Yİ-ÜFE artışı yüzde 142 oldu enflasyon muhasebesi katılaştı

Hüseyin GÖKÇE

Son üç yıllık Yİ-ÜFE’nin yüzde 142 düzeyinde çıkması, işletmelerin finansal tablolarını ilişkin olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplamasına karşılık gelen enflasyon muhasebesini zarurî hale getirdi. Lakin VUK yinelenmiş 298’inci hususunda bu türlü bir mecburilik bulunmasına karşın, uygulamanın ertelenmesi seçeneğinin de şimdi ortadan kalkmadığı kaydediliyor. Şayet erteleme yapılmazsa bundan sonraki süreçte maliye bürokrasisi ile mali müşavirler, YMM’ler ve muhasebeciler ağır bir çalışma temposuna girecekler.

Enflasyon muhasebesi birinci defa ve yalnızca 2001 krizinin akabinde 2003 yılında uygulanmıştı. Münasebetiyle Maliye Bakanlığı’nın önümüzdeki devirde enflasyon muhasebesinin nasıl yapılacağına ait uygulama bildirimi çıkarması gerekiyor. Amortismanın artırılmış kıymet üzerinden mi eski bedel üzerinden mi hesaplanacağı ve düzeltme sonucu ortaya çıkacak kâr yahut zararın vergiye tabi çıkarın tespitinde dikkate alınıp alınmayacağı sorularının da bu bildiride açıklığa kavuşturulmasına muhtaçlık var.

Devir kâr-zararı ya artacak, ya da azalacak

Birinci defa 2001 krizinin akabinde yasal altyapısı oluşturulan ve firmalara, işletmelere, finansal tablolarını ilişkin olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanma imkanı veren ‘enflasyon muhasebesi (düzeltmesi) uygulaması, erteleme olmazsa 17 yıl ortadan sonra tekrar uygulanacak. VUK tekrarlanmış 292’nci hususa nazaran enflasyon muhasebesine geçiş için, Yİ-ÜFE’nin içinde bulunulan yıl yüzde 10 ve son 3 hesap devrinde toplam yüzde 100’ün üzerinde olması gerekiyor. 2021 yılında yüzde 79.89 olan YİÜFE artışı son üç yılda ise yüzde 142’yi geçti. Bu durumda ilgili husus uyarınca kapsama giren mükellefl er, süreksiz vergi devirlerinin sonu prestijiyle malî tablolarını düzenleyerek enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olacaklar.

Enflasyon muhasebesinin sahip olduğu mali ve mali olmayan kalemlerin bilanço içindeki dağılımına nazaran daha az yahut daha fazla vergi ödenmesine yol açabileceğini söyleyen TÜRMOB Lideri Emre Kartaloğlu, sistemin işleyişine yönelik teknik bilgiler verdi. DÜNYA’ya konuşan Kartaloğlu, “İşletmelerin bilançolarının aktifinde ve pasifinde yer alan mali olmayan değerleri düzeltme katsayısı ile çarpılıp düzeltme süreci tamamlandıktan sonra Enflasyon Düzeltme Hesabının bakiyesi, Devir Kar/Zarar Hesabına devredilerek kapatılacak ve verilen bakiye cinsine nazaran işletmenin devir kar ya da ziyanı artacak ya da azalacaktır” sözlerini kullandı.

Amortismana tabi değer satılınca ne olacak?

2021 yılına ait yapılacak olan düzeltme süreçlerinin şirketlerin 2021 vergi matrahlarını etkilememesi gerektiğini söz eden Emre Kartaloğlu, “Elbette 2021 yılı sonunda yapılması gereken düzletme sonrası oluşan bakiye fiyatlar 2022 yılının açılış kayıtları olacak, 2022 yılı amortismanları bir evvelki yıl düzeltilerek gelen fiyatlar üzerinden ayrılacak, düzeltilen amortismana tabi iktisadi değerler satıldığında enflasyon fark hesapları ve maliyet addolunacak ve satış kar ziyanları buna nazaran belirlenecek” diye konuştu Kartaloğlu, özsermaye ağır çalışan ve sahip olduğu bu sermayesini mali kalemlere yatıran bir işletmenin enflasyon düzeltmesi sonrası periyot kârının azalacağını ya da devir ziyanının artacağını zira işletme sermayesinin enflasyon karşısında eridiğini söyledi.

“2021 yılında uygulanmaması değerlendirilmeli”

Enflasyon muhasebesine geçilip geçilmemesine ait tartışmaların yersiz olduğunu söyleyen Kartaloğlu, “Açıklanan endeks sayıları uyarınca enflasyon muhasebesine geçilmiştir ve geçilmelidir de. Asıl olan finansal tabloların olabildiğince gerçeği yansıtmalarının sağlanması ve enflasyonun finansal tablolar üzerindeki tesirinin ortadan kaldırılarak vergi matrahının gerçek bir biçimde kavranmasıdır” dedi.
Burada asıl üzerinde durulması gereken 17 yıldır uygulanmayan enflasyon düzeltmesinin belirsizlikleri olduğuna dikkat çeken Kartaloğlu, birtakım mükellefl erin yüzde 2 oranında vergiyi ödememek için VUK süreksiz 31’inci hususundaki düzeltme kararlarından yararlanmayı ertelediklerini söyledi.

“Hangi devirde başlayacağı soru işareti”

E. Gelir Yönetimi Lider Yardımcısı Bülent Taş, uzun mühlet sonra enflasyon düzeltmesi uygulamasının tereddütlerle birlikte başladığını söyledi. Düzeltmenin hangi periyoda uygulanarak başlayacağının soru işareti olduğunu lisana getiren Taş vergialgi.net internet sitesindeki yazısında, “Eğer 2021 yılı hesapları düzeltmeye tabi tutulacak ise düzeltme sonucu oluşan bir kâr yahut zararın 2021 yılına atfedilecek kısmının 2021 yılı vergiye tabi yararın tespitinde dikkate alınıp alınmayacağı ve şayet 2021 yılı hesapları düzeltmeye tabi tutulacaksa sabit değerlerin 2021 yılında düzeltme sonucu artan pahaları üzerinden mi yoksa düzelte öncesi pahaları üzerinden mi amortismana tabi tutulacağı tereddütlerin özünü oluşturmaktadır” değerlendirmesinde bulundu.

“Mali tabloların gerçek okunması için zarurî hale geldi”

Şimdiki Küme İdare Heyeti Lideri Yılmaz Sezer, “Özellikle enflasyonunun yüksek olduğu devirlerde, işletmelerin bilançolarında yer alan varlıklar gerçek pahasını yansıtmamaktadır” dedi. Hala bedel artışı karşılığı yüzde 2 vergi ödenerek değerleme yapılabildiğini söyleyen Sezer, bu maliyete katlanmak istemeyenlerin düzenlemeden yararlanamadığını bunu da tedavülde bulunan bilançoların yeknasak olmasına mahzur olduğunu söyledi. Sezer, “TÜRMOB haklı olarak meslek mensuplarının iş yükünü artırmamak ismine ertelenmesini istiyor, bence Maliye bakanlığı da %2. Vergi gelirlerinden yoksun olmamak için enflasyon muhasebesine geçmek istemiyor. Sonuç olarak daha öncede söylediğim üzere büyük bir olasılıkla erteleme gelecek” diye konuştu.

Erteleme torba kanuna girebilir

Öte yandan Hazine ve Maliye Bakanlığı bugüne kadar mevzuyla ilgili rastgele bir açıklama yapmadığı için enflasyon muhasebesine geçilip geçilmeyeceği şimdi tam olarak netleşmedi. Yürürlükteki VUK tekrarlanmış 298’inci unsuru koşullar oluştuğunda tüm şirketlerin enflasyon düzeltmesi yapmasını öngörüyor. Lakin TÜRMOB başta olmak üzere birtakım kuruluşlar ise belirsizlikler giderilmeden uygulanamaya geçilmemesi talebinde bulunuyorlardı. Kaynaklar, evvelki gün TBMM’ye sunulan kur muhafazalı mevduatla ilgili torba kanun teklifine bu türlü bir husus eklenme ihtimalinin bulunduğunu aktarıyor.