Sermaye piyasalarında yeni devir başlıyor
Şebnem TURHAN
Sermaye piyasalarının derinleşmesi ve gelişmesi için Türkiye Menkul Kıymetleştirme Şirketi (TMKŞ) devreye giriyor. Mart 2020’de kurulan ve Türkiye’nin birinci merkezi ihraççı kuruluşu TMKŞ’nin Genel Müdürü Esad Erkam Köroğlu, tüm altyapı ve tahlil sistemlerini hazırladıklarını lisana getirerek Eximbank, Fibabanka ve Tam Faktoring ile birlikte 2022 yılında varlığa dayalı menkul değer ve teminatlı menkul değer ihraçlarının başlayacağını duyurdu. TMKŞ, varlığa yahut ipoteğe dayalı menkul değer ile alacakların bilanço dışına çıkartılmasını hem de teminata dayalı menkul değer ihracı ile teminatlı menkul değer havuzlarının oluşturulmasını sağlıyor.
Varlığa yahut ipoteğe dayalı menkul kıymetleştirme projeleri kredi veren kuruluşlara olumlu sermaye yeterlilik rasyosu ve likidite karşılama oranlarında düzgünleşme sağlarken, teminatlı menkul kıymetleştirme havuzlarının oluşturulması ise likidite karşılama oranlarını düşürüyor. Bu iki tahlil de kredi veren kuruluşların hem bilançosunu güçlendiriyor hem de yeni kredi verme potansiyelini artırıyor. TMKŞ bu süreçlerde kredi analitik takımı, kredi veren kurumların analitik gruplarıyla çalışarak kurumların bilançosundaki kredilerin kıymetini ölçüp eser geliştirmesine dayanak oluyor.
Köroğlu ve TMKŞ’nin beyin grubu, kuruluşlarından bugüne geçen süreci ve yaptıkları çalışmaları birinci defa DÜNYA ile paylaştı. Köroğlu, TMKŞ’nin alacakları menkul kıymetleştirilerek kredi/ mevduat oranını düşürülmesi, alacakların bilanço dışına çıkarılması ve karşılığında yatırımcılardan nakit temin edilmesi, alacakların likitleştirilerek risk transferinin yapılabilmesi ve sermaye piyasalarında süreç gören yatırım aracı sayı ve çeşidinin artırılması üzere pek çok hedefe hizmet etmek için kurulduğunu vurguladı.
Toplam 14 kişilik alanlarında uzman takımlarıyla kuruldukları günden bu yana bilişim altyapısı başta olmak üzere bilgi tahlili için gerekli tüm sistemleri oluşturmak için çalıştıklarını vurgulayan Köroğlu, altyapı hazırlanınca artık ayrıntılı tahlillere başladıklarını belirtti. Köroğlu, her işlerinin şeff af ve standart olduğunun bilinmesinin çok değerli olduğuna dikkat çekerek “1 yıl oldu kurulalı. Kredileri seçebilmek tahlilini yapabilmek çok değerli. Bunun için fevkalâde altyapıyı oluşturduk. Bunu yaparken tüm yasal mevzuatlara uymamız da gerekiyor. Başta Ferdî Dataların Korunması Kanunu olmak üzere hiçbir yasal külfetimiz bulunmuyor. Zati biz bir vatandaşın kredisini menkul kıymetleştiriyorsak o kişi güzel vatandaştır” diye konuştu.
Müşterinin hiçbir hak kaybı yok
KVKK, Bankacılık Kanunu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun nezaretindeki şirketlere takılmadan bilgileri işleyebildiklerini söyleyen Köroğlu, bu işi Türkiye’de yalnızca kendilerinin yapabildiğini fakat vatandaşın da hiçbir telaşı olmaması gerektiğini vurguladı. Köroğlu, “Kanuna uygun biçimde altyapıyı kurduk, Müşteriyi hiç etkilemiyor yaptığımız süreç. Müşteriye haber vermiyoruz lakin bizim işimiz alacak satmak değil. Bankanın kendi içindeki sistemde aşikâr başlı değişiklikler yapıyoruz. Müşterinin hiçbir hak kaybı yok. Esasen kanunlar da bunu belirliyor” diye konuştu.
Köroğlu, kredisi satılmayıp menkul kıymetlendirildiği müsaade kredisi menkul kıymetlendirilen vatandaşın çok uygun bir vatandaş olduğunun altını çizerek şöyle devam etti: “Menkul kıymetleştirmek için kurduğumuz sistemde son 7 yılda kredi kartı limiti, borçluluğunun ne kadar artırdığı üzere datalara bakıyor ve inceliyoruz. Mantıklı bir sonuca ulaştığımızda bankaya bildiriyoruz. Bu standartlarda devam edersek bankacılık sisteminde bilgi menkul kıymetleştirilirse ileride banka bu kişi borcuna sadık ve daha kredibıl müşteri diyecek. Zati menkul kıymetleştiriyorsa bilin ki yeterlidir.”
Riskleri azaltıp fonlama maliyetini düşürecek
Körolğu, sistemi yaygınlaştırdıklarını sermaye piyasalarında iş yapma sisteminin büsbütün değişeceğini lisana getirerek “Banka mevduatla, swap yapmakla uğraşmayacak. Bilançosunu yönetmek için süper ucuz bir araç imkanı gelecek. Bankalar şu an uzun vadeli TL kredi verdiğinde altında döviz swapı koyuyor. Yabancıya verdiğimiz getiriyi TMKŞ’nin sistemini kurarak ve ihraçlar yaparak finans kurumları yurtiçindeki yatırımcılara getiri sağlamış olacak. Banka da hem yabancı para riskinden kurtulacak, hem de daha fonlama maliyetlerini düşürecek. Tıpkı vakitte hem menkul kıymetleştirme ile finans kurumdaki varlığı sermaye piyasalarına götürüyoruz, elde edilen fonlamayı da yeniden sermaye piyasalarının içinde kıymetlendiriyoruz. Böylelikle iki türlü de sermaye piyasalarını büyütmüş oluyoruz” dedi.
Son devirlerde piyasalardaki dalgalanmalar nedeniyle bankaların sermaye yeterlilik oranı ve likidite gereksinimi daha fazla tartışılıyor. TMKŞ’nin tahlilleri aslında bu rasyoları finans kurumlarına kendi içlerinde çözme talihi da veriyor. Köroğlu, kendileri bu formda planlamasa bile zamanlamanın çok yerinde olduğuna dikkat çekerek, kurdukları yapıda yatırımcılara yaptıkları menkul değerin anlık değişimi ve gelişimini de izleme talihi verdiklerini söyledi. Bu işin ne kadar şeff af yapıldığı konusunda hiçbir soru işareti kalmaması için kendilerinin de denetlendiğine işaret eden Köroğlu, satılan menkul değerlerin borsaya da kote olacağını ve alınıp satılma imkanı sağlanacağını lisana getirdi.
Hangi biçim ihraç istenirse kriter ona nazaran değişecek
Faktoring şirketlerinin fonlama maliyetinin azaltılmasının yolunun da TMKŞ’den geçtiğini söyleyen Köroğlu, “Yaptığımız ayrıntılı tahliller sonucunda bir modelleme yaptık. Tahlili ürettik ve karşılıksız oranını daha aşağıya çekebildik. Böylelikle yatırımcıya şirketin riskini getirmiyorum. Tahlil ettiğimiz oluşturduğumuz paketle yatırımcıya gidiyoruz ve kurum riski ortadan çıkıyor. Teminat defteri oluşturunca her bir ödeme ve borçluluk anında işleniyor. Aslında anlık olarak paketteki değerlerin değişimini denetim edebiliyor. Biz ayrıyeten bir robot daha oluşturuyoruz ve gerilim testi yapıyoruz varlıklara” dedi. Oluşturdukları sistemin her yeni kritere nazaran de çalışacağını vurgulayan Köroğlu, yeşil ihraç, bayan girişimciyi destekleme için ihraç üzere hususlarda da yalnızca kriter değişikliğiyle paketler oluşturulabileceğine dikkat çekti.
Birinci özel banka Fibabanka oldu
Fibabanka, Türkiye Menkul Kıymetleştirme Şirketi’nin dayanağıyla sermaye piyasalarına yeni bir eser sunacak. Fibabanka, Türkiye’de birinci sefer Türkiye Menkul Kıymetleştirme Şirketi’nin (TMKŞ) takviyesi ile gerçekleştirilecek olan Varlığa Dayalı Menkul Değer ihracını yaparak sermaye piyasalarının derinleşmesine katkı sağlamayı hedefl iyor. Fibabanka, finansal piyasalar için örnek teşkil edecek olan kredi satış süreci (true-sale) niteliğindeki Varlığa Dayalı Menkul Değer ihracını gerçekleştirmek gayesiyle, TMKŞ ile birlikte yürüttüğü projeyi tamamladı. Bu projede; TMKŞ’nin sağladığı eser geliştirme, kredi analitik, bilgi teknolojileri altyapısı ve fon operasyonu hizmetlerinden faydalanıldı. Proje kapsamında geliştirilen eserde, yatırımcılar Fibabanka tarafından kullandırılmış faal kalitesi ve ödeme performansı yüksek kişisel kredilerin nakit akış performansından doğacak olan risk ve getiriyi üzerine alabiliyor. Bir öbür deyişle, yatırımcı bu eseri satın aldığında yatırımcının getirisi kelam konusu ihraca destek olan kredi portföyünün geri ödeme performansına bağlı oluyor. Böylelikle, Türkiye’de birinci kere hem ikincil kredi piyasasının oluşumuna hem de kredi riskinin transferine imkan sağlanıyor. Fibabanka A.Ş. Genel Müdürü ve İdare Heyeti Üyesi Sn. Ömer Mert mevzuyla ilgili değerlendirmede bulundu: “Yatırımcı açısından TMKŞ’nin takviyesi ile Sermaye Piyasalarımıza direkt olarak kredi risk transferine imkan sağlayan birinci banka olmaktan ötürü gururluyuz. Türk bankacılık kesiminde birincilerle anılan yenilikçi bir banka olarak geliştirdiğimiz bu eser ile Türkiye’de öncü olmaktan ayrıyeten büyük memnunluk duyuyoruz.”
Eximbank’tan 1 milyar liralık ihraç geliyor
Türkiye Menkul Kıymetleştirme Şirketi’nin birinci müşterilerinden biri Eximbank. Eximbank, teminatlı menkul değer ihracı gerçekleştirecek. Bunun da yeni yılın birinci ayında yapılması planlanıyor. Teminatlı menkul değer ihracı için öncelikle teminat defterleri kurulması ve yönetilmesi sağlanıyor. İhraç edilmek istenilen krediler muhakkak kriterlerde tahlil edilerek şirket içinde oluşturulan teminat defterine kayıt ediliyor. Ve her ödeme yahut yeni borç anlık olarak bu havuzdaki kıymetlere de yansıyor. Bilançodaki varlıkların teminat gösterilerek yeni bir likidite imkanı sunulurken ihraççının da kredi verme potansiyelinin artırılması hedefl eniyor. Varlıklar da bilançodan çıkarılmadığı için ihraççının bilançosunda da düzgünleşme sağlanıyor. Eximbank ile sevk öncesi ihracat kredilerinin ihracı için hizmet veriliyor. 6 bankanın 1 milyar TL’lik sevk öncesi ihracat kredisi teminat defterine kaydedildi. Bu krediler hem teminat mektunu ile teminatlı hem de rehnedilemez, haczedilemez varlıklar. Yatırımcının aldığı risk Eximbank ve 6 bankanın ifl as riski. TMKŞ Genel Müdürü Köroğlu, Eximbank’ın böylelikle birinci sefer Merkez Bankası hariç bir TL fonlamaya sahip olacağını lisana getirerek “İlk sefer Türkiye’de kurum Türk piyasalarında varlık teminatlı menkul değer ihraç ederek ihracatçıya verdiği krediyi buradan fonlamış olacak. Teminata 6 tane banka üzerinden kullandırmış olduğu sevk öncesi ihracat kredisi koyuyor. 1 milyar TL krediyi teminat gösteriyor ve biz tüm sistemi çalıştırıyoruz. Bu 1 milyarlık teminata karşılık 750 milyon borçlanma yapacak. Bunu yaptıktan sonra yurtdışında borçlanma yapmayı düşünüyoruz. Memleketler arası kurumlardan alınan kredilerle yurtdışındaki yatırımcılara ihraca çıkmak istiyoruz” dedi.
Tam Faktoring de ihraç için sırada
Tam Finans Faktoring CEO’su Hakan Karamanlı, TMKŞ ile yürüttükleri projenin faktoring şirketlerinin kısa vadeli ve yüksek maliyetli borçlanma maliyetlerini düşürmesini öngördüklerini lisana getirdi. TMKŞ ile yaptıkları projeyle faktoring şirketlerine sermaye piyasalarındaki bakışın değişebileceğini umduklarını belirten Karamanlı, kurgulanan teminat havuzunda en düzgün kalitedeki alacaklarının bulunacağını ve buna güvenerek yatırımcıların kendileriyle çalışma vadelerini ileri atabileceğini belirtti. Ayrıyeten fonlama seçeneklerini de bu sistemin artıracağını söyleyen Karamanlı, TMKŞ ile çalışmakta öne çıkma nedenlerini ise şöyle anlattı: “Kurulması planlanan teminat havuzunun analitik yapılarla desteklenmesi ve uygun yönetilmesi, raporlanması, denetlenmesi gerekiyordu. Bunu kurabilecek yeteneğimiz olduğu için de faktoring şirketleri ortasında öne çıktı. Şirketimizde yapılan süreçlerin yüzde 70’ine insan eli değmiyor. O nedenle kurulması planlanan sistemler esasen bizde vardı. Teminatları sınırlayarak içeri alıyorduk. Altyapı bizde hazırdı bu altyapıyı TMKŞ ve Kredi Kayıt Ofisi ile platforma taşıdık.” Karamanlı, sistemin fonlamada vadeyi uzatabileceğini ve şimdi Türkiye sermaye piyasalarında bulunmayan eserlerde öncü olmanın çok değerli olduğuna dikkat çekerek hazırlıkları iki aya tamamlamak istediklerini kaydetti. Şubat sonu mart başı üzere Sermaye Piyasası Kurumu’na başvuracaklarını lisana getiren Karamanlı, SPK’dan da bu işin önü açılırsa öteki faktoring şirketlerinin de artlarından geleceğini tabir etti.
Hangi varlıklar VİDMK desteği olabilir?
● Bankaların ve finansal şirketlerin tüketici ve ticari kredilerinden kaynaklanan alacakları
● Finansal kiralama kontratlarından doğan alacaklar
● TOKİ’nin gayrimenkul satışından kaynaklanan taksitli ve mukaveleye bağlanmış alacakları.
● Finansal kuruluşlar hariç mal ve hizmet üretimi faaliyetinde bulunan anonim iştiraklerin müşterilerine yaptıkları faturalı satışlardan kaynaklanan senede yahut teminata bağlanmış ticari alacakları
● Fon portföyünde yer alan varlıklardan elde edilen nakdin kıymetlendirilmesi emeline yönelik yapılan üç aydan kısa vadeli mevduat, iştirak hesabı, aykırı repo süreçleri, para piyasası fonları, kısa vadeli borçlanma araçları fonları ve Takasbank para piyasası süreçleri.
● Banka yahut İFK tarafından yurtiçinde yahut yurtdışında ihraç edilmiş teminatlı menkul değerler
● Sermaye Piyasası Konseyi’nce uygun görülecek öbür varlıklar
