Ticarette mecburi istikamet ihracat

Merve YİĞİTCAN

Kurdaki volatilite, işletme sermayelerdeki erime, TL’deki kıymetsizleşme ve tahsilat problemleri karşısında firmalar çıkışı ihracatta buldu. Taşıdığı riskler nedeniyle iç piyasanın cazibesini yitirmesi daha evvel ihracat yapmayan pek çok işletmeyi ihracata yöneltirken, yurtdışına çalışan firmaların büyük kısmı da üretimde ihracatın hissesini artırma yoluna gidiyor. İhracatın bu yıl da iç piyasadan daha fazla aktör çekmesi bekleniyor. Çünkü piyasanın hala istikrara oturmaması ve istenilen öngörülebilirliğin şimdi tesis edilememesi iç piyasanın eski cazibesinin geri gelmesi konusunda telaşların devam etmesine neden oluyor. Öte yandan ihracatçı firmalar döviz bazında gelir elde edeceği için iç piyasadan daha uygun fiyatlarla yurt dışına mal satıyor, içeriye de arzı kısıyor. Bu da içeride bir yandan mal düşüncesine bir yandan da fiyatların üst istikametli çıkışına neden oluyor.

Yeni ihracatçıların sayısı 32 bini aştı

İç piyasadaki sakinlik, İSO İmalat PMI datalarına de yansımış durumda. Endeks Aralık 2021’de hafif bir artışla 52,1 düzeyinde gerçekleşirken, Mayıs 2020’den beri birinci defa kesimlerin tümünde yeni siparişler azalma kaydetti. Yeni ihracat siparişleri ise 10 bölümün yedisinde büyüme kaydetti. Öte yandan yeni ihracatçı sayısında da geçen yılın tamamında değerli bir büyüme yakalandı. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) bilgilerine nazaran, geçen yıl ihracat yapan firma sayısı 101 bin 38 firmaya çıkarken, 32 bini aşkın firma birinci sefer 2021’de ihracat yaptı. 2021 yılında ihracata başlayan firmaların gerçekleştirdiği ihracat pahası ise 3,7 milyar dolar.

En değerli itici güç kur riski

Firmaları ihracata yönelten motivasyonların başında kur riskini bertaraf etmek yatıyor. Hammaddesi ya da orta mamulünü dövizle alıp, iç piyasaya TL ile satmak zorunda kalan işletmeler önemli ziyan yazıp işletme sermayelerinde eksiye niyet dövize endeksli satışlar ‘kurtarıcı’ olarak görülmeye başladı. Piyasadaki uzun vadeli ticaret geleneği de bu devirde firmaların ihracata yönelmesinde itici güç oluyor. Her ne kadar iç piyasada vadeli süreçler peşine dönmeye başlasa da ticaretin içeride vadesiz yürümesi çok sürdürülebilir olmuyor. Fakat bu periyotta hiçbir firma TL vadeli bir satış yapmak istemiyor. Hasebiyle ihracattaki daha makul vadeli bir satıştan gelecek döviz getirisi, her kuralda iç piyasadan elde edilecek peşin ya da vadeli satıştan daha garanti bulunuyor. Piyasadaki bozulmalara karşın dışarıda salgın sonrası tedarik zincirlerinde yaşanan değişim ile ihracatı özendirici kamu siyasetleri ve telaffuzlar de ihracat yapacak işletmeler için bu devirde fırsatlar sundu.

İhracata kayış sürecek, risklere dikkat!

Bahisle ilgili görüşünü aldığımız çeşitli dallardan endüstriciler piyasa şartlarının bu halde devam etmesi halinde birinci kere ihracata başlayacak firma sayısının bu yıl da gözle görülür biçimde artacağını söylüyor. DÜNYA’ya konuşan bölüm temsilcileri piyasa şartlarının firmaları ihracata yöneltmesinin, ihracatın tabana yayılması manasında değerli olduğunu söylerken, kurumların yalnızca ihracat yapmak için ihracata başlamalarının yanlış olduğu, gerçek müşteri ve hakikat pazar tahlili yapılmazsa ticaretin riske girebileceği ikazında bulunuyor. Tıpkı vakitte yeni ihracatçıların ölçek tutturamaması halinde zorlanacakları da mümkün görülüyor.

‘Yüzde 25 şartı’ yenileri kaçırabilir

Öte yandan ihracata yeni başlayan firmaların bunu sürdürülebilir hale getirmesinin önündeki en büyük sorun olarak “İhracatçının döviz gelirinin yüzde 25’ini Merkez Bankası’nda bozdurma” kararı geliyor. Bu kararın uzun devirdir ihracat yapan firmaları bile düşündürdüğünü söyleyen dal temsilcileri, yeni ihracata başlayanların ya da başlamak isteyenlerin bu uygulamadan ötürü dış piyasaya açılma konusunda çekimser kalmalarına neden olacağını belirtiyorlar.

“Havuç ihracatta diye iç piyasa ihmal edilmemeli”

“İHRACATA MAL YAPMAK İÇ PİYASAYA MAL YAPMAYA BENZEMEZ”

● TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Bölüm Meclisi Lideri Onur Fayat: Bu periyotta kimse kur farkından ziyan yemek istemez, dövize endeksli satışa dönerler. İç piyasada büyük müşterileri olanlar bile ‘aman ihracat yapayım’ der. Daha evvel hiç ihracat yapmayan ya da daha az ihracat yapanların bu türlü volatilitenin olduğu bir devirde ihracata yük verdiğini görüyoruz. Lakin burada istikrar olması kıymetli. İhracata mal yapmakla iç piyasaya mal yapmak ortasında çok fark var. Bu nedenle ihracatı deneyip vazgeçenler de olacaktır. İhracatın kalıcı olması için üretici firmanın üretim kabiliyeti, dış ticareti bilen eleman istihdamı, mali yapısı ve ilgili sertifikaları gerekiyor. İhracatın tabana yayılması kıymetli, lakin bu firmaların yalnızca ihracat yapmak için ihracata girmeleri gerçek değil, hakikat müşteriyi yanlışsız pazarı düzgün tahlil edip ticari riske girmeleri lazım. İhracat yaptıkların ülkeleri çok inançlı zannetmesinler, muhakkak sigorta yaptırsınlar.

“SEPETTEKİ YUMURTALARIN RİSKİNİ DAĞITMAK İSTİYORLAR”

● İstanbul Kimyevi Hususlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Lideri Murat Akyüz: İhracata geçmeye çalışan firmaların birden fazla ‘sepetteki yumurtaların riskini’ dağıtmak isteyenler. Döviz risklerini sırtlarında taşımak istemiyorlar. Daha evvel ihracat yapanlar da ihracatın hissesini en az yüzde 50’ye çıkarmak istiyor, fakat bu o kadar kolay olmuyor. Kalıcı ihracat için kalıcı mukavele lazım. Birebir vakitte ihracat bedelinin yüzde 25’inin düzenlendiği tarihteki kur üzerinden TCMB’ye satmasına ait karar firmaları bilhassa de yeni ihracata başlayanları uzaklaştırabilir. Uzun vakittir ihracatçı olanlar bile çekinmeye başladı. Bu karardan dönülmezse, 32 bin firmayı ihracatçı yaptık derken, birkaç ay sonra 32 bin ihracatçıyı kaybettik de diyebiliriz.

“HAVUCU NEREYE KOYARSANIZ TAŞVAN ORAYA GİDER”

● TOBB Plastik, Kaucuk, Kompozit Sanayi Meclisi Lideri Yavuz Eroğlu: İktisatta çok genel bir kural var, havucu nereye koyarsanız tavşan oraya masraf. Havuç şu an ihracat tarafında. Kur riski yok, müşteri toplu alım yapıyor, pazar büyük, ödemeyi garanti altına alma sistemi daha âlâ, iç piyasa üzere değil… Hükümet de genel siyasetiyle ihracatı öne alıyor. Haliyle bu trend devam edecek, bilhassa kurlar bu türlü giderse. Başta söylediğim üzere havuç o tarafta lakin unutmamak lazım ki, uzun vadede iç piyasasının geriye atan ya da unutan firmaların uzun vadede başarılı olması sıkıntı görünüyor. Yurt içi piyasa kenara atılmaz, zira bu kendi piyasan ve alıcı sana yakın. Uzun vadede iç piyasada markası güçlü olmayan, pazar hissesini uygun bir noktaya getirmeyenlerin başarılı olma bahtı yok. Hasebiyle havuç orada diyerek ihracata koşarken, iç piyasayı da boş bırakmamak lazım. Bir de burada yeni firmalar da ihracat yapıyor ancak ihracatın artması için kapasitenin artması, bunun için de yatırım ortamının uygunlaştırılması gerekiyor.

“İŞLETME SERMAYELERİ EKSİYE DÜŞTÜ”

● İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel: Şu an piyasada biraz rahatlamış üzere görülse de ekim-kasım aylarındaki şokların tesirleri devam ediyor. İşletme sermayesi manasında bilhassa içeriye mal satanlar önemli manada eksiye düştü. Bunun yanında ihracatı özendirme siyaseti da var. Şu anda herkes ihracat yapmaya bakıyor. Fakat kimi bölümlerde ihracat yapan firma sayısı artıyor fakat ithalatçı müşteri artmıyor, bu durumun da ihracatçı firmaların fiyat kırmasına ve kar marjlarının düşmesine neden olduğunu görüyoruz. Bir de ihracatta ölçü ve ciro artıyor ancak katma paha artmıyor. İhracatta yapmamız gereken katma kıymetli eserlerin ihracatını artırmak… Yeni firmalar ihracatçı ailesine dahil olurken katma bedelli ihracat yapmalarını da teşvik etmeliyiz.

“İÇ PİYASA TEŞVİK BEKLİYOR”

● İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Lider Vekili Çetin Tecdelioğlu: Şu an iç piyasa enfl asyonun verdiği tesirle ve yüksek maliyetlerle küçülecek. Sakinliğin birkaç ay daha bu türlü gitmesi bekleniyor. Burada firmaların ihracata yük vermesi çok olağan. Yeni ihracata başlayanlar öncelikle ilgilerini güzel götürmeli, kaliteli hizmet ve vaktinde teslimatlarla ihracatlarını kalıcı kılabilirler. İç piyasa ise teşvik bekliyor. Firmalar işletme sermayesi darlığı içinde, paranın maliyeti çok yüksek, özkaynaklar yetmiyor… Tüccarlar ve endüstriciler KGF üzere bir dayanak bekliyor. İç piyasada yüksek maliyetleri sindirebilmek buna emsal operasyonlarla mümkün olabilir.