UNFPA’dan bayana şiddetin önüne geçecek uygulama: Amber

Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) Türkiye, bayana şiddetin önüne geçmek için uygulama geliştirdi: Amber. UNFPA Türkiye Yeterli Niyet Elçisi olarak 12 yıldır bahisle ilgili çalışmalarda bulunan oyuncu Songül Öden, Milliyet Gazetesi’nden Ceyda Ulukaya’ya konuştu.

Ceyda Ulukaya’nın bugünkü yazısı şöyle:

“Dünyada her 3 bayandan biri fizikî ya da cinsel şiddete maruz kalıyor. Türkiye’de çabucak her gün bir bayan öldürülüyor. Şiddetin önlenmesi ise kapsayıcı siyasetler ve gözetici sistemlerin gelişmesiyle mümkün. Bunun için de başta kız çocukları ve bayanlar olmak üzere tüm toplumun şiddet tiplerini tanıması ve gereksinim duyduğu dayanağa ulaşabilmesi hayati kıymette. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) Türkiye, tam da bu yüzden, bayanları şiddetten uzak bir yaşama bir adım daha yaklaştırmak üzere bir taşınabilir uygulama geliştirdi: Amber. Birinci bakışta bir bayan sıhhati rehberi üzere görünen uygulama, şiddete maruz kalma halinde özel ekranı aracılığıyla bir müracaat adresine dönüşüyor. UNFPA Türkiye Uygun Niyet Elçisi olarak 12 yıldır hususla ilgili çalışmalarda bulunan oyuncu Songül Öden’le, geliştirilmesine katkıda bulunduğu Amber vesilesiyle konuştuk.

UNFPA’in Güzel Niyet Elçisi olarak yürüttüğünüz çalışmalarda bayana yönelik şiddet konusunda neler gözlemlediniz?

Hiç unutamayacağım toplantım birinci buluşmam, toplumsal hizmetlerin sahip çıktığı ve liseden şimdi mezun olan kız çocuklarıylaydı. Oradaki kız çocuklarından ve öykülerinden çok etkilendim. Hepsi hayata kendilerine ilişkin olmayan çok ağır imtihanlarla başlamışlardı. Ortalarında kimileri ensest ilgiden doğan çocuklardı. Kimisinin gözleri önünde annesi, kız kardeşi öldürülmüştü. Tüm bunlara karşın beni en çok etkileyen şey hayata tutunma istekleriydi, o pırıl pırıl gözleri hayatım boyunca unutmadım. Ben de onlara tüm açıklığıyla kendi öykümden bahsetmiştim. Oraya gitme sebebim, rol model olarak onların yarınlara olan umudunu tazelemekti fakat kim kime rol model oldu emin değilim.

Amber uygulamasının geliştirilmesinde nasıl bir rolünüz oldu?

BM’deki arkadaşlarım bu uygulamayı neredeyse bir sene evvel bana anlattılar ve çok heyecan verici geldi. Bu süreçte çalışma arkadaşlarımı sorularımla ve uygulamaya eklenmesini istediğim özelliklerle biraz yormuş olabilirim. Tahminen mesleğimden dolayı, mesleksel deformasyon mu dersiniz bilmiyorum, “ötekine” olan empati hissim, “Eğer onların yerinde olsaydım ben neye gereksinim duyardım?” sorusunu bana sıklıkla sordurdu. Çalışma arkadaşlarım fikirlerime kıymet verip Amber uygulamasının daha geniş bir kitleye ulaşması için ellerinden geleni yaptılar. Kuşkusuz bunda alandaki deneyimlerimin de katkısı olmuştur.

Amber, bilgi, dayanak ve güvenlik hedefli yönlendirme özellikleri sunan kapsamlı bir kaynak. Bu özellikler, şiddeti önlemede ne kadar tesirli?

İmdat dediğiniz anda karşısınızda sizi duyacak bir muhatap bulmak, gereksiniminize nazaran sizi yönlendirmek, kendinizi inançta hissetmediğinizde pozisyon takip butonunu kullanmak, hukuksal yardım almak ve tüm bunların Türkiye’deki bütün acil yardım sınırı, adres ve aramalarını kapsayan tek bir uygulamada birleşmesi, daha da kıymetlisi bu uygulamanın geniş kitlelere ulaşması için 5 lisana çevrilmiş olması, yardım isteyen bayanın ana lisanında muhatap bulması hayati ehemmiyette. En bedel verdiğimiz husus, bayanlara yalnız olmadıklarını hissettirmek.

AMBER’in çalışmaları sırasında takımınızla konuşurken, masadaki her bayanın şiddetin en az iki cinsine maruz kaldığını kabul ettiğini söylediniz. Siz ne cins şiddete maruz kaldınız?

Kadına şiddet denince akla yalnızca fizikî şiddet geliyor meğer bir çok insan şiddet çeşitlerinden hatta kendine uygulanan şiddetten haberdar değil. Bence en acısı da bu. Günümüzde siber şiddet, ekonomik şiddet, ruhsal şiddet, flört şiddeti, cinsel tercihe dayalı şiddet, iş yerinde uygulanan mobing, bayanların hak ettiği kanunların uygulanmamasından kaynaklı sistemsel şiddete de maruz kalınıyor. Herkes bu istatistiğin içinde. Bayanın gelişimine, büyümesine, kendini eşitler ortasında tanımlamasına pürüz olan her türlü hareket aslında şiddettir.

Özellikle bayana yönelik şiddet konusunda istekli olduğunuz bu tıp çalışmalar size ne tabir ediyor?

Bu tip bir çalışmanın içinde olmak en başta kendimi şifalandırıyor. Beş kız kardeşli bir konutta büyümüş bir bayan olarak, çocuklarını tek başına büyütmek zorunda kalan bir annenin kızı olarak, hem okuyup hem çalışmış bir öğrenci olarak, bayana yönelik şiddetin, ayrımcılığın ağır olduğu medya dalında çalışan biri olarak şunu çok yeterli biliyorum ki; bir diğerinin acısına ortak olduğunda, gereksinimine dayanak olduğunda kendini de büyütmüş ve güzelleştirmiş oluyorsun. O yüzden bayan hareketinde yalnızca bayanlarla değil; erkeklerle de birlikte çaba vermek benim için çok kıymetli.

Songül Öden, UNFPA’le saha çalışmalarından yola çıkarak 7 farklı bayan karakteri canlandırdığı “Lâl Hayal” oyununda rol alıyor.

6 Şubat sarsıntılarından sonra bölgede bulunma fırsatınız oldu mu?

Ben de Diyarbakırlı olduğum için benim de ailemden çok fazla insan ziyan gördü, enkaz altından çıkarıldılar. Fakat yaşadığımız felaket o denli büyüktü ki bütün memleket yas konutuydu. Münasebetiyle hepsi bizim kaybımız, hepsi bizim acımız. Benim 7-8 Şubat’ta bir ay öncesinden ayarlanmış Hatay İskenderun turnem vardı, bir evvelki hafta oyunun kapalı gişe olduğu bilgisi gelmişti, çok keyifli olmuştuk. Artık bakınca o biletleri alan insanların birden fazla yok, kalmamız için ayarlanmış otel yok, bütün grubun Antakya yemekleri yiyeceğiz sevinci yok. Alışılmış ki o günlerde etkin olarak sarsıntıyla ilgili çalışmaların içindeydim. Ruhsal ve maddi yardım muhtaçlığı o kadar büyüktü ki bunun dışında kalmaya beşeri olarak imkan yoktu. Hem BM hem de kendi grubumla zelzeleden etkilenen çocuklara burs imkanı için seferber olduk. Bu çalışmalarımız ve bu yardımlaşma ağı hala devam ediyor. Çünkü bu yaraları sarmak ve yardımlaşmak uzun bir vakte yayılacak üzere görünüyor.

Uygulamada neler var?

İlk bakışta yalnızca bir adet takvimi üzere görünen Amber, özel ekranı sayesinde bayana yönelik şiddet konusunda farkındalığı arttırmak, şiddet yaşanması halinde yapılması gerekenlere ve bu mevzuda hizmet veren kuruluşlara dair bilgi vermek ve acil durumlarda dayanağa ulaşmalarını kolaylaştırmak maksadıyla Türkçe, İngilizce, Kürtçe, Arapça, Farsça olmak üzere 5 lisanda hazırlandı. Uygulama ile kullanıcılar, kendilerini inançta hissetmedikleri durumda pozisyon takibi yaptırma, acil durum iletisi gönderme ve acil yardım çizgilerini arama imkanına sahip.

Şiddet sınırlarına erişim

Amber, Bana Yardım Et, Beni Bilgilendir, Beni Yönlendir ve Bana Hatırlat olmak üzere dört temel başlıkta, şiddete maruz kalma halinde risk değerlendirmesi ve güvenlik planı yapmayı, maruz kalınan şiddet çeşidine uygun olarak başvurulabilecek en yakın sıhhat ve müdafaa hizmet noktalarına erişip dayanak istemeyi sağlıyor. Uygulama üzerinden 183 Toplumsal Dayanak Sınırı, TKDF Aile içi Şiddet Sınırı, ALO Gelincik Çizgisi, 157 Yabancılar Bağlantı Merkezive 170 Çalışma Hayatı Bağlantı Merkezi üzere şiddet sınırlarının yanı sıra 155 Polis İmdat, 156 Jandarma İmdat ve 112 Acil çizgilerine direkt bağlanmak mümkün.”

patronlardunyasi.com