Rekor açığa rekor borçlanma
Ocak ayında 32,3 milyar lira olan bütçe açığı, 11 vilayette büyük yıkıma yol açan ve sarsıntıların genel iktisada tesiriyle şubatta 170,6 milyar liraya fırlamış, martta ise dengelerin görece sağlanmasıyla 47,2 milyar liraya gerilemiş; böylelikle birinci çeyrekte 250 milyar liranın üzerinde bir bütçe açığı verilmişti.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, ocak-mart periyoduna ait bütçe finansman bilgilerini de açıkladı. Buna nazaran, merkezi idare bütçesinin geçen yıl birinci üç ayda bütçe emanetleri ve avans kullanımı sonrası yalnızca 17,2 milyar lira olan nakit açığı, bu yıl birebir devirde tam yüzde 1.119,8 (11,2 kat) büyüyerek 209,4 milyar liraya ulaştı.
Aynı devirde, gelecek periyot gereksinimleri da düşünerek bu açığın da üzerinde olmak üzere toplam net 253,8 milyar liralık iç ve dış borçlanmaya gitti. Hazine’nin üç aylık net borçlanması, geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 249,4 artış gösterdi. Geçen yıl tıpkı periyotta 72,7 milyar liralık net borçlanmaya gidilmişti.
HEM DIŞ HEM İÇ BORÇLANMADA SÜRATLİ ARTIŞ
İlk çeyrekte hem dış hem de iç borçlanmada geçen yıla nazaran süratli artış yaşandı. Üç ayda 34,9 milyar lira meblağında dış borç ödeyip 97,8 milyar liralık yeni dış borçlanmaya giden Hazine’nin “net” dış borçlanması 92,8 milyar lira seviyesinde gerçekleşti. Bu kaynak da bütçe açığının finansmanında kullanıldı.
Üç aydaki net dış borçlanma geçen yılın eş dönemindekinin 3,2 katına ulaştı. 2022’nin ocak-mart periyodunda Hazine’nin net dış borçlanması 19,6 milyar lira olmuştu.
Ancak bunun büyük kısmı, sarsıntı öncesi gerçekleşti. Ocak ayında net 48,4 milyar liralık dış borçlanmaya giden Hazine, şubatta 1,1 milyar lira ile net ödeyici durumunda kalmıştı. Hazine, mart ayında ise 15,5 milyar lira meblağında net dış borçlanmaya gitti.
ÜÇ AYDA NET 191 MİLYARLIK İÇ BORÇLANMA
Hazine’nin geçen yılın birinci üç ayında 53 milyar lira olan net iç borçlanması ise bu yıl tıpkı devirde ise 191 milyar lira ile onun 3,6 katı seviyesine ulaştı. Hazine iç borçlanmayı temel olarak TL cinsi tahvil ihracı ile gerçekleştirdi.
Eski TL tahvil ihraçları kaynaklı itfalar hasebiyle üç ayda 45,5 milyar liralık geri ödeyen Hazine, tıpkı devirde bu kağıtlara dayalı yeni ihraçlar yoluyla 252,4 milyar liralık yeni borçlanma gerçekleştirdi.
Böylece Hazine’nin TL tahvil ihracıyla yoluyla yaptığı net iç borçlanma üç ayda 206,9 milyar liraya ulaştı. TL cinsi Hazine bonosu ihraçları hasebiyle üç ayda 18,9 milyar liralık geri ödeme gerçekleştiren Hazine, tıpkı devirde bu kağıtlarla 3 milyar liralık bir yeni ihraç gerçekleştirdi ve böylelikle 15,9 milyar lira ile net ödeyici durumunda kaldı. Hazine, bu yıl birinci çeyrekte döviz cinsi tahvil ya da bono ihracı yolu ile iç borçlanmaya ise gitmedi.
2022’Yİ DE ARATACAK
Hazine, 2022 yılının tümünde evvelki yıldakinden 3 kat daha fazla olmak üzere toplam net 469,4 milyar liralık net iç ve dış borçlanmaya gitmiş, yasal limitin aşılması iktisat etrafları ve siyasi arenada tartışmalara yol açmıştı. Bu borçlanmanın da 254,9 milyarlık kısmı son çeyrekte yapılmıştı. Geçen yıl açık farkla tüm yılların rekorunu kıran Hazine iç borçlanmasının 95,8 milyarı dış, 372,6 milyarını ise iç borçlanma idi.
Önceki yıllarla karşılaştırıldığında 2022’deki Hazine borçlanması tüm yılların çok üzerinde bulunuyor. 2006’da 8,6 milyar lira ile net ödeyici pozisyonunda bulunan Hazine’nin yıllık net borçlanması 2007-2018 periyodunda 6,4 milyar lira ile 83,6 milyar lira ortasında iniş çıkışlı bir seyir izlemiş, 2019’da 157,1 ve 2020’de 246,9 milyar lira olmuş, 2021’de 116,5 milyar liraya gerilemişti.
Bu yılın daha birinci üç ayında 250 milyar lirayı aşan net borçlanma, 2022 hariç tüm yıllardaki toplam yıllık net fiyatın üzerine çıkarken, rekor yılı olan 2022’nin tümündeki fiyatın da yüzde 54’üne ulaştı. Öteki bir açıdan bakıldığında da 2022’nin son çeyreğinde 250 milyar lirayı aşarak rekor kıran kamu borçlanmasının, bu yılın birinci çeyreğinde de tıpkı seviyede gerçekleştiği, son iki çeyrekteki toplam borçlanmanın 500 milyar lirayı aştığı görülüyor.
Seçim sonrası yeni bir ekonomik programla kamu açıklarının denetim altına alınmaması ve bu borçlanma ivmesinin devam etmesi durumunda Hazine’nin 2023 yılı toplam net borçlanmasının 2022’nin de rekorunu kırarak 1 trilyon lirayı aşabileceği belirtiliyor.
MERKEZİ İDARE BORÇ STOKU 4,5 TRİLYON TL
Bu ortada merkezi idarenin toplam iç ve dış borç stoku, ocak-mart periyodunda net 452,8 milyar lira artarak 4 trilyon 487 milyar liraya ulaştı. Bunun 2 trilyon 233,4 milyarını iç, 2 trilyon 253,5 milyar lirasını ise dış borç stoku oluşturuyor. İç borç stokunun 1 trilyon 688,5 milyar liralık kısmını TL borçlanma, 544,9 milyar liralık kısmını ise dövize dayalı borçlanma kaynaklı stok oluşturuyor. Dövize dayalı iç borç ile dış borçların toplamından oluşan toplam 2 trilyon 798,5 milyar liralık döviz borçlanması, toplam borç stokunun yüzde 62’sini oluşturuyor. Bu da kamu borçlanmasında yüksek oranda “dolarizasyon” manasına geliyor.
Patronlardunyasi.com
