TAHLİL: İş insanları soruyor: Hangi faiz hangi kur?
Piyasa kuru ile resmi kur makası açıldı. Merkez Bankası döviz kurları fonksiyonsuz hale geldi. Dış ticaretle uğraşan iş insanları ne yapacağını şaşırdı. ‘Hangi faiz?’ belirsizliğinden sonra bir de ‘Hangi kur?’ meçhullüğü başladı.
RECEP ERÇİN: Piyasalar o denli bir hal aldı ki bir yerde resmi öteki yerde gayriresmi bir pazar oluştu. Özgür piyasa rejiminde imkansız üçlüyü (sermaye hareketleri özgürken hem dövizi ve hem faizi belirlemek) mümkün hale getirmeye çalışan Türkiye piyasaları, ödemeler istikrarının zora girmesi yüzünden devir dönem anomaliler yaşıyor. Son günlerde tekrar Kapalıçarşı’daki döviz fiyatları ile bankalar ortası piyasadaki döviz fiyatları ortasındaki makasın açılması gündemde. Birkaç gündür manşetlerde bu haberler var.
Fakat durum yeni değil. Geçen yıl temmuz ve eylül aylarında da misal hadiseleri yaşadık. Yeni bir durum değil ancak olağan de değil.
FARK AÇILDI ZİYANI BİZE
Rusya hadisesi, döviz piyasasına yönelik düzenlemeler ve turist yoğunluğu Çarşı’nın dövizde yine piyasa belirler hale gelmesini sağlıyor. Dış ticaret yapan ve döviz riski bulunan iş dünyası bankalardan kâfi döviz tedarik edemediklerinde Kapalıçarşı’ya yöneliyorlar. Hafta içinde kaleme aldığımız “Kapalıçarşı’da kim döviz kovalıyor?” başlıklı yazımız üzerine ünlü bir hazır giysi firmasının yöneticisi “Ben” diye ileti atarak cevap verdi. Merkez Bankası’nın yayınladığı gösterge niteliğindeki kurlar ile Çarşı ortasında 30-35 kuruşluk fark olduğu görülüyor. Makasın gün içinde açıldığını ve yüzde 2.5-3 ortasında bir fark oluştuğunu öne sürenler de var. Dış ticaretle uğraşan iş insanları bu durumdan rahatsızlar.
Özellikle bankaların döviz satış kurları ile Merkez Bankası gösterge kuru ortasındaki fark da fiyat vermeyi zorlaştırıyor. Elektronik eşya ticareti ve üretimi uğrayan bir iş insanı sitem ederek, “Hangi kurdan alıp vereceğimizi bilmek istiyoruz. Merkez Bankası kurlarına bakıp fiyat veriyoruz. Bankaya gelince ortada uçurum oluyor. Evvelden bu türlü değildi. Artık fark açıldı. O ortadaki fark da bize ziyan yazıyor.” tabirlerini kullandı.
DOLAR 20 TL OLDU BİLE
Dün prestijiyle Türkiye’nin en büyük beş bankasından birinden döviz almak istediğinizde dolar kuru 20.10 TL olarak karşınıza çıkıyor. Cuma günü 19.77 TL idi. Birebir gün Merkez Bankası tabelasında en yüksek satış kuru 19.40 TL. Bu işte bir yanlışlık olduğu kesin.
Merkez Bankası ise döviz pazarındaki sıkışıklığı denetimi elden bırakmadan aşmak için araç çeşitliliğinin de artırılması emeliyle, Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz satım süreçlerinin, süreç yapmak isteyen bankalarla direkt gerçekleştirilebilmesine karar verdi. Karar hafta içinde yayınlandı. Karara nazaran, “Yetkili bankalar, Merkez Bankası ile telefon aracılığıyla irtibat kurarak anlık forward (ileri tarihli) kur fiyatı alabilecek. Bankalar, süreç taleplerini döviz piyasalarında süreç yapma yetkisi bulunan şahıslarca ve telefon aracılığı ile Döviz Piyasaları Müdürlüğü’ne iletecek.”
Merkez Bankası esasen 2017’den bu yana TL uzlaşmalı döviz satım ihalesi açıyor. Geçen sene şubat prestijiyle bu ihalelerin talep olmaması nedeniyle sonlandırıldığını gördük. Bu sefer ise bankalara direkt süreç hakkı verilmiş oldu.
KİM NE TUTTURURSA!
Döviz pazarı bu halde iken faiz de farklı değil. Malum Merkez Bankası siyaset faizi yüzde 8.5 olarak belirlendi. Piyasada süreç gören 2 yıllık devlet tahvilinin faizi ise bu cuma yüzde 15.55 oldu. 12 Nisan’da yüzde 16.61’e kadar çıktı. Bir uyumsuzluk olduğu kesin. Merkez Bankası EVDS sisteminde yer alan datalara nazaran 7 Nisan prestijiyle 3 aylık mevduat faizi yüzde 28.96 seviyesinde. Ticari kredi faiz oranları ise yüzde 15.80, tüketici kredisi faizleri ise yüzde 28.82 olarak görülüyor. Siyaset faizinin devreden çıktığı açık. 5 Nisan’da gazetemizde yayınlanan Ambalaj Sanayicileri Derneği (ASD) iftarı haberinde aktardığımız üzere o gün prestijiyle yüzde 35.5’ten mevduat bağlayan endüstriciler de var. Tekrar döviz ve TL nakit varlığı olan işletmeler kredi kullanmak istediğinde Ankara’dan bankaların aranıp “Kredi vermeyin” talimatı verildiğini Prof. Dr. Öner Günçavdı 3 Nisan’da PolitikYol isimli sitede yayınlanan “Düşük faizli krediye erişimde siyasetin izleri” başlıklı yazısında kaleme aldı.
Sektörel deri İHBİR Haber’e 2023 öngörülerini açıklayan ekonomist Ali Ağaoğlu da, “Şu anda Türkiye’deki Türk lirasının faizini kimse bilmiyor. Her yerde farklı bir faiz var. Burada yapılması gereken tek bir iş var. El birliği ile faizin yeknesaklaşması için ister 5’te ister 80’de olsun! Ancak yeknesaklaşsın. Burada çok çok kritik olan bir şey, ne idüğü belgisiz bir faiz oranı var. Hiç ancak hiçbir finansal hesap yapamazsınız. Ne kur ne faiz riski yönetilebilir ne hedge, hiçbir şey yapılamaz. Burada CFO’lara, işverenlere, finans yöneticilerine, herkese düşen bir vazife var: tabela faizi ile piyasa bir olmadıkça kimse bir karar veremez” yorumu yaptı.
Recep Erçin’in müsaadesiyle Aydınlık.com.tr sitesinden tekrar yayınlandı
