Tuncay Özilhan yazdı: İstikrar sağlanmadan rekabetçi üretim sağlanamaz
Konuk Müellif
Tuncay ÖZİLHAN – Anadolu Kümesi İdare Şurası Lideri
İzlenmekte olan faiz indirim siyaseti sonrasında duruma baktığımızda şunu görüyoruz: TL’de şiddetli bir kıymet kaybı yaşanıyor. Maliyetler yükseliyor. Enflasyon hızlanıyor; halkın satın alma gücü eriyor. Üstelik kredi faiz oranları düşmediği üzere yükseliyor. Yeni yatırım yapmak bir tarafa yeni yıl için üretim planlamaları bile yapılamıyor. Zira bu planlamaların temel parametreleri olan enflasyon ve kur iddiaları her an değişiyor. Mal sevkiyatları da aksıyor. Düşük faizler sayesinde uzun vadeli yatırımlarla ekonomik yapıyı değiştirmek ve cari fazla veren bir iktisat olmak için çabalarken, eldekini de kaybetme riski ortaya çıkıyor. Ekonomiler uzun vadede büyüme ve istihdam yaratmayı gayeler. Buna üretim yapısının daha fazla katma bedel yaratan, teknoloji ağır ve rekabetçi tarafta değişmesini de ekleyebiliriz. Uzun vadeye kısa vadelerden geçerek ulaşılır. Kısa vadeli öncelik ise istikrardır. İstikrar sağlanmadan uzun vadeli maksatların hiçbirisini gerçekleştirmek mümkün olmaz. Zira üretim ve yatırım kararları istikrar olmadan, öngörülebilirlik olmadan verilemez. Geleceği emniyetli biçimde kestirim etmeden üretim ve yatırım planlaması yapılamaz; yeni sipariş verilemez; yeni elemanlar istihdam edilemez. Yani istikrar olmadan üretim de büyüme de olmaz. Üretim ve yatırım yoksa ihracat da olmaz. Üretim odaklı ihracatı önceleyen iktisat modelinin amaçladığı gayelere istikrarsız bir iktisat ile ulaşılamaz.
Düşük fiyat cenneti olmayalım
Kaldı ki üretim yapısının cari fazla gayesi doğrultusunda dönüşmesini, tek başına rekabetçi kur siyaseti sağlayamaz. Memleketler arası piyasalarda rekabet edebilecek katma pahası yüksek eserler üretebilmek için teknoloji ve nitelikli işgücü gerekir. Bunu sağlamanın yolu, eğitim alt yapısından ve teknoloji-inovasyon ekosistemine uzanan çok geniş bir alanda kapsamlı ıslahatların kararlılıkla uygulanmasından geçer. Bu türlü siyasetlerin başarılı olduğu ülke örneklerinden biliyoruz ki, sonuç lakin uzun yıllardan sonra alınabilir. Bu mühlet içinde bir yandan da rekabetçi kurun ülkeyi düşük fiyat cennetine çevirmesine mahzur olmak ve kâfi istihdamı sağlamak gerekir. Bu ise, istikrarlı bir makroekonomik ekonomik ortam olmadan mümkün değildir. Aksi halde Dimyat’a pirince gidelim derken eldeki bulgurdan oluruz.
Asya, Latin Amerika krizleri
Korkarım ki taban fiyatta sağlanmış olan artışın bir kısmı, bu artış daha çalışanların eline geçmeden, TL’deki paha kaybı ve bunun sonucunda satın alma gücünün erimesi ile buharlaşacak. Sonuçta devlet çalışanın refah düzeyinde sağlanacak düzgünleşme için gerekenden çok daha fazla kaynak harcamış olacak. Ülkemizin kaynaklarını en verimli formda kullanmak için siyasetler ortasında bir tutarlılık olması gerekir.
Tarihteki krizlere baktığımızda, devletlerin faiz ve kur ortasında bir kapana sıkışmasının krizleri tetiklediği görülür. Bugün ekonomik istikrarlar açısından ülkemizde bu kapanın yeri yok. Buna karşın, bu kapan benimsenen siyasetler yüzünden yapay olarak ortaya çıkmış durumda. Faiz artışı ihtimali gündemden çıkartıldığında elde döviz kurlarındaki spekülasyonu önleyebilecek sağlam bir araç kalmıyor. TL’deki bedel kaybını yalnızca döviz satarak engellemek mümkün değildir. Asya krizi, Latin Amerika krizi üzere tarihi örneklere bakınca bu durum net olarak görülür. TL’ye inanç sağlanmadığı sürece, cari süreçler fazlası da dolarizasyon nedeniyle artan döviz talebini karşılayamaz. TL’deki kıymet kaybı ve dolarizasyon ortasında rezervlerin ve cari fazlanın kıramayacağı bir kısır döngü meydana gelir. Bu kısır döngüyü kırmanın ve TL’deki bedel kaybını önleyebilmenin tek yolu, üç kuruş birikimini müdafaaya çalışan dar gelirli vatandaştan, bir hafta sonra ne olacağını kestiremeyen yatırımcıya kadar bütün halkın, bütün piyasa aktörlerinin iktisat idaresinin kurlarda istikrarı sağlayabilecek siyaset araçlarına sahip olunduğuna ikna olmalarıdır.
Yeni açıklanmış olan üretim odaklı ihracatı önceleyen iktisat modelinin başarısı istikrarın sağlanmasına bağlıdır.
