanın her türlü muhtaçlığını çok süratli ahenk sağlayarak, geliştirerek dünyaya sunma marifetine sahip.

Endüstride belirli ortalama ile gidiyor, tarım tıpkı halde. Türkiye artık bu biçimde geldiği noktaya kadar. Bundan sonra katma kıymeti yüksek yatırım, eserler, ileri teknoloji imkanlarıyla ihracatın artmasına katkı sağlayacak eserleri üretme vaktini yakaladı. Onun için Türkiye modeli diyoruz. Bankalarımız güçlü. Tahsili geçmiş alacaklarda sorun yok. Kredi mevduat oranlarımız çok yeterli. Bütçe açığımız düşük, yüzde 3,5’un altında. Cari açığımız dediğimiz noktaların altında. Dünya ortalaması neredeyse 10. Türkiye yüzde 3,5’un altında bütçe açığı ile gidiyor.

Masanın dört ayağı var. Bir kahır olursa en uygun ihtimalle sallanır. Niçin gözlerimiz parlıyor? Toplumsal medya üzerinden muhalefet partilerin ortaya koyduğu karamsarlığın karşılığı olduğunu biliyoruz. Biz aldığımız önlemlerle, yıllar evvel çıkardığımız maddeyle bireylerin Döviz üzerinden borçlanmasını önledik. Gerçek bölüm Türkiye’de 66 borçluluk oranına sahip. Kamunun dünyadaki oranı yüzde 104, gelişmekte olan yüzde 64, Türkiye’de yüzde 40. Bir masa düşünün, bu masanın bütün ayaklarının sağlam bastığını düşünün. Dünya ülkeleri içerisinde bütün ülkelerle farklı biçimde ayakları sağlam basan bir masa. Böylesine bir ülkede kurlarla oynarsınız, bir grup manipülatif oyunlar oynarsanız bir yere kadar sarfiyat. Sonra yanlışsız olan, gerçek olan piyasaya hakim olur.

Cumhurbaşkanımız bir açıklama yapıyor. Bu açıklama piyasa tabiriyle satın alınıyor. Bireyler koşarak gece geç saatte dövizlerini bozdurmaya başlıyor. Büyük bir heyecan var, kimi internet siteleri kilitlendi. Doğruların ve gerçeklerin olduğu ana geldik. Sayın Cumhurbaşkanımız Türkiye’de en sağlam insanların başında. Söylediği bir şey kesinlikle karşılığını buluyor. Türkiye Cumhuriyeti’nde Merkez Bankası’nda başkanlık yapmış olan bir beyefendi, çıkıp diyor ki, ‘Bu bir müdahale ile yapılmıştır’. Bireyler tarafından gidildiği bilinmesine karşın. Hiçbir biçimde müdahale olmadı. Bu spekülatif değil de nedir?

Sözünü söylüyorum: Bu bir alım fırsatıdır. Fiyatlar düşüyor, koşun alın. Piyasa Erdoğan’ın bu telaffuzlarını satın almadı. Anında aldı, anında gittiler. Kürsüden indiğinde fiyatlar düşmeye başlamıştı. Zira zati köpüktü, gitmesinin vakti dün akşamdı. Katiyen bir müdahale yoktu. Bence kaldığı yerden bu iş devam edecek. Bir örnek daha vereceğim. Bir tanesi çıkmış, ‘Bir kamu bankası yöneticisi sistemin nasıl çalışacağını açıklamış. Sistem çalışması Ocak ayında tamamlanacak’. Bunu kimden öğrendin? Açıklayacaksın. Bu beyefendi hesap verecek. Bu TL’ye karşı yapılmış hain hücumdur.

Dün bir tanesi çıktı ‘Yüzde 18 KDV gelecek’ dedi. Döviz alım satım kambiyo sürecidir, yüzde 18 KDV nasıl gelir? Bizim dövizle, döviz işi yapanlarla işimiz yok. Birisi ‘kambiyoda harikulâde hal ilan edilecek’. Bir oburu ‘Türkiye fevkalâde hale gidiyor’ dedi. Türkiye’de bugüne kadar sermaye denetimine gidildi mi? Bu ülkede can güvenliği, mal güvenliği sağlanmıştır, inanç güvenliği sağlanmıştır. Hür piyasaya ait söylenmiş her bir laf ihanettir, spekülasyon, manipülasyon değildir. Bu çeşit ihanetlere asla müsaade vermeyeceğiz.

Türkiye modeli güçlü bir biçimde geliyor. Bu ülkede 6 binden 28 bine çıkmış. Otoyol uzunluğu iki katı, tünel uzunluğu, süratli tren. 56 tane havalimanımız var, 4 tane daha gelecek. Daha kaç tane gelecek, bitti. Türkiye’de 2023 vizyonumuz var. Evrakımız var. 2053, 2071 vizyon evrakımız var. Saymakla bitmez. Her alanda, sıhhatte, bir daha kaç tane hastane yapacağız. Kent hastanelerini niye yapıyorsunuz, parayı gömüyorsunuz dediler. Türkiye sıhhat alanında dünyanın en güçlü ülkelerinden birisi oldu. Dünyaya örnek teşkil etti. Biz bunlara bakarak heyecanlanacağız.

Türkiye şu anda altyapısını bitirdi. Bir köprümüz var Çanakkale Köprüsü. Öbür köprü yapacak mıyız? Bitti. Artık her şey cebimizde. Artık alternatif tedarik merkezleri arayışı var dünyada. Türkiye’de bu merkezlerin en merkezinde, coğrafik, lojistik olarak. Tedarik merkezi olma potansiyeli, direkt yatırım çeken ülkelerin başında geliyor Türkiye. Makroekonomik istikrar, yüksek katma bedelli yatırımları geliştirerek, global paha zincirlerinde üste çıkacağız.

Modelimiz yüksek büyüme, düşük cari açık. 2002 ile 2020 devrinde yüksek cari açık, yüksek büyüme var, risk vardı. Artık yüksek büyüme ve düşük cari açık, modelimizin temeli bu. Şimdiye niçin Güney Kore niçin Çin değil. Güney Kore seçilen bir ülke. Kimi hükümran güçlerin dayanağı ile Kuzey Kore’ye istikrar olsun diye. Çin nüfusuyla uzun yıllardan sonra geldi. Türkiye şu anda 9 bin dolarlar civarında. Türkiye’nin bir demokratik geleneği var. Hür piyasa deneyimimiz yadsınamaz. Çok iştahlı, dinamik ekonomimiz var. Durduramıyorlar bizi. Hem harcıyor, hem dünyaya üretiyoruz.

Güçlü bir iş dünyamız var. Bu model ihracat eksenli kalkınma ve dikey büyümeyi getiriyor. Ana siyaseti ihracata dayanak, etraf dostu yatırımlara, Ar- Ge’ye dayanak. Temel bilimler, mesleksel eğitime takviye vergi siyaseti ve toplumsal siyasetler. Sürdürebilir istikrarlı maliye siyaseti. Maliye siyasetimizden asla taviz vermeyeceğiz. Yenilenmiş altyapı, dinamik gerçek dal, siyasi istikrarla Türkiye hür kambiyo rejimine tam bağımlılıktan vazgeçmeden piyasalardaki oynaklığı azaltamaya yönelik önlemlerle bir model.

Bu modelin sonu finansal piyasalarda inanç, beklentilerde düzgünleşme, risk priminde düşüş, kurda istikrar, daha fazla yatırım, üretim, istihdam, ihracatın artmasına sebep olan dış finansman gereksinimin azaltılması, direkt yatırımların daha fazla alındığı ve toplam talepte içeride ve dışarıda artışın sağlanmasıdır.

1960’lardaki Çin, Güney Kore değiliz. Biz 2021 yılındaki Türkiye’yiz. Tüm altyapı yatırımları gerçekleştirmiş, kişi başına düşen ulusal gelir itibariyle muhakkak noktaya ulaşmış, dünya pazarının göbeğinde olan, sıhhat dalında mucizeler ortaya koyan bir ülkenin bu yeni modelinin gerçekleştiği müddet ne bir Güney Kore ne Çin müddetidir. Müddet Türkiye’yi en az 40 kat üst ivmeyle gerçekleştireceği süreç demektir. Paket açıklandı, süratli bir formda uygulandı. Güvenilen, umut duyulan bir insan tarafından açıklandı. Şu andaki duruma bakın.

Hem de nasıl bir çözülme. Kişiseller yarışıyor. Bu daha da devam edecek. Bireysellerdeki likidite talebi dörtte teğe düştü geçen Cuma’ya nazaran. Yarın talep edilen likidite ölçüsü dörtte teğe düştü. Parasını çekmeye gidenler kapıdan geri döndü. Bunlar net bilgiler. Neden? İtimat geldi. Bireyler akılcıdır, her insan kendi geleceğini düşünür, ayıp bir şey yapmazlar. Türkiye’de birileri bu ülke içerisindeki kaosla, iktidar değişimini hedeflediği için bazen bir yalpalanma ve bireylerin etkilenmesi kelam konusu olabiliyor. Bir karşılığı yoktur.

Hiçbir formda doları dün gündüz noktalarına getirecek karşılığı yoktu. Sonuçta bireyler şunu gördü, inançlı açıklama, akılcı önlemler silsilesi, artık bunu ülkeye ziyan verecek noktaya geldiği için süratli bir dönüşüm gerçekleştirdi. Biz tüm bireylerin muhtaçlıklarını karşılayacak, kurumsal yapıların her türlü muhtaçlıklarını giderecek değerli bir önlemler silsilesini açıkladık.

Uygun bir yerde istikrara gelecektir. Gerçek fiyatlamanın oluştuğu noktaya hakikat gidiyoruz. İhracat rekorlarla gidiyor. Gerçeklerden ve piyasadan uzak değiliz. Son 1 aydır muhalefetin, toplumsal medyanın dayanakları ve birtakım STK’ların ortaya koyduğu davranışla istikrarı zedeleyecek açıklamalarla bu noktaya gelindi.

Benim piyasada her şeyden haberim olur. Dostlarım, arkadaşlarım var. Sabahtan akşama kadar dinlerim. Ayda yaşamıyoruz biz. Piyasada öngörülebilirliğin kaybolduğu, tedarikte, fiyatlamada kahırların olduğu, vadeli olan satışların geriye çekildiğini gördük. Döviz oynamalardan kaynaklanan fiyatlamada bir üst düzeyde yapıldı. 15 liraya geldiğinde 16 liraya yapıldı. Niçin? Göremiyor. Biz yok diyoruz, sorun var diye üretenler oldu.

Bakan yardımcılığım devrinde her ay bir kentte iş dünyasıyla toplantı yaptım. Her alanda turizm, tarım, hizmet bölümü, endüstride. Bana ulaşamayan hiç kimse yoktu. Birinci toplantımızı bakan olur olmaz iş dünyasıyla yaptık. O gelsin, o gelmesin demedik. Türkiye’de en üst düzeyde hizmet yapan, onlar başımızın tacı, hangi ideolojiden olursa olsun. Bankacılar da dâhil olmak üzere 67 şahısla 6,5 saat süren toplantı yaptık. Modelimizi anlattık. Her kelam almak isteyen bireye kelam verdik. 42 kişi kelam istedi. Sınırlama yoktu. Her şey açıktı. Bende kural budur. Tenkit nezaket ve hürmet kuralları içinde yapılırsa her şey söylenir.

Tüm talepler lisana getirildi. Şunu gördüler; şeffafız ve açık sözlüyüz. Gözlerindeki ışıltıyı görerek ayrıldım. Birçok arkadaşım teşekkür ederek ayrıldı. STK’ların temsilcileri, iş dünyasından hanımefendi ve beyefendiler vardı. İstişareye devam edeceğiz, bağlantısı koparmayacağız, elimizden gelen her türlü uğraşı göstereceğiz dedik. Ana muhalefet partisi oy oranını yüzde 25’ten yüzde 25,3’e çıkardığı için kendisini iktidarda görmeye başladı. Her gün erken seçim teranesiyle iş dünyasının önünü kapattı. Yurtdışından gelmeyin dedi.

Gittiği TÜSİAD’a açıklamada bulundu. Yahu TÜSİAD sen toplantıdaydın, pek uygun bağlantı kurmuştuk. Ne oldu da şiddetli açıklama yapıyorsun! Sevgili TÜSİAD, sakın ha muhalefet partisinin gazına gelmeyin. Onlar zannettiler ki bu iş bitiyor. Siz bize hal takınırsanız, bu millet size hal takınır. Siz bizim gideceğimizi zannediyorsanız, son seçimlere bakın, hepsinde sizi her seçimin sonraki günü yalnız bıraktı, biz yeniden birlikte çalışacağız. Biz bir gemideyiz. Bu geminin en üst katında oturuyorsunuz. Havuzlu villalarınız var, kameralarınız çok lüks. Dövizden en fazla etkilenen sizlersiniz. O denli bir bağırıyorsunuz ki, aşağıdaki şahıslar döviz alıyorlar, sonra da ellerinde patlatıyorsunuz.

En başta kaybeden TÜSİAD olmak üzere en büyük oyuncularımız. Türkiye’de döviz borcu olanların yüzde 75’i bin tane firmaya ilişkin. Asıl borçlu sizsiniz. Makroekonomik göstergelerle bağı olmayan nasıl oluyor da, size bir telefonla, bir gelişme iktidara çeki sistem vermeye çalışıyorsunuz. Bakın söylüyorum Haziran 2023’te onlar sizi yeniden yarı yolda bırakacaklar. Bu millet karşılığını verir. Sen orada ziyanı göreceksiniz, aşağıda paylaştıracaksın.

Minimum fiyatta yüzde 50’in üzerinde, enflasyonun çok çok üstünde artış yaptık. Enflasyondan en çok sabit gelirliler etkilenir. Biz ezdirir miyiz? Bir çalışanın meskenine giderken yüzünün asılarak gitmesine biz katlanamayız, sayın Cumhurbaşkanımız hiç katlanamaz. ‘Çocuğumuzu kurtarın’ denilen bir ülkeden geldim ben. 1990’lı yıllarda beşerler hastaneye gidemiyordu, hekim bulamıyordu, ilaç alamıyordu. Minimum ücretliyi biz ezdirir miyiz? Dün yalnızca taban ücretlilere değil tüm ücretlilerden hem damga vergisini kaldırdık. Bu ne demek? Seni ezdirmeyeceğim demek.

Enflasyonun üstesinden geliriz. Bedenimiz alışık buna. ABD’de 6.8’e gelmiş, 68 kat, şok yaşıyor. Almanya şok yaşıyor. Biz nasıl önlem alacağımızı, psikolojisini, hangi adımı atacağımızı biliyoruz. Vatandaşımız enflasyonun nasıl bela olduğunu bilir ve bize yardımcı olur. Artık fiyatlamalar yapıldı. Fiyatlar toparlanırken fiyatları çekmeyenler, çok net söylüyorum, fırsatçılık yaparsan, ülkeye ziyan verecek adımlar atarsan Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın nasıl bir bakanlık olduğunu anlayacaksın!

Fiyatlamadaki psikolojiyi iddia edebiliyorum. Artık bu artışı, her şeyi dövizle satmıyorsunuz ki. Dünyanın en ucuz akaryakıtını kullanıyorsunuz. Maliyet artışı döviz kurundaki artış kadar mı olması lazım. Döviz yüzde 100 arttı, kimileri bütün fiyatları yüzde 100 arttırdılar. Kimileri ‘artış yapmıyoruz’ diye o ihaneti yapmadılar. Elbette bir fiyatlama davranışı vardır, elbette kâr etmek istersiniz, birşey demiyoruz. Lakin kârınızı elde ettiniz. Bu mevzuda hiçbir odunumuz yok. Allah’ın müsaadesi, milletimizin takviyesi ve Sayın Cumhurbaşkanına duyulan itimatla bu işi bitirdik.