Son artırımlar Ocak enflasyonuna nasıl tesir edecek?

Yeni yıl artırımlarla başlarken, Aralık’ta beklentilerin çok üzerinde yüzde 36,08 olarak açıklanan tüketici enflasyonu ve yüzde 79,89 olarak açıklanan üretici enflasyonu sayıları sonrası dikkatler yeni artırımların Ocak enflasyonuna tesirine çevrildi.

2022’ye girerken konutlarda kullanılan elektrik fiyatlarına kademeli olarak yüzde 50 ve yüzde 125 artırım yapılırken doğalgaza ise yüzde 25 artırım geldi. Taksi, dolmuş, belediye otobüsü ve metro fiyatına yüzde 36 artırım yapılırken banliyö tren fiyatlarına de yüzde 23 artırım yapıldı.

LPG’ye yüzde 8,9 artırım yapılırken motorine yüzde 11,2, akaryakıta ise yüzde 4,9 artırım yapıldı. Sigara ve alkol kümesinden alınan ÖTV’de artış oranı da yüzde 47,39 oldu.

Ekonomistler artırımların enflasyona tesirini kıymetlendirdi

Gedik Yatırım’dan Serkan Gönençler, elektrikteki kademeli fiyat artışlarının faturalarda ortalama yüzde 75’lik bir artışa yol açacağı varsayımıyla, elektrik ve doğalgaz artırımlarının TÜFE enflasyonuna direkt tesirini kabaca yüzde 2,5 puan olarak hesapladıklarını ve son periyotta akaryakıt fiyatlarına gelen artırımların da enflasyona yüzde 1,6-1,7 puanlık bir katkı yapabileceğini, bunun yarısından biraz fazlasının Aralık enflasyonunda da görüldüğünü belirtti.

Bununla birlikte, elektrik, doğalgaz ve akaryakıt artırımlarının TÜFE enflasyonu üzerindeki toplam tesirinin, dolaylı tesirlerle birlikte vakit içinde yüzde 7,5-8,0 puana kadar ulaşabileceğini ekledi. Serkan Gönençler, 2021 yılında global enflasyonun tarihi doruklara ulaşmasında, tedarik zinciri kaynaklı arz eksiklikleri, çip krizi, salgına bağlı kısıntıların hafiflemesine bağlı güçlü talep artışı ve emtia ve güç fiyatlarındaki dramatik yükselişler üzere bir dizi faktörün tesirli olduğunu; salgına bağlı baz tesirlerinin de enflasyonun yükselmesinde tesirli olduğunu lisana getirdi ve şöyle devam etti:

Bilhassa ABD özelinde değerlendirirsek, enflasyonun en azından birinci çeyrek boyunca mevcut düzeylerine yakın seyretmesi beklenebilir. Sonrasında güçlü talebe bağlı fiyat artışlarının hafiflemesi ve tedarik zinciri kaynaklarının azalmasına (varyantlara bağlı yeni kısıtlamaların gündeme gelmeyeceği varsayımıyla) bağlı olarak ve güçlü baz tesirlerinin de devreye girmesiyle, enflasyonun yılın ikinci yarısında daha besbelli olmak üzere bir düşüş trendine girmesi beklenen görünüyor. Bu düşüşe rağmen, yıl genelinde enflasyon FED’in ortalama yüzde 2,0-2,5’lik maksadının epey üzerinde kalabilir.

“Enflasyon büyük oranda kur gelişmelerine bağlı olacak”

Yurtiçinde ise, enflasyonun seyri tekrar büyük ölçüde kur gelişmelerine bağlı olarak şekillenecek. Lakin kurlarda mevcut düzeylerde bir dengelenme görülse bile, TÜFE enflasyonu Ocak’ta devreye giren (ve ilerleyen aylarda devam etmesi muhtemel) artırımlar ve birikimli kur tesirleriyle Mart/Nisan aylarına kadar yükselişini sürdürebilir.

Kurlarda stabilizasyon sağlanmışsa, TÜFE enflasyonu Mayıs/Haziran aylarından itibaren gerileyebilir. TÜFE enflasyonunun birinci çeyrekte yükselişinin önüne geçebilecek faktör, lakin Dolar/TL kurunda çok kısa vadede bir geri çekilme (örneğin 10-11 seviyelerine) olabilir.

“Enerji artırımları dolaylı yoldan enflasyonu üst istikametli etkileyecektir”

Dayanıklı/yarı sağlam mallar, güç ve besin üzerinde tesirli olan kur gelişmelerinin hizmet enflasyonuna yansımasının biraz daha gecikmeyle gerçekleşmesi nedeniyle, önümüzdeki aylarda bilhassa hizmet enflasyonunda daha besbelli bir yükseliş görülebileceğini düşünüyoruz.

Yüksek oranlı güç artırımları da enflasyon sepetinin neredeyse tamamını dolaylı yoldan üst istikamette etkileyecektir. Bunlara ek olarak, genel fiyat düzeylerindeki yükselişin, kura bağlı maliyetleri görece düşük kalemlerde dahi (örneğin hizmetler sektöründe) fiyat artışlarını tetiklemesi (fiyatlama davranışlarında bozulma) beklenebilir.

“Kurun 14 olması halinde 2022 sonu enflasyonu yüzde 30’a yakın gerçekleşebilir”

Kurlar mevcut düzeylerde dengelense bile, TÜFE enflasyonu birikimli kur tesirleriyle birkaç ay daha yükselmeye devam edebilir. Kurlar 21 Aralık’ta ulaştığı tepe düzeylerden kıymetli oranda geri çekildiyse, çok oynaklık hala devam etmekte. Bu da enflasyona ait değerli bir belirsizlik yaratıyor. Örneğin, atılan son adımlar sonrası piyasada Dolar/TL kurunun 2022’de 11,0-14,0 ortasında dengelenebileceği varsayılıyor.

Ancak kur düzeyinde yüzde 30’a yaklaşan bu belirsizlik aralığı TÜFE enflasyonunun da çok farklı düzeylerde şekillenmesine yol açabilir. Örneğin, Dolar /TL kurunun 2022’de 11,0 civarı düzeylerde dengelenmesi halinde, TÜFE enflasyonu sene sonunda yüzde 12-13 düzeyine kadar gerileyebilecekken (ortalamada yüzde 30-32 civarı), 14,0 yahut biraz üzerinde dengelenmesi halinde 2022 sonu enflasyonu yüzde 30’a yakın bir düzeyde (ortalama yüzde 40-42 civarı) gerçekleşebilir.”

“Aralık’taki yüksek enflasyon Ocak bilgilerine de yansıyacak”

Trakya Üniversitesi’nden Prof.Dr. Sadi Uzunoğlu da, son periyotta kurdaki aşağı tarafın akabinde kimi eser ve hizmetlerde fiyatların düşürülmesine yönelik atılımlar olduğunu; buna rağmen Aralık’taki yüksek enflasyonun 2022 Ocak datalarına de genel olarak yansıyacağını lakin kimi kalemlerdeki artışın kısıtlı kalabileceğini belirtti.

Omikron varyantının tesirlerinin arz ve tedarik zincirlerinde yaratacağı sonuçların hem dünya hem de Türkiye’de enflasyonun seyri açısından kritik olduğunu ekleyen Sadi Uzunoğlu, 2022’de Eylül ayına kadar 2021’den devralınan enflasyon seyrinin sürmesinin olası olduğunu söz etti. Kurda mümkün bir istikrar yakalanması halinde ise daha makul enflasyon artışları görülebileceğinin fakat enflasyonun üst istikametinin aykırıya dönmeyeceğinin altını çizdi.

Kadir Has Üniversitesi’nden Prof.Dr. Erinç Yeldan ise, üretici fiyatlarında dünyadaki genel durum ve TL’nin görünümü nedeniyle yapısal olarak yüksek artışlar görüldüğünü ve bunun TÜFE’ye yansımak zorunda olduğunu, yapılan müdahalelerin en fazla artışı ertelediğini belirtti. Para ve maliye siyasetinde net bir değişim olmadıkça yükselen enflasyonun kalıcı olarak durdurulamayacağını da lisana getirdi.

Aşan: Ocak’ta negatif enflasyon bekliyorum

Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi Lideri Prof. Dr. Göksel Aşan, Bloomberg HT yayınında gündemdeki gelişmeleri kıymetlendirdi. Aşan, “Kurun bu düzeylerde devam ettiği ortamda fiyat düzeltmelerinin tesiriyle Ocak ayında eksi enflasyon bekliyorum. Şubat’tan sonraki enflasyon önümüzdeki periyoda dair enflasyon beklentisini belirleyecek devir olacak.” diye konuşmuştu.