YORUM: ABD AYM Halkbank davasında ne karar aldı?
ABD’nin en üst mahkemesi olan Supreme Court’un (AYM) Halkbank hakkındaki karışık kararının akabinde, Reuters ve CNBC.com internet sitelerinde metnin farklı taraflarını vurgulayan makaleler yayınladı. Türkçe kaynaklar, Reuters haberinde geçen “Yargıçlar 7-2’lik bir kararla, bir alt mahkemenin kovuşturmanın devam etmesine müsaade veren kararını reddetti. Yargıçların çoğunluğu, Manhattan merkezli ABD 2. Bölge Temyiz Mahkemesi’nin Halkbank’ın davayı reddetme talebini tekrar gözden geçirmesine karar verdi, lakin bankanın 1976 tarihli Yabancı Devlet Dokunulmazlıkları Yasası (FSIA) kapsamında korunma altında olduğu tezini reddetti” paragrafını öne çıkardı.
Bu çeviri, Borsa İstanbul’da Halkbank öncülüğünde banka paylarında büyük bir ralliye neden oldu ve bankacılık ve genel BIST-100 Endeksi sırasıyla %10 ve %4 arttı. Sonraki gün yatırımcılar daha sakin başla tahlil yapınca, AYM’nin Halkbank’ı suçlamalardan paka çıkarmadığını gördü. Aslında bu türlü bir niyeti ve yetkisi olmadığının bilinmesi gerekirdi. Bunun yerine, Yargıç Gorsuch’a nazaran, davayı Manhattan’daki alt mahkemeye geri gönderdi ve bu da “davacıları ve alt mahkemedeki meslektaşlarımızı hem bu davada hem de ortaya çıkması kesin olan öteki davalarda altından kalkılması sıkıntı bir vazifeyle karşı karşıya bırakıyor”.
Yani, Halkbank hâlâ yargılanıyor ve işvereni Erdoğan, bankanın hatalı ilan edilmesi durumunda hâlâ büyük mali cezalarla karşı karşıya.
ParaAnaliz olarak kararın öne çıkan noktalarını açıklamak için Adam Liptak’ın New York Times’ta yazdığı bir makaleye atıfta bulunuyoruz:
Yüksek Mahkeme Çarşamba günü, federal hükümetin Türkiye’deki bir devlet bankasına İran’ın ABD tarafından uygulanan yaptırımlardan kurtulmasına yardım ettiği suçlamasıyla dava açıp açmayacağı konusunda karışık bir karar verdi.
Mahkeme, bankanın yabancı ulusların ve denetim ettikleri şirketlerin kovuşturulmasını yasaklayan kanunlara dayanan ana savunmasını reddetti. Lakin, savunmada yer alan bir öbür husus olan “genel hukıuk teamülleri”nin daha fazla kıymetlendirilmesi için davayı temyiz mahkemesine geri gönderdi. “Genel hukuk teamüllerinin” ne manaya geldiğini aşağıda açıklayacağız.
Yedi yargıç ismine kararı yazan Yargıç Brett M. Kavanaugh, bankanın birincil argümanını reddetti: Yabancı hükümetlerin sahip olduğu şirketlere para cezası talep eden hukuk davalarını çoklukla yasaklayan 1976 tarihli Yabancı Egemenlerin Dokunulmazlıkları Yasası birebir vakitte cezai kovuşturmaları da yasaklıyor.
Yargıç Kavanaugh, FSIA’nın yabancı devletlere yahut onların kabahat teşkilatlarına cezai süreçlerde dokunulmazlık tanımadığını belirterek, şunları ekledi: “Kongre, yabancı devletlere ve onların aracılarına-vekillerine karşı hukuk davalarında dokunulmazlık tezlerini düzenleyen kapsamlı bir yasa çıkardı. Bu metin adi ceza davalarını kapsamıyor.”
Ancak Yargıç Kavanaugh, New York’taki federal temyiz mahkemesinin genel hukuk prensipleri kapsamında kovuşturmaya karşı dokunulmazlığın mevcut olup olmadığını gereğince değerlendirmediğini söyleyerek bankaya bir modül umut verdi.
Anglo-Saxon hukukunda önemli rol oynayan “common law” (genel hukuk ilkeleri) prensibi hukukun devamlılığı ve tutarlılığı unsurunu öne çıkartarak, daha evvel misal hususlarda alınmış yargı kararlarının içtihat kabul edilmesini savunur. Yani, şayet çok güçlü münasebetler yoksa, bir davanın yargıçları benzeri mevzularda alınan evvelki yargı kararlarına hürmet göstermek durumunda. Halkbank’ın avukatları ABD tarihinde hiç bir yabancı devlete ilişkin özel dal kuruluşunun yargılanmadığını vurgulayarak, Halkbank’ın cezalandırılmasının içtihata alışılmamış olacağını sav ettiler.
Yargıç Kavanaugh, temyiz mahkemesinin, yabancı ulusların cezai kovuşturmaları hakkında içtihatın ne söylediği sorusuna yeni bir bakış atması gerektiğini yazarak muhtemel bir beraat kararına kapıyı açık bıraktı.
Yargıç Samuel A. Alito Jr.’ın katıldığı Yargıç Neil M. Gorsuch, karara kısmen ret şerhi koydular. Uyuşmazlığı 1976 yasasının yönettiğini ve bunun hem hukuk hem de ceza davaları için geçerli olduğunu, maddede ticari faaliyetler için bir istisna verilmediğini kayda geçirdiler.
Yargıç Gorsuch, mahkemenin kararının “davacıları ve alt mahkeme meslektaşlarımızı hem bu davada hem de ortaya çıkacak misal davalarda çok güç bir vazifeyle karşı karşıya bıraktığını” söyleyerek AYM’ni net bir karar vermediği için suçladı. Mahkemenin kovuşturmanın devam etmesine müsaade vermesi gerektiğini söyledi.
Kısacası Halkbank günü kazandı, lakin alt mahkeme yeni bir duruşma tarihi verdiğinde tüm savaşı bir sefer daha vermek zorunda kalacak.
