“Oksijen sağlamak için atılan adımlar nefesimizi daraltıyor”
Yener KARADENİZ
Çatısı altında 30 federasyon ve 284 dernek üzerinden 50 bini aşkın şirketi barındıran Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu’nun (TÜRKONFED) Lideri Orhan Turan, finansmanın yanı sıra finansmana erişim maliyetlerinin son periyotta ekonomiyi kilitlediğini söyledi. “Reel bölüme oksijen sağlamak için atılan adımlar nefesimiz daraltıyor” diyen Turan, “Geçici pansuman niteliğinde kısa vadeli tahliller o an için nefes alınmasını sağlayabilir lakin amaç orta ve uzun vadede kalıcı tedaviler ile hastalığı bitirmekten geçiyor” biçiminde konuştu. DÜNYA Üst Yöneticisi Hakan Güldağ, Genel Koordinatör Vahap Munyar ve Başyazar Osman Arolat ile bir ortaya gelen TÜRKONFED Lideri Orhan Turan, Lider Yardımcısı ve Moda ve Hazır Giysi Federasyonu (MHGF) Lideri Hüseyin Öztürk, TÜRKONFED Lider Yardımcısı ve Güney Ege Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu (GESİFED) Lideri Oktay Mersin, Doğu Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu (DOGUSİFED) Lideri Müslüm Erbay, TÜRKONFED İdare Heyeti Üyesi ve İç Anadolu Endüstrici ve İş İnsanları Dernekleri Federasyonu (İÇASİFED) İdare Şurası Üyesi Hande Öztürk ve TÜRKONFED İktisat Danışmanı Can Selçuki, ekonomik gelişmelerin sonuçlarına yönelik değerlendirmelerde bulundu.
FİNANSMAN KANALI KOBİ’LER İÇİN KAPANDI
Türkiye’deki işletmelerin yüzde 99,8’inin KOBİ’lerden oluştuğunu ve 7 bin büyük işletmeye karşı 3 milyon 200 bin KOBİ’nin bulunduğuna dikkat çeken Turan, kredi maliyetlerindeki artış ve kur tesiriyle finansman kanalının KOBİ’ler için kapandığını vurguladı. TL’nin çok paha kaybı, döviz kurunda yaşanan oynaklık ve ham husus fiyatlarındaki fahiş artışın işletme sermayesi muhtaçlığını artırdığını anlatan Turan, “İşletme sermayesi gereksinimi, son bir yılda dört kata yakın artan dallarımız var. Evvelce yatırım için finansmana gereksinim duyulurdu. Artık hayatta kalmak için gereksinim duyuyoruz. Bilhassa dokuma, besin üzere hammadde ithalatı ile ihracatı yapan dallarda bu durum daha fazla yaşanıyor. Zira firmalarımız TL’deki paha kaybı ile birlikte hammadde fiyatlarından çok daha fazla etkileniyor. Bu durum sürdürülemez bir noktaya gelmiştir. Finansmana erişim ve ödeme sıkıntıları artacaktır. Bu sürecin zincirleme bir tepkiyle üretimin durması ile kapanmalara ve hasebiyle istihdama olumsuz tesiri kaçınılmazdır. Kur farkı ve finansman masraflarının tamamı bilançolarda sarfiyat olarak görünmeli. Devlet gerekse de finansa dalı tarafında finansmana erişim kanallarının bir an evvel açılması gerekiyor. Finansa erişimin birinci kuralı ülkemizdeki finans kaynaklarının bollaşması ve bunu teşvik edecek ortamın oluşturulmasıdır. Merkez Bankası bir yandan Türk Lirası’nın kıymetini korurken öteki yandan birikimlerin artması için gerekli olan iktisat biliminin gerektirdiği önlemler almalıdır” diye konuştu.
“SORUNLAR ARTIK KRONİK HALE GELDİ”
Orhan Turan, bu sıkıntılara yol açan sürece ait de değerlendirmelerde bulundu. Türkiye’nin son 2-3 yıldır kur-enflasyon döviz sarmalında yaşadığını ve salgınla birlikte yapısal hale gelen bu problemleri çözmeye çalıştığına dikkat çeken Turan, bunun artık kronik hale geldiğini vurguladı. Bu noktada farklı arayışlara girildiğini belirten Turan, “Denenen prosedürlerle bugün geldiğimiz süreci daima birlikte yaşadık. Hepimizin ortak hedefi ülkemizin refah seviyesini artırmak, çalışanlarımızı ve üretim gücümüzü korumak, daha nitelikli ve katma kıymetli yüksek teknoloji ihracatı ile dünya iktisadından son 40 yıldır aldığımız hissesi yüzde 1’lerin üzerine taşımak. Ekonomimizin süreksiz pansuman niteliğinde kısa vadeli tahlilleri o an için nefes alınmasını sağlayabilir lakin gaye orta ve uzun vadede kalıcı tedaviler ile hastalığı bitirmekten geçiyor. Bunun yolu da yapısal ıslahat gündemine kapsayıcı, şeff af bir idare stiliyle dönmekten geçiyor. İktisatta itimat ve istikrar da bu kapsayıcılık, katılımcılık, şeff afl ık, hesap verebilirlik ve liyakata dayalı bir anlayışı tesis etmekten geçiyor. Üretim iktisadı temelli, hukukun üstünlüğünü tesis etmiş, demokratik ıslahatları gerçekleştirmiş bir modele gereksinimimiz var”
“ÖNGÖRÜLEMEYEN ORTAMDA ÜRETİM İKTİSADI DURUR”
Türkiye iktisadının kalbinin sanayi olduğuna dikkat çeken Lider Turan, katma bedel, verimlilik ve ihracatın neredeyse tamamının sanayi kaynaklı olduğunu aktardı. Turan, “Sanayicilerimiz hammadde, yatırım, kredi ve çalışan emeği üzere süreçleri, makul maliyetler ile bir ortaya getirerek üretim gerçekleştiriyor. Bu karmaşık sürecin sağlıklı işleyişi ve katma kıymet yaratması için bir tek koşul var: O da öngörülebilirlik” dedi. Öngörülemeyen ortamlarda ise üretim iktisadının durduğunu belirten Turan, şöyle devam etti: “Ücretler, girdi ve çıktı fiyatları ve kredi faizlerindeki belirsizlikler endüstricinin yanlışsız karar almasını mahzurlar. Bu türlü ortamlar sanayiciyi üretim kapasitesini yönetemez, yatırım yapamaz hale gelir. Bilhassa yüksek kur-faiz-enflasyon sarmalındayken üretim iktisadına devam etmemiz son derece sıkıntı.”
120 GÜN VADELER PEŞİNE DÖNDÜ
Orhan Turan, bu noktada iktisattaki mal ve hizmet alışverişlerinin temel öğesi olan kuru örnek göstererek, 7,5 TL’den 18 TL’ye yükselen, bir gecede 11 TL’nin altına inen ve iki haftada yine 14 TL düzeylerine çıkan kur oynaklığının, öngörü yapmayı zorlaştırdığını belirtti. Bunun ticarette fiyat oluşumunu engellediğini anlatan Turan, “Bazı günler iktisat kilitleniyor, fiyat verilemiyor, sipariş alınamıyor. Evvelce tahminen 120 gün vadeyle satan bugün peşine dönmeye çalışıyor. Tüm bunlar üretimi, iç piyasadaki alışverişi ve dış ticareti durma noktasına getirdi. Mali kesitteki süreçler beklemeye geçti” diye konuştu.
“YÜZDE 100 İHRACAT YAPAN FİRMALAR BİLE MUTSUZ”
Orhan Turan, kurun ihracata tesirini ise şöyle kıymetlendirdi: “Kurdaki artışın orta malı ithalatı ve güç fiyatları kanalıyla ihracattaki rekabet seviyesini, yatırımları ve istihdamı olumsuz etkilemesinin yanı sıra gelir dağılımında da giderek daha fazla bozma yaratma riski bulunuyor. Son periyotta Anadolu’nun dört bir yanında üyemiz olan iş insanları ve bölge iş insanları ile bir ortaya geliyorum. 30 federasyon liderimizin yanı sıra YDK ve YK toplantılarında iş dünyasının haklı isyanını görüyorum. Yüzde 100 ihracat yapan firmalar bile mutsuz. Zira Türkiye 100 dolarlık ihracat için 70 dolarlık ithalat yapmak zorunda. Biz ithalata bağlı bir ülkeyiz. Özcesi uygulandığı söylenen ekonomik modele dair ve ülkenin gidişatı ile ilgili önemli bir karamsar tablo kelam konusu. Bu durum çabucak hemen tüm bölümleri olumsuz ilgilendiriyor. Demir- çelik, kimya, dokumacılık, kağıt. İş dünyası ne yapacağını bilmiyor. Aslında pandemiden ötürü tedarik zincirinde, ham hususa erişimde sorun var. Bir de buna bizim içeride yaşadığımız türbülanslar eklenince iş dünyası giderek daha fazla zorlanıyor. İş dünyası önünü göremezse nasıl üretim yapar, istihdam sağlar?”
SİYASET FAİZİ DÜŞÜYOR ANCAK BORÇLANMA MALİYETLERİ YÜKSELİYOR
Faizlere ait, “Yüksek faiz ortamı yatırım iştahını kapatıp, sanayicilerin finansman gereksinimlerini zorlayan kaideler yaratıyor. Bu bir gerçek” diyen Turan, lakin eylül ayından itibaren alınan faiz indirimi kararları sonucunda kurun yıllık bazda yüzde 120 arttığını, müdahale sonrası ise bu oranın yüzde 60’a gerilediğini söyledi. Gelişmekte olan ülkelerin yüksek enflasyon riskine karşı faiz oranlarını yükselterek aksiyon aldığına dikkat çeken Turan, Türkiye’de ise bunun aykırısı siyaset izlendiğini belirtti. Turan, şöyle konuştu: “Politika faizimiz yüzde 14 ancak özel bankalar yüzde 30-35 civarında faiz uyguluyor. Şirketlerin kredi limitleri yetmiyor. Borçlanma maliyetleri düşmüyor. Faiz indirimi finansal şartlara da yansımıyor. Örneğin bir sene evvel yüzde 7,5 ile borçlanıyorduk, artık yüzde 30- 35’le borçlanıyoruz. Kamu bankalarındaki oranlar yüzde 15-17 ortasında seyretse de onlar da kredi verme konusunda limitli ve iştahsız davranmakta. Gelecek sene kaça borçlanacağımızı iş dünyası olarak öngöremiyoruz. Siyaset faizi düşüyor ancak kredi faizi, hazinenin borçlanma faizi ve 2-5-10 yıllık tahvil faizleri yükseliyor. Biz aslında faizi indirmedik, faiz zati artmış oldu.”
“MERKEZ BANKASI KARARLARI SİYASİ TEMELLİ”
Orhan Turan, Merkez Bankası’nın kararlarının siyasi temelle alındığına dair yüksek bir algı oluştuğuna dikkat çekerek, bunun başta ülke risk primi olmak üzere pek çok olumsuz sonuçlara yol açtığını söyledi. Turan, yaşanan sürecin belirsizlik ortamında yerli ve yabancının yatırım iştahını etkileyeceğini tabir ederek, “Bu ortamda bankaların yatırım kredisi verip veremeyecekleri bile soru işareti. Zira itimadı kaybettiğinizde riskinizi artırırsınız. Faizleri düşürseniz de geçmişte olumlu sonuçlar alamadığımız yolları yine denemenin bir yararı olmaz. O nedenle faizi ya da enflasyonu indirmekten çok riski düşürmeye odaklanmalıyız” dedi. Tüm dünyada artan enflasyon oranlarına dikkat çeken Turan, global enflasyonist baskıların giderek arttığı bir devirden geçildiğini aktardı. Turan, şöyle konuştu: “Reel kur, tarihi düşük düzeylerde seyrediyor. Ülkemizin dünya iktisadından aldığı hisse 40 yıl öncesine geri döndü. Dünya iktisadından aldığımız hisse 40 yıl evvelki üzere binde 85. Hatta son 300 yıla bakarsak Türkiye’nin dünya iktisadından aldığı hisse 0,85 ila 1,1 ortasında gidip geliyor. Bu da bizim riskimizi artırıyor. 2022 yılında enflasyonla gayretin odak olarak belirlenmesi ve topyekûn bir çabanın enflasyon cephesinde verilmesi yerinde olacaktır.”
“EKONOMİLER İNANÇ ÜZERİNE İNŞA EDİLİYOR”
TÜRKONFED Lideri Orhan Turan, son periyot uygulanan iktisat siyasetinin hem büyük bir belirsizlik yarattığını hem de hedefl enenin tam zıddı sonuçlarla karşılaşıldığını söyledi. Turan: “Üretim iktisadı kilitleniyor… Özgür piyasa gruplarının kuralları çerçevesinde üretim iktisadını kilitleyen kanallar akılcı ve bilimsel tekniklerle aşılmasıdır. İktisadın aktörleriyle istişare edilmeden, bilimsel olarak kanıtlanmış prensipler dikkate alınmadan siyaset tasarımı yapılmamalı… Hür piyasa kurallarının dışında atılan adımlar süreksiz olarak kısa vadeli sonuçlar üretirken, orta ve uzun vadede çok önemli yapısal sıkıntılar ortaya çıkarıyor. Bu nedenle süreksiz tahliller yerine kalıcı ıslahatlarla güçlendirilmiş bir iktisat siyasetine gereksinimimiz var. Ekonomik ve toplumsal refahı sağlamanın yolu, her şeyden evvel inancı ve istikrarı artırırken, ülke risk primini düşürmekten geçiyor. Bilhassa faiz indirimi kararlarının akabinde ülke risk primimizin 600 puanı aştığı bir ortamda iş dünyasının yatırım iştahı ile birlikte milletlerarası yatırımcıların duyduğu itimat de giderek azaldı. Zira günümüzde ekonomiler itimat ve istikrar üstüne inşa ediliyor, kalkınma için ekonomik faaliyetler tek başına kâfi görünmüyor. Yatırımcılar inanç duydukları ülkelere gerçek sermaye akışını sağlıyor” diye konuştu.
TÜRKONFED’DEN FİNANSMAN KANALINI AÇACAK 3 TEKLİF
TÜRKONFED Lideri Orhan Turan, finansmana erişim kanallarının açılması ile takviye sistemlerinin oluşturulmasına yönelik tekliflerde de bulundu. Turan bu teklifleri şöyle sıraladı:
1- BANKALAR KREDİ FAİZLERİNİ DÜŞÜRMELİ, KATI KURALLARDAN VAZGEÇMELİ:
Tüm bankalar kredi kullanımında katı kurallar uyguluyor. Kimi bankalar, sırf kendi bankalarında hesabı olan tedarikçilere ödeme yapılması şartını öne sürüyor, bankadan bankaya transfere yahut öbür bankadaki kredinin kapatılmasına müsaade vermiyor. Firmalarımızın kapanmaması, istihdam ve iş gücü piyasasının daha fazla bozulmaması için firmalarımızın işletme sermayesi, bankacılık sistemi tarafından desteklenmeli. Bu süreçte bankalar firmalara ayırdıkları kredi limitlerini artırırken, talep edilen kredi faizlerini de indirmelidir.
2- KGF DAYANAKLI DÜZENEKLER DEVREYE ALINMALIDIR:
Bilhassa yatırım ve ihracat odaklı şirketlerde KGF’nin tekrar, daha ucuz maliyetli kredi kanalını açmasına yönelik çok büyük bir beklenti oluştu. Bu kapsamda TÜRKONFED olarak, 2021 yılı Ağustos ayında açıklanan KGF takviyeli düzeneklerin bir an evvel hayata geçirilmesini önemsiyoruz.
3 – EXİMBANK DİREKT TEMİNAT MEKTUPSUZ İHRACAT TAKVİYESİNE GEÇMELİ:
Eximbank’ın verdiği kredilerin bankalardan teminat mektubu alınarak ve lakin firmaların ticari banka limitlerinden harcanmak suretiyle erişilebilmesinin yanı sıra banka kredileri ile yarışacak seviyeye gelmesi de ihracatçı firmalarımızı güç durumda bırakıyor. İhracatı desteklemek için Eximbank kredilerinin uygun şartlarda verilmesi sağlanmalı. Eximbank’ın direkt teminat mektupsuz ihracat dayanağına geçmesi de faydalı olur. Şayet bu tedbirleri alabilirsek 2022 yılında işletme sermayesi muhtaçlığı giderilir, gerçek dalın finansmana erişim kanalları açılır. Aksi durum üretim, yatırım ve istihdamı durma noktasına götürecek bir sürece yol açabilir.
İŞLEYEN MAKİNELER DURMA NOKTASINA GELEBİLİR
Emtia, ham unsur, güç ve lojistik fiyatlarında inanılmaz artışların yaşandığını anlatan Orhan Turan, bilhassa tedarik zincirindeki problemlerin, ham husus ve üretim maliyetlerini değerli oranda artırdığına dikkat çekti. Öte yandan lojistik maliyetlerinin de arttığını belirten Turan, “Çünkü bölüm, mevcut talebi karşılamaya yetmiyor. Bu sorunu çözemezsek lojistik maliyetleri giderek daha fazla artacak. Tüm bunları üretim ve yatırım iştahının kapanacağı, ihracat kaybının yaşanacağı, rekabet gücümüzün azalacağı bir sürecin başlangıcı olarak görüyorum. Doğal gaza bir yılda yüzde 240 artırım geldi. Bilhassa ağır güç tüketen ve ithal ham husus oranı yüksek olan kesimlerin maliyetleri giderek artıyor. Hasebiyle alınan kararlar gözden geçirilmezse, iktisat biliminin gerekliliklerine uygun piyasa idaresi anlayışı benimsenmezse işleyen makinelerimiz de durma noktasına gelebilir. Biz üretip, istihdam yapıp, yatırım yapmak, katma bedel yaratmak istiyoruz. Türkiye’nin ihracatla büyümesi gerektiğini her platformda söylüyoruz. Fakat ihracat yaparken de katma pahalı, markalı ihracata odaklanmalıyız. Bunun için nitelikli insan kaynağı ve teknoloji kullanmalıyız. Ölçüsü artırıyoruz lakin katma kıymet olarak artış sağlayamıyoruz” tabirlerini kullandı.
GÜÇ FATURASI BİR YILDA DÖRDE KATLANDI
Orhan Turan, güçte yaşanan fiyat artışlarının, işletmelerin maliyetlerini önemli ölçüde yükselttiğini söyledi. Doğal gaz fiyat artışları konusunda teminat mektubu yetiştiremediğine yönelik üyelerinden geri bildirimler aldıklarını belirten Turan, “Orta ölçekli bir sanayiciden 20 milyon TL’lik teminat mektubu isteniyor. Dağıtım firmaları farklı talepler ile geliyor. Bir yılda yüzde 400’ün üzerinde sanayi doğalgazına tüketim ölçülerine nazaran fiyat artışı geldi. Bu durumun sürdürülebilirliği sanayicilerimiz açısından artık taşınamayacak bir noktaya gelmiştir. Üstelik güç fiyatlarındaki artış devam edecek üzere görünüyor. Doğal global konjonktürde değişiklik olursa fiyatların düşmesi de mümkün lakin göstergeler şimdilik bir düşüşe işaret etmiyor. Bu nedenle öncelikle işletmelerimizin üzerindeki güç maliyeti baskısının azaltılması gerekiyor. Üstelik bu durumun satış fiyatlarına ve buna bağlı olarak enflasyona olumsuz tesiri de kaçınılmaz görünüyor. Ülke olarak ithalatçı pozisyonumuzun şuurundayız. Hasebiyle Türk Lirası’nda tüketici, üretici, yatırımcı, ihracatçı, ithalatçı üzere tüm bölümler için fiyat istikrarı sağlamak durumundayız” biçiminde konuştu.
BELİRSİZLİK SÜRERSE KÜÇÜLMELER OLACAK, İŞSİZLİK ARTACAK
Bu belirsizlik devam ederse bilhassa yurtiçine çalışan şirketlerde doğal olarak küçülmeler yaşanacağını vurgulayan Orhan Turan, “Biz TÜRKONFED olarak 2011 yılından beri ‘Önce küçüğü düşün’ diyoruz. Biz KOBİ’lerin Avrupa’da da temsil eden bir sivil toplum örgütüyüz. Avrupa KOBİ Birliği (SMEunited) üyesiyiz. KOBİ’ler krizlerde bilhassa nakit akışı ve finansman erişiminde sıkıntılar yaşıyor. Türkiye’de 7 bin sanayiciye karşı 3,2 milyon KOBİ var. KOBİ’lerin sıkıntılarını çözemezsek üretim durur. Bunun sonucunda işsizlik de kelam konusu olabilir” diye konuştu.
“Maç oynanırken taktik değiştirilir, kurallar değişmez”
TÜRKONFED Lider Yardımcısı ve GESİFED Lideri Oktay Mersin, iktisat siyasetlerine yönelik tenkitlerde bulundu. Türkiye’nin şu anda iktisat kurallarına karşıt bir durumla yönetildiğini belirten Mersin, “Maç oynanırken taktik değiştirilir, kurallar değişmez. Taktik değiştiriyoruz daima. Kural yok zati. Faize takıldık kaldık. Birinci kere iş dünyası resmi faizin artmasını istiyor. Esasen gerçek faiz yüksek. İşletme ve yatırım sermayesine muhtaçlığımız var. İşletme sermayesi nedeniyle mart ve nisanda önemli kayıplar olacağını düşünüyorum. Akıllı davrananlar işi bırakacak. Öbürleri de işletme sermayesi olmayacağı için dağılıp gidecek. Yerine koyma maliyetleri çok yükseldi. Sermayeye gereksinim var ancak ulaşamıyoruz. Bizim özelimizde kredibilitemiz âlâ. 2 yıl için 20 milyon kredi istedik, yüzde 32 faiz istendi. Olağan kurallarda 1 yıl üzeri de vermiyorlar. Yatırım sermayesini söylemiyorum bile” dedi. Denizli’de önemli bir yatırımcı ruh olduğuna dikkat çeken Mersin, bölgedeki problemler konusunda ise şu tabirleri kullandı: “Denizli’nin limana ulaşım kasveti var. Antalya ve İzmir limanlarının ortasındayız. Demiryolu için bastırıyoruz. Ayrıyeten aydın ve Denizli otobanı yapılıyor onun devamında da Antalya otobanı yapılacak. Yapılırsa iki taraftan da ihracat yapma talihimiz olacak. Turizm otelcilikte vergi ve KDV’ler ile ilgili ezalar var. Artırımların üst üste yapılması herkesin istikrarını bozuyor.”
“Kur ve hammadde artırımı bize çok ziyan verdi”
TÜRKONFED ve İÇASİFED İdare Konseyi Üyesi Hande Öztürk, kur oynaklığı ve hammadde artırımları ile ilgili konuştu. Dünyanın çok farklı bölgelerinde fabrikalar kurduklarını anlatan Öztürk, en büyük rakiplerinin de Tetra Pak olduğunu belirtti. Öztürk, “Aynı materyalleri kullanıyoruz. Tıpkı tedarikçiden alıyoruz fakat bizim fiyatlarımız yüzde 35-40 bandından ucuza geliyordu. Fiyatların artmış olması ve kurdaki dalgalanma bizlere çok ziyan verdi. Hammadde inanılmaz yükseldi. Kurlar indi lakin hammadde hala yüksek. Sacda da yurtdışına bağlıyız. Yurtiçindekiler de fiyatları arttırdı. Fırsatçılık yapanlar da var. Mal vermiyorlar piyasaya. Zira kurun artma riski hala yüksek. İki sene bu türlü devam edecek havası var. Huzur havası yok. Malımı tekrar yerine koyamayacağım kaygısı ile fiyatlar geri gelmedi. Ocakta da klasik artırımlar yapıldı. 120-90 gün vade ile aldıklarımız nakde döndü, hatta ön ödemeye geçtiler. Uzun müddet kimse kimseye fiyat vermedi. Siparişlerimiz çok fakat insanların ciroları kurdan dolayı büyüdü. Bir anda birçok şirket KOBİ tarifinden çıktı. Kur farkı faturaları oluştu. 10 milyon banka limitimiz var lakin hiçbir işe yaramıyor. Artırmıyorlar kolay kolay” biçiminde konuştu.
“Fabrikalar konuta dönüşüyor”
TÜRKONFED Lider Yardımcısı ve MHGF Lideri Hüseyin Öztürk, 4-5 aydır önemli bir kaos ortamı yaşadıklarını anlattı. Kesimde faaliyet gösteren birçok oyuncunun nefesi yetmeyeceği için oyundan çıkacağını anlatan Öztürk, “Benim kendi işletmemde kasım ayında 110 bin TL gelen elektrik faturası 600-650 bine çıkacak. Hazır giysi dalı fason yüklü bir daldır. Aşağı hakikat inen bir yapı var. Dal büsbütün nakde döndü. Yukarda üretimin, ihracatın ve istihdamın çok kıymetli olduğu söyleniyor lakin aşağıda çok diğer şeyler yaşıyoruz. Aşağıda bir işgal var. Biz gerçek kesimiz itimat yaşamak istiyoruz. Yola girdiğiniz vakit yolun durumunu görmek isteriz. Dünyada salgın ile birlikte büyük-küçük balık değil, süratli balık ehemmiyet kazandı bunu ortaya koymamız lazım” dedi. Yaşanan kasvetler nedeni ile fabrikaların konuta dönüştüğüne yönelik müşahedelerini paylaşan Öztürk, şöyle devam etti: “Üretimin mutlaka bir strateji ile yürütülmesi lazım. Üretim, istihdam ve ihracat vazgeçilmez bir üçlü. Bu üçlü bir birini tamamlayıcı olmalı ve bunu yaparken finans kesimi bunun destekleyicisi olmalı köstekleyicisi olmamalı. Biz bankaları yanımızda bir tahlil ortağı, partner olarak görmek istiyoruz. Şemsiye ne vakit alınacak derdi taşıyoruz. O kadar çok sarfiyat oluştu ki. İktisat uzmanlarının üretimi ayakta tutmak için bunu bir seferberlik olarak düşünmeli. 2022 maliyetleri ile daha yüzleşemedik. Bu maliyetler çok değerli lakin kimse öngöremiyor. İç piyasada dinamizmimizi kaybettik.”
“Coğrafya yazgıdır lakin imkanlarından faydalanamamak mukadderat değildir”
Doğu Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu (DOGUSİFED) Lideri Müslüm Erbay, federasyon olarak Van, Hakkari, Bitlis ve Muş vilayetlerini kapsadıkları bilgisini vererek bölgede yaşanan 3 kıymetli sıkıntıya değindi. Bölgenin en kıymetli sorunun işsizlik olduğunu anlatan Erbay, “Bir öteki en değerli sıkıntımız ise lojistik. Bunu hepimiz biliyoruz lisana de getiriyoruz fakat devlet duymazlıktan geliyor. Yıllardır bölge olarak rekabetin eşit koşullarda oluşturulması gerektiğini söylüyoruz. İran ile çalışıyoruz ve ağır tonajlı yükler getiriyoruz. Yer altı zenginlik kaynaklarımız var. Dünyada birinci sırada olan vilayetlerimiz var fakat biz yeraltı kaynaklarımızı dünya pazarına sunamıyoruz. Sınırımız geliyor Van denizinde kilitleniyoruz. Feribota mahkumuz. Kara yolu daha ucuz. Devlet demiryollarından istifade edemiyoruz. Kuzey yahut Güney Van Gölü demir sınırı teklifimiz var. Tekraren paylaştık lakin yapılmıyor. Biz güneyde kesintisiz ticaret yapabileceğimiz bir demir yolu sınırı istiyoruz. Diyarbakır Van yolu hala köy yolu üzere. İkincisi hudut ticareti konusu. Van, İran ile 330 km sonu olan bir vilayet lakin başkonsolosluk ve ihracatçılar birliği meclisi İran ile hududu olmayan Erzurum’da. Kapıköy hududu var fakat günde ortalama 3 saat hizmet veriyor. Biz imtiyaz istemiyoruz. Öbür bütün gümrük kapılarında uyguladığın ithalatihracat rejimi ne ise onu da Kapıköy’de uygula. İthalat yapamıyoruz. Coğrafya yazgıdır bunu kabul ediyoruz fakat coğrafyanın imkanlarından faydalanamamak baht değildir” sözlerini kullandı.
“Küresel durum Türkiye’nin en aleyhine olan dönemde”
TÜRKONFED İktisat Danışmanı Can Selçuki de yaptıkları anketleri örnek göstererek 10 sene evvel yapılan anketlerde özel kesimin en değerli sorunu olan finansmana erişimin yerini artık işletme sermayesine erişimin aldığını söyledi. Selçuki, “Fed ‘salgını bitmiş sayıyorum’ dedi. 2008 periyodu krizinden sonra muazzam bir likidite bolluğu yaşandı. Artık Türkiye o periyottaki olumlu durumda değil. Birincisi CDS’ler, ikincisi de paranın Türkiye’ye gelmemesi için Türkiye’den kaynaklı olmayan çok fazla neden var. ABD’de enflasyon yüzde 7. Faiz artırımı bu paranın gelmesini engelleyecek. Risk pahası nedeni ile daha da zorlaştırdı. Global durum Türkiye’nin en aleyhine olan devirde. Önemli bir gerçek negatif faiz ile karşıyayız. Ekim 2019’dan beri 80 binden fazla anket yaptık. Daima aşağı istikametli giden bir iktisat beklentisi var. 2017’den evvel yaptığımız ankette iktisadın çok makus olur diyenlerin oranı yüzde 30 iken artık yüzde 70. Hane halkını çok güçlü bir devir bekliyor. Toplumsal barış tarafından önemli riskler bekliyor. Bütün bunlar olurken yeşil dönüşümü de konuşmuyoruz. Çok temel mega olayları ıskalıyoruz” diye konuştu.
