TAHLİL:    Dünya Bankası  ve IMF insanlığı bekleyen güç periyot uyarısı yaptılar

Dünya Bankası’nın 2 hafta evvel yayınlanan “Gerileyen Global  Büyüme Potansiyeli” başlıklı araştırmasında, 2020-2023 devrinde global iktisadın büyümekte büyük zorluk çekeceğini söz etti.  Hafta içinde ise IMF, önümüzdeki beş yıldaki büyüme görünümünün otuz yıldan fazla bir mühletin en zayıfı olduğu konusunda uyardı.

21ci Yüzyılda yıllık %3.8 üzere hatırı sayılır ortalama genişleyen dünya iktisadını tökezleten nedenler nedir?

Dünya Bankası:  Büyüme yaratan tüm faktörler tesirini yitirdi

DB’nın temel bulgularını kısaca özetleyelim: Covid-19 salgını ve Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın akabinde global iktisadın enflasyona yol açmadan büyüyebileceği azamî uzun vadeli oranın 2030’a kadar 30 yılın en düşük düzeyine ineceği kaydedildi.  Bir manada 2030’a kadar, yıllık %2.2’ye; kişi başı olarak %1.5’e düşecek büyüme oranı çok enflasyon üretmeden büyüme olarak anlaşılmalı.

2020-2030 devrinde 2009 ve 2020 resesyonları, iklim değişikliğinin gitgide tırmanan maliyeti, Covid-19 pandemisinin hasarı ve hala süren Rusya-Ukrayna savaşının olumsuz yan tesirlerinin bedelini ödeyeceğiz.

Söz konusu yavaşlamanın gelişmekte olan ekonomiler için tıpkı derecede sert olacağı, 2000 ile 2010 ortasında yılda yüzde 6 olan ortalama potansiyel büyüme oranının bu 10 yılın geri kalanında yılda yüzde 4’e düşeceği kaydedildi.

Banka’nın raporunda, bu senaryoların global bir finansal kriz yahut resesyon durumunda çok daha keskin olacağı ikazında bulunuldu.

21ci Yüzyılda küresel büyümeye ivme kazandıran tüm ögelerin güç kaybedeceği varsayımı var. Nedir bunlar?:  İşgücü artışı, sabit sermaye formasyonu, total girdi verimliliği ve sınırötesi ticaret.

DB’na nazaran, bu kadar düşük büyüme sefaleti artıracağı üzere, Gelişmekte Olan İktisatların (GOÜ, Gelişen Pazarlar) iklim değişikliğiyle baş edecek bütçe kaynakları üretmesini de zorlaştıracak. Ayrıyeten toplumsal çalkantı, savaşlar ve iklim değişikliğinin beraberinde getirdiği zarurî göçlerin de önemli bir sorun haline gelmesi beklenebilir.

DB raporunun habis şokları da içeren karamsar projeksiyonu 10 yıl sürecek bir stagflasyon vadediyor.  Bu senaryo insanlığı bekleyen karanlık 10 yıl için daha gerçekçi olabilir.  İlkin, banka iflasları sonrasında ABD ve Euro-Bölgesi’nin bu sene resesyona girmesi çok mümkün. Ek olarak, Gelişmiş Ülkelerde değil lakin, GOÜ’da uzun süren yüksek faiz ve düşük büyüme oranlarının borç krizlerine yol açabileceği telaşı DB raporunda da yer alıyor. Son olarak, Ukrayna Savaşı’nın bu yıl bitmeyeceği kesin. Bu 3 öge 2020-2030 devrinde küresel büyümeden yıllık 0.2-0.9 puan ortası çalabilir ki katiyetle stagflasyon manasına gelir.

IMF de kayıp 5 yıl uyarısı yaptı

Uluslararası Para Fonu IMF, önümüzdeki beş yıldaki global ekonomik büyüme görünümünün otuz yıldan fazla bir mühletin en zayıfı olduğu konusunda uyardı ve devletleri jeopolitik tansiyonun neden olduğu ekonomik parçalanmadan kaçınıp üretkenliği artıracak adımlar atmaya çağırdı.

Başkan Kristalina Georgieva Perşembe günü Washington’da yaptığı konuşmada,  1990’dan bu yana en düşük orta vadeli büyüme kestirimini yaptı, yılda %3. Son yirmi yılın  ortalaması ise  %3,8 oldu.

Georgieva, 2023 için global gayri safi yurtiçi hasılanın muhtemelen %3’ten daha az artacağını söyledi. IMF, gelişmiş iktisatların yaklaşık %90’ında, sıkı para siyasetinin talep üzerinde baskı oluşturması nedeniyle bu yıl büyümenin yavaşlayacağını söyledi.

Georgieva, Bloomberg Televisiyonu’nda  Tom Keene ile yaptığı bir röportajda, “Bir bütün olarak dünya iktisadı artık en zayıf üyelerini daha az destekleyebiliyor” dedi. “Neden? Barış temettüsü Büyük Güçler Rekabetine kurban edildi”.

GOÜ, bilhassa Asya hala gücünü korurken, global genişlemenin yarısını Hindistan ve Çin’in oluşturması bekleniyor. Fakat düşük gelirli ülkelerin büyüme suratı gelişmekte olan iktisatların gerisinde kalırken, ihracatlarına olan talebin zayıflaması kalkınmayı engelliyor. Koronavirüs pandemisi sürecinde artan yoksulluk ve açlık yine tırmanışa geçebilir.

Enflasyonla çabadan taviz verilemez

Georgieva, kasvetli büyüme görünümüne karşın, yüksek enflasyonun, finansal istikrar baskıları hudutlu kaldığı sürece merkez bankalarının faiz oranlarını artırmaya devam etmesi gerektiği manasına geldiğini söyledi.

Georgieva, bankacılık sistemi istikrarsız hale gelirse, siyaset yapıcıların enflasyon ile finansal sistemi muhafaza ortasında daha karmaşık istikrarlarla karşı karşıya kalacaklarını da kelamlarına ekledi.

Georgieva konuşmasında, “Yükselen jeopolitik tansiyonlar ve enflasyonun hâlâ yüksek seyretmesiyle, güçlü bir toparlanma zor”.  dedi. “Bu, bilhassa en yoksul toplumlar ve en savunmasız ülkelerin  geleceğine ziyan veriyor.”

Georgieva’nın karamsar iletisi, IMF’nin ABD ile Çin ortasındaki tansiyonların yol açtığı jeopolitik parçalanmanın global iktisada ziyan verme riski taşıdığı, direkt yabancı yatırım ve finansal sermayenin artık en kartlılara dğeil, müttefik ülke bloklarına yönlendirildiği konusunda uyarmasından bir gün sonra geldi.

IMF, göç, sermaye akışı ve memleketler arası işbirliği üzerindeki kısıtlamalar da dahil olmak üzere globalleşmeden bloklaşmaya geçişin global gayri safi yurtiçi hasılayı %7’ye kadar azaltabileceğine dair Ocak ayındaki ikazını tekrarladı. Georgieva, teknoloji ticaretindeki kısntıların birtakım ülkelerde GSYİH’nın %12’sine varan kayıplara yol açabileceğini söyledi.

Ukrayna Savaşı, ABD-Çin çekişmesi çok ağır bedel ödetecek

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, birçok ülkede esasen güçlü olan enflasyonun on yılların en yüksek düzeyine çıkmasına yol açtı. Çin Devlet Lideri Xi Jinping’in geçen ay Moskova’ya yaptığı yüksek profilli seyahatte Putin’e verdiği dayanak, Biden idaresinden tenkit aldı ve ABD ile Çin ortasındaki ilgiyi kötüleştirdi.

Dünyanın en büyük iki iktisadı ortasındaki münasebetler son yıllarda berbatlaştı. Yüz milyarlarca dolarlık kısasa kısasa tarifelerle sonuçlanan bir ticaret savaşını başlatan eski Lider Donald Trump’tan sonra Joe Biden’ın idaresi, ekonomik ve ulusal güvenlik telaşlarına odaklanan katı bir çizgiyi sürdürdü.

Washington geçen yıl Çin’e yarı iletken teknolojileri üzerinde katı ihracat denetimleri getirdi. Çin hükümetinin yönetiminde olduğunu sav ettiği telekomünikasyon altyapısı başkanı Huawei Technologies Co’yu adeta iflasa zorladı.

Geçen hafta Pekin, Amerika’nın en büyük bellek yongası üreticisi Micron Technology Inc.’den yapılan ithalata siber güvenlik incelemesi başlatarak çip savaşında yeni bir cephe açtı.

IMF ekonomistleri, paranın artık “jeopolitik olarak yakın ülkeler” olarak kabul edilen ülkelere aktığını söyledi. Örgüt, “arkadaş tedariği”nin (friend shoring) yükselişinin en çok az gelişmiş pazarlara ziyan verebileceğini söyledi.

IMF ekonomistleri raporda, “Gelişmekte olan piyasalar ve GOÜ, çağdaş teknoloji ve bilgi birikiminin transferinden kaynaklanan sermaye oluşumu ve üretkenlik yararlarını yitirecek” dedi.